مقاله درباره شهر اصفهان

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 18

شهر اصفهان

اصفهان که ایرانیان آنرا نصف جهان لقب داده اند یکی از کهن ترین شهرهای ایران است که همچنان بزندگی خود ادامه میدهد . این شهر در میانه راه دریای خزر و خیج فارس قرار گرفته و پس از تهران دومین شهر بزرگ ایران و مرکز صنایع و بازرگانی است . برخلاف سایر شهرهای بزرگ ایان که در وسط با حاشیه استانهای حاصلخیزو پر آب وقاع شده مانند تبریز و مشهد و یا شهرهای ناحیه کوهستانی که از بران فراوان برخوردارند چون کرمانشاه همدان ع اصفهان در ارتفاع 1500 متری از سطح دریا شهری است که پیرامون انرا کویرها و نیمه کویر ها احاطه کرده و عامل مهمی که باعث رونق و رشد آن گشته زاینده رود است که پر آب ترین رودخانه داخلی ایران بوده و حداقل حجم آب آن درثانیه در حدود 30 متد مکعب است . عامل دیگر توسعه اصفهان موقعیت آن است که میان راه انبارهای بزرگ بازرگانی قدیم یعنی دمشق و جلب در باختر و سمرقند و بخارا در شرق قرار داشته و موقعیت مرکزی آن در ایران است که باعث شد تا پایتخت دو سلسله نیرومند سلجوقی و صفوی گردد .

بازار که یکی از ویژگیهای شهرهای اسلامی سده های میانه است و کارهای بازرگانی و حرفه ها و صنایع و امور بانکی در کردن یکدیگر صورت می پذیرد در توسعه و بافت شهرها مدخلیت نام دارد و این امر در اصفهان بخصوص بیشتر به چشم میخورد . با در نظر داشتن مطالب بالا اکنون باید توسعه شهر اصفهان را به ترتیب تاریخی بمورد بررسی گذاشت . انچه در این باره بیش از هر چیز دیگر مورد توجه میباشد راه های عبور و گذرگاههای حیاتی است که بخشهای مختلف داخل شهر را بیکدیگر پیوند میدهند . بنابر این می توان گفت مانند سایر عوامل موثر بازارها در تعیین موقع قسمتهای مختلف شهر نقش تعیین کننده دارد . لذا باید اثر این عوامل را در توسعه اصفهان در قرن هفدهم بررسی کرد توسعه اصفهان از آغاز تا سده هیجدهم میلادی چون هیچ گونه کار با شتانشانی در اصفهان انجام نگرفته درباره جای گبای (اسپدانه ) سلف هخامنشی اصفهان دورههای بعد تنها به حدس میتوان متوسل شد . نام این محل در منابع کتبی در سده های بعد از هخامنشی اسپدانه ذکر شده است . نام اسفهان با اسفهان در منابع مذهبی نسطوری بعنوان مرکز اسقف نشین (از قرن سوم تا هفتم میلادی ) یاد شده و حرف اختصاری ا.س . است . مورخین و جرافیدانان مسلمان عرب در باره توسعه شهر اصفهان تا قرن دهم میلادی اطلاعاتی بما می دهند . مطابق این منابع اعراب مسلمان نواحی پیرامون اصفهان را در اوسط قرن هفتم میلادی بتصرف آورند و دو شهر بنام یهودیه و جی بچنگ آنها افتاد . یهودیه سلف شهر کنونی اصفهان است در صورتیکه بجز چند ویرانه و تلی و پلی از سده های میانه بر زاینده رود در 8 کیلومتری جنوب شرقی مرکز اصفهان ، از جی کهن شاهدی باقی نمانده است .

یکی از مولفان عرب که از تاریخ پیش از اسلام بحث کرده و از منابع و اسناد ناپدید شده ایران دوره ساسنی استفاده کرده یهودیه را از جی قدیمتر دانسته می نویسد اصل جمعیت یهودی این شهر که هنوز بقایای آنها در اصفهان زندگی می کنند به اسرای یهودی بابل میرسد .

ابو نعیم متوفی در سال 1038 میلادی در مقدمه کتاب خود موسوم به اخبار اصفهان شرحی راجع به جغرافیای اصفهان پیش از اسلام و اوائل اسلام آورده که مطابق آن شهر جی در زمان پیروز (486-459/م ) خسرواول (579-531/م ) شاهان ساسانی پی ریزی شده و شهری گرد بوده است . حتی چهار دروازه یهودیه . دیوارشهر امتدادی نا منظم داشته که طول آن به 7100 ذراع میرسیده (هر ذراعی بین 6/0 تا 8/0 متر بوده است ) و صد برج در دیوار جی ساخته شده بود . در داخل دیوار جی خسرو اول بناهائی ساخته بود . این سته (خدود 987/م ) نسخه های کهنه ای بزیان پهلوی در جی پیدا شد ازین نوشته های یهلوی بر می آید که جی درروزگار ساسانیان نه فقط پناهگاهی حثص محسوب میشده بلکه برای توابع آن مرکزی اداره نیز بوده است .

شاهدی دیگر بر این مدعا وجود بازارگاه میدان السوق است که هم ابو نعیم و هم ما فروخی از آن یاد کرده اند که در برابر دروازه خور در شمال شهر جی قرار داشته است . موقعیت این بازارگاه دارای آهمیت شایانی است چه این ثابت میکند که از همان اوائل این حتی در دروه پی از اسالم این میدان در دروازه شهر فراهم شده بود که دهقانان و کشاورزان نواجی اطراف کالای خود را در آب برای انجام معاملات کرد می آورده اند تار قرن درهم میلادی مردم اصفهان برا برگزاری مراسم سال نو به میدان السوق می رفته اند و بمناسبت جشن نوروزی بازار مکاره ای نبرد آنجا تشکیل میشد . عصد الدوله دیلمی (982- 949 ) باندازه ای شفیه چنین میدانی میشود که فرمان میدهدد نطیر چنین میدان و بازار مکاره ای در شیراز نیز بر پا کنند .

پس از تسخیر ایران اعراب مسجد جمعه ای در ناجیه جی اصفهان بنا گردند . علت انتخاب این محل برای مسجد امنیت و وضع دفاع آن بود بر خلاف یهودیه که شهری بی دفاع بود. پس از ثبات سیاسی و آمیختن اعراب با ایرانیان از اهمیت جی بعنوان بادگانی برای فاتحین کاسته شد . کمی پس از سال 767مرکز حکومتی از جی به خوزینان دهکده

دانلود مقاله درباره تاریخچه مسجد جمعة اصفهان 25 ص (فنی مهندسی-معماری)

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 32

تاریخچه مسجد جمعة اصفهان

قدیم ترین تاریخی که تاکنون در یکی از بناهای تاریخی شهر اصفهان مشکوف گردیده است (481 هجری ـ 9ـ1088 میلادی) می باشد. تاریخ مزبور در انتهای کتیبه مدوری که قاعده گنبد کوچکتر عهد سلجوقی مسجد جمعه را زینت می دهد دیده می شود .

گنبد دیگری که شبستان محراب اصلی مسجد را می پوشاند تاریخ ندارد، لکن اسم پادشاهی که این گنبد در زمان سلطنت وی ساخته شده یعنی معزالدنیا والدین ابوالفتح ملکشاه ابن محمد بن داوود که از سال 465 تا 485 هجری (1092ـ1072) میلادی پادشاهی نموده و همچنین نام وزیرش حسن بن علی بن اسحق نظام الملک در اینجا ثبت است.

با توجه به این نکته که قدیم ترین(بخش) مسجد معمولاً شبستان محراب اصلی آن است از یک طرف و از طرف دیگر روایتی که در اصفهان محفوظ مانده و مطابق آن روایت ساختمان مسجد جامع را صراحتاُ به ملکشاه نسبت می دهند چنین به نظر می رسد که بدون احتمال خبط بزرگ بتوان برای سلطان سلجوقی فوق الذکر افتخار ساختمان معروفترین بنای دورة اسلامی ایران را قائل شد.

با وجود مراتب فوق تصورات عامة مردم دربارة این مسجد نیز مانند اغلب ابنیة مهم کشور تأثیراتی داشته است.

شاردن می گوید « ایرانیان این بنا را خیلی قدیمی حساب می کنند زیرا بر طبق روایت ایشان امام رضا(ع) که یکی از امام های دوازده گانه بوده و در قرن چهارم هجری می زیسته معمولاً عبادت های خود را زیر طاقی که نام شرقی دارد بجای میاورده . قدماء اصفهان تعریف می کنند که سلطان ملکشاه که در سال 400 هجری میزیسته بانی این طاق بوده است لکن پادشاه مزبور تعمیر کننده ای بیش نبوده زیرا گنبد شمالی بنام سلطان منصور و گنبد جنوبی بنام سلطان یوسف که خیلی پیشتر زندگی می کرده مرقوم است.

در دو کتیبه فوق الذکر نیز مشهود می گردد اسمی نه از سلطان منصور و نه از سلطان یوسف در کار است و گمان می رود امام هشتم (ع) که بر خلاف گفتة شاردن در قرن چهارم هجری نمی زیسته بلکه در قرن دوم از سال 148 یا 153 تا 203 هجری زندگانی می کرده به چندین علت نمی توانسته است عبادات خود را در زیر سقف شرقی مسجد بجای آورد : یکی از علل آنکه اساساً گنبد شرقی در مسجد جامع وجود ندارد و اگر مقصود از گفتة شاردن ایوان شرقی باشد ایوان مزبور نیز پیش از ابتدای قرن ششم هجری ساخته نشده بوده است.

هرچند نویسندگان مشهور صحبت های بی اساس سابق الذکر را جدی تلقی کرده و تکرار نموده باشند با وجود این بطور قطع نمی توان تصور کرد که افسانة عباسی الاصل بودن مسجد جامع تا امروز دنباله پیدا کند مگر اینکه در بنیاد این اشتباه حقیقتی یا بطریقی اولی شبه حقیقتی موجود بوده باشد.

ابن حوقل ، مقدسی ، ناصر خسرو ، مافروخی ، ابن اثیر و یاقوت همگی خصوصاً چهار نفر اول شرح مسجد جمعة یهودیه را برای العین می دهند که مسجد جمعة فعلی اصفهان جانشین آن گردیده است. نویسندگان مزبور دربارة این موضوع مجموعة کاملی از اطلاعات ذیقیمت فرا آورده اند که تاریخ مسجد جامع از آن اقتباس شده و قسمت اعظم تاریخچة مسجد ایرانی نیز از آن بدست آمده است ، لکن متأسفانه این نویسندگان از بنائی صحبت می دارند که مسجد جمعة اصفهان نیست. ایشان شرح مسجد نمونة عربی را می دهند که فعلاً وجود ندارد و مطلقاً اثری از آن باقی نمانده و می گویند آنرا با خشت خام ساخته بودند و بعداً بجای آن بنای فعلی به طرز ایرانی «تماماً از آجرهای خوب که در کوره پخته شده» احداث گردیده و با بنای پیشین ارتباطی ندارد الا اینکه روی همان زمین ساخته شده و هنوز هم گاهگاهی جامع عتیق خوانده می شود . بنای مسجد قدیم که ستون هائی در برداشته با حیاط چهار ایوانی مدرسة نمونة ایرانی که در

دانلود مقاله درباره بناهای تاریخی اصفهان 39 ص (فنی مهندسی-معماری)

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 39

هرفضای ورودی از یک یا چند جزء تشکیل می شده است که هر کدام از آنها دارای خصوصیات کارکردی و کالبدی کما بیش معینی بوده است .

جلو خان ( صحن جلو خان )

جلو خان فضایی وسیع وبزرگ است که درجلوی پیش طاق بعضی ازبناهای بزرگ ومهم ، طراحی و ساخته می شده است . یکی از اهداف احداث جلوخان ، اهمیت بخشیدن به فضای ورودی بنا و تمایز بهتر آن از فضای معبر یا میدان بوده است . دربرخی موارد مانند مسجد امام ( سلطانی ) در تهران ، تعدادی دکان درفضای جلوخان ساخته می شد . تجمع کوتاه مدت برخی از مردم و انجام بعضی از انواع تماسها و تبادلات اجتماعی وگاه اقتصادی در این فضا موجب می گردید که جلو خان نقش یک فضای شهری را نیز ایفاء نماید .

بدنه های جلوخانها را معمولاً طراحی می کردند و به شکلی زیبا می آراستند . آن جبهه از بدنۀ جلوخان که فضای ورودی بنا در آن قرار داشت از بهترین طراحی و تزیین برخوردار می شد .

دربرخی موارد ، استقرار جلوخان در کنار یک میدان ممکن بود موجب شود که حدّ و قلمرو جلوخان از فضای میدان تأثیر پذیرد که دراین صورت با طراحی و احداث یک عنصر معماری از جمله یک دست انداز ، یا سکوّ ، قلمروجلوخان را از فضای میدان متمایزمیکردند . نمونه ای از این اقدام در مسجد امام در اصفهان قابل ملاحظه است.

پیش طاق

پیش طاق فضایی سرپوشیده و نیمه باز مانند ایوان است که درجلوی در گاه ورودی طراحی و ساخته می شده و فضای دسترسی را از فضای معبر متمایز می کرد .

توقف وانتظار برای ورود به بنا در همین فضا صورت می گرفته است . در بسیاری از موارد در کنارهر یک ازدو بدنۀ پیش طاق یک سکّومی ساختند که درهنگام انتظار یا ملاقات وگفتگو یا گذراندن بخشی از اوقات فراغت از آن استفاده می کردند .

عموماً ارتفاع پیش طاق از ارتفاع سایر سطوح و حجمهای مجاور آن بیشترگرفته می شد تا ضمن آن که نمایانگر اهمیت بنا بود ، نشانه ای از موقعیت آن نیز به شمار آید . در مواردی درمرتفع ساختن پیش طاق چنان اغراق می شد که ارتفاع آن به چند برابر سطوح مجاورش می رسید . مانند پیش طاق ورودی مسجد جامع یزد .

دربسیاری از بناها پیش طاق ورودی را باکاشی مزین می کردند و غالباً کتیبۀ بنا راکه شامل مطالبی دربارۀ تاریخ احداث و بانی و آیاتی از قرآن کریم بود ، در قسمتی ازآن قرار می دهند .

درگاه

فضای کوچکی که درِ ورودی در آن قرار می گیرد ، درگاه خوانده شده است . از لحاظ ساختمانی ، درگاه فضایی است که در دو سوی آن دو جرزیا دیوار قرار گرفته است که چهارچوب درِ ورودی در آن نصب شده است . طاق درگاه که آن را نعل درگاه می گویند ، قوسی شکل یا افقی است . طاقهای قوسی شکل معمولاً با آجر و طاقهای افقی غالباً با کمک تیر چوبی ساخته می شده اند . عمق درگاه در بسیاری از بناها در حدود نیم متراست ، اما اندازۀ آن تا حدود 5/1 متر نیز می رسیده است .

هشتی

هشتی یا کریاس فضایی است که در بسیاری از انواع فضا های ورودی طراحی و ساخته می شده است . این فضا غالباً بلافاصله پس از درگاه قرار می گرفته است و یکی از کارکردهای آن تقسیم مسیر ورودی به دو یا چند جهت بوده است . دربرخی ازبناهای عمومی یا خانه ها دویا چند راه از داخل هشتی منشعب می شده که هر یک ازآنها به فضای خاص وازجمله به فضای باز داخلی بنا منتهی می شده است .

در بناهایی که از هشتی آنها تنها یک راه منشعب می شده ، فضای هشتی کارکرد یک فضای تقسیم کننده را نداشته ، بلکه به عنوان فضایی برای انتظار و باشکوه نمودن مسیر ورودی مورد استفاده قرار می گرفته است . از فضای هشتی برای تغییر جهت مسیر حرکت نیزاستفاده می کرده اند .

هشت ها دارای نقشه هایی با شکل هشت ضلعی، نیم هشت، مستطیل یا شکلهای دیگر مشابه موارد فوق هستند. هستی بیشتر خانه ها دارای ارتفاعی کم و متناسب با فضای ورودی است اما هشتی بناهای بزرگ و عظیم، مرتفع و مزین به کاشی، کاربندی یا سایرتزئینات هستند.

دالان

دالان ساده ترین جزء – فضای ورودی است که تأمین ارتباط و دسترسی بین دو مکان، مهمترین کارکرد اصلی آن به شمار می آید.

دالان از لحاظ کالبدی فضایی باریک و کم عرض است. البته عرض دالانها متناسب با کارکرد هر بنا وعدة استفاده کنندگان از آنها تعین می شده است. عرض دالانهای مساجد و مدارس بزرگ به طور متوسط بین 2 تا 5/3 متر و عرض دالان خانه های کوچک به طور متوسط در حدود یک متر است.

طول دالانها بسیار متغیر است و به طور متوسط بین 2 تا 10 متر و در مواردی بیشتر می باشد. در گذشته از واژة دهلیز نیز استفاده می کردند. دالان به عنوان یک فضای معماری به گونه ای است که از لحاظ فیزیکی و ادارکی آن را می توان فضایی عبوری و حرکتی دانست.

ایوان

از دورة ایلخانان آثاری مانند مسجد ورامین برجای مانده است که ایوان در آنها به عنوان یکی از اجزای فضای ورودی مورد استفاده قرار گرفته است. در این نوع بناها، دالانی که در متداد محور درگاه و پیش طاق ورودی قرار دارد به وسط ایوان مجاور حیاط متصل شده است و به این ترتیب دارای کارکرد یک فضای ارتباطی شده است.

تحقیق درمورد بررسی خاک شوز سمیرم اصفهان و کاربردهای آن 80 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 82

آرم

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد تهران جنوب

دانشکده تحقیقات تکمیلی

گروه معدن گرایش استخراج

سمینار کارشناسی ارشد

عنوان: بررسی خاک شوز سمیرم اصفهان و کاربردهای آن

استاد راهنما

جناب آقای دکتر عباس پرورش

نگارش

پیمان جماعتی همتایی

تابستان 1385

با سپاس از فراوان از استاد ارجمند

جناب آقای دکتر عباس پرورش

فهرست مطالب

عنوان: صفحه

چکیده

مقدمه

فصل اول: مواد نسوز

تعریف مواد نسوز

نقش مواد نسوز

خواص مواد نسوز

انواع مواد نسوز

تقسیم بندی فرآورده های نسوز

فصل دوم: انواع رس ها و ویژگی های آنها

2-1- تقسیم بندی کانی های رس

2-2- روش شناخت

2-3- انواع رس ها و کاربردهای آنها

2-3-1- کائولن

2-3-2- بال کلی

2-3-3- رس های نسوز

2-3-4- بنتونیت

2-3-5- فولر زارث

2-4- خاک نسوز

2-5- وضعیت تولید محصولات رسی در دنیا

2-6- وضعیت صنعت نسوز در ایران

2-7- تولید – میزان صادرات و واردات خاک نسوز در ایران

فصل سوم: معدن سمیرم اصفهان

3-1- تاریخچه اکتشاف معدن

3-2- خلاصه وضعیت زمین شناسی

3-3- مشخصات ماکروسکوپی خاک نسوز سمیرم

3-4- بررسی کانی با آنالیز اشعه X

3-5- ترکیب شیمیایی

3-6- خواص فیزیک شیمیایی

3-7- خردایش

3-7-1- خردایش خشک با سنگ شکن

3-7-2- خردایش تر

تحقیق در مورد اصفهان، مجموعه ی ملک 21 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

دسته بندی : وورد

نوع فایل :  .doc ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحه : 21 صفحه

 قسمتی از متن .doc : 

اصفهان، مجموعه ی ملک

بازار بزرگ، بازار مخلص

مجموعه ی ملک در جناح غربی بازار اصفهان واقع است. کتیبه ی نمای داخلی سردر مجموعه از احداث آن در عصر مظفرالدین شاه قاجار، به سال 1322، خبر می دهد.

این مجموعه ترکیبی است از سه قسمت اصلی، تیمچه و سرا و بهاربند، و حجره هایی در پیرامون آنها. این سه قسمت در امتداد محوری شرقی- غربی در پی هم نشسته اند؛ و این محور، که محور تقارن هر سه قسمت نیز هست، بر مسیر راسته بازار عمود است. فضای مرکزی هر قسمت کانون تجمع حجره هاست. با آنکه عبور بازارچه ای از حدّ فاصل سرا و بهاربند اتصال آنها را قدری سست کرده است، ظرافت طرّاحی بازارچه به حدی است که ادراک پیوستگی سه قسمت مجموعه را ممکن می سازد.

تیمچه اولین و مهم ترین قسمت مجموعه است. در مسیر ورود از راسته بازار به تیمچه، جلوخانی با نمای گچ بری شده و سپس راهروی کوتاه و کم ارتفاع و متفاوت با بازار زمینه ی لازم را برای ورود به فضایی جدید فراهم می کند و در پی این راهرو، با گشادگی ناگهانی تیمچه رو به رو می شویم. قاعده ی کشکولی شکل فضا، که محور طولی آن عمود بر محور دالان ورودی است، حوضی که بر سر راه در وسط تیمچه قرار دارد، کیفیت و مصالح دیوارها، شکل و تزیینات و نورگیرهای سقف، کیفیت نورپردازی فضا – همه در خدمت این سخن نهایی، یعنی فضای میانه ی تیمچه، است؛ و کمتر کسی است که بتواند بدون مکث از این فضا بگذرد. پله های پای حجره ها نیز صورت سکو یافته اند و بیننده را به نشستن و تامل می خوانند.

فضای میانی تیمچه ارتفاعی معادل دو طبقه دارد و طاق گنبدین بر این ارتفاع افزوده است. این طاق سه قسمت دارد و هر قسمت رسمی بندی ظریفی دارد که به شمسه و روزن میان آن منتهی می گردد. اندازه روزن طاق میانی اندکی بزرگ تر و رسمی بندی آن مفصل تر است. در زیر این روزن، حوضی واقع شده که شکل آن از شکل قاعده ی فضا تبعیت می کند؛ و بدین ترتیب، فضا واجد مرکز شده است. رسمی بندیها، که از پایه های معدودی نشئت می گیرد و رفته رفته تکثر می یابد، در میانه ی راه در سطح طاق گسترده می شود و سپس به شمسه و روزن ختم می گردد؛ و این گونه، شبکه ای سه بعدی طاق و روزن و دیوار و کف را به هم می پیوندد. در بالای قوس حجره های میانه ی طاقها، با توجه به محل استقرارشان، مدوّر و بدون جهت است؛ و به همین سبب، شکل روزنهای مشبک جوانب طاق جهت دار و جناغی است. با این تدابیر، نور و مجاری آن را نیز به خدمت هندسه ی فضا درآورده اند. تزیینات فضا ترکیبی از آجر و کاشی است؛ ولی آنچه بیش از همه در بدو ورود جلب نظر می کند نمای چوبی پرکار حجره ها و کاربندی سقف است. تیمچه از طریق راهرو کوتاهی در مقابل دالان ورودی به صحن سرا مرتبط می شود.

سرا صحنی کوچک با قاعده ی مستطیل دارد که دیوارهای آن با تعبیه ی رواقی دو طبقه مجوّف شده است. بدین ترتیب، علاوه بر سبک کردن بصری حجم و بزرگ جلوه دادن صحن، راه مناسبی به حجره های فوقانی سرا و تیمچه و سایبانی در پیرامون صحن در هر دو طبقه فراهم کرده اند. مجموع این فضای مرکزی و حجره های پیرامون در مستطیل کاملی محاط می شود. بر خلاف معمول، زمین طرح شکلی منظم دارد و حجره ها تک لایه و کم عمق است. راه بیشتر حجره های طبقه پایین از فضای میانی است؛ و ورود به حجره هایی که در جناح غربی واقع شده اند و یک روی در سرا دارند از دو سو ممکن است. در طبقه فوقانی، رواقی دسترس به حجره های جناحهای شمالی و جنوبی و غربی را میسر ساخته و برای حجره های جناح شرقی، پلکانی مستقل، واقع در دالان ورودی، تعبیه شده است.

برای تحکیم هندسه ی حجم در این طرح، تدبیری نو اندیشیده اند: سقف رواق فوقانی در میانه ی هر ضلع صحن حذف گردیده و رواق فوقانی در محل محورهای تقارن نما به شکل هشت تهی شده است. با این تدبیر، بی آنکه در تقسیمات رواق و فضاها تغییر فاحشی پدید آید، از لحاظ بصری تغییر چشم گیری رخ نموده است. این تغییر به اختتام نما و حجم نیز کمک کرده است.

سقف چوبین و مسطح رواقها بر ستونهای استوانه ای سنگی نشسته است. در نمای رواقهای طبقه ی پایین، در بین هر دو ستون، قوسهایی کمانی هست. پنجره بندی نیز در طبقه ی پایین درشت تر و در طبقه ی بالا خردتر است. مصالح نما در طبقه ی پایین رواق آجر و کاشی و گچ با پنجره های چوبی و، در طبقه فوقانی، آجر و کاشی و گچ با پنجره های چوبی است. در وسط صحن، که بدون باغچه است، حوضی بیضی شکل و هماهنگ با شکل کشیده ی صحن قرار دارد.

سرا از طریق دالانی در ضلع غربی صحن به بازارچه ای مرتبط می شود. رو به روی سرا، در آن سوی بازارچه، بهاربند تیمچه ی ملک واقع است، با صحنی مستطیل شکل و باغچه ای در وسط، که حجره هایی در یک طبقه در پیرامون آن نشسته اند. گذشته از دالان پرکار ورودی، بهاربند کیفیت طرّاحی درخور توجهی ندارد و آثار دخل و تصرف بسیار در آن هویداست. صحن در یک گوشه (جنوب غربی) پخی دارد که در پس آن، حجره ای بزرگ با ارتفاعی بیش از دیگر حجره ها و با طاقی مدوّر واقع شده است؛ و حجم بیرونی این طاق در صحن بیش از هر چیز حلب توجه می کند.

اصفهان، مجموعه ی ساروتقی

بازار بزرگ، دروازه ی اشرف، کوچه ی بارو اشرف (گل بهار)

مجموعه ی ساروتقی در بازاری به همین نام قرار گرفته که امروزه به سبب انقطاع از مجموعه ی بازار اصفهان، از رونق گذشته افتاده است؛ اما نام و کیفیت بناها از اعتبار آن در عصر صفویان حکایت می کند. شاخص ترین نقطه ی بر جای مانده از این بازار چارسویی زیبا و اصیل، معروف به ((چارسوی ساروتقی))، است که قاعده ی آن از قاعده ی بازار گشاده تر و طاق آن بلندتر و کاربندی شده است. در شمال آن، درِ مجموعه مورد بحث واقع است و در جنوبش، نیم طاق سردر مانندی با مقرنس زیبای آجری. در کنج این نیم طاق، درِ کوتاه مسجد بسیار کوچکِ مجموعه قرار دارد. این طاق کتیبه ای کاشی به خط ثلث محمد رضا امامی دارد که از احداث بنا در سال 1056، در عهد شاه عباس دوم صفوی، حکایت می کند. بر کتیبه های نستعلیق طرفین در مجموعه نیز، همین تاریخ دیده می شود. میرزا تقی خان اعتمادالدوله، معروف به ((ساروتقی))، از رجال اصلاح طلب عهد شاه عباس اوّل و شاه صفی و شاه عباس دوم و آخرین سمت او وزارت اعظم بود که در همین سمت به قتل رسید. تاریخ کتیبه ی بنا با ایام صدارت او مطابقت می کند و از نام بنا معلوم می شود که مجموعه به امر و حمایت او احداث شده است. حتی با صرف نظر از این شواهد و تواریخ، رنگ و بوی بنا و کمال آن در کل جزء بهترین شاهد بر تعلق آن به عهد صفویان است. این کمال و پختگی، از انتظام کلی طرح و ترکیب و ترتیب فضاها گرفته تا اشکال و ابعاد و تناسبات، مجموعه را از بهترین نمونه های ابنیه ی بازار در ایران کرده است؛ و اگر چه از برادران و اجداد این طرح نمونه های زیادی بر جای نمانده است، می توان اثر آن را در بناهای بازار تا دو قرن بعد نیز مشاهده کرد. متاسفانه بخشهایی از بنا به کلی ویران شده و مابقی رو به ویرانی دارد. در نقاط متعددی از این بنا هم، تصرفات فاحش کرده اند. با توجه به اینکه بناهای بازار عموما به لحاظ موقعیت تجاری و ارزش اقتصادی زمین بیش از دیگر بناهای بازار عموما به لحاظ موقعیت تجاری و ارزش افتصادی زمین بیش از دیگر بناهای قدیمی در معرض تخریب عمدی و سهوی قرار دارد، و به خصوص اینکه