مسجد جامع ساوه 30 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 30

مسجد جامع ساوه

این مسجد در منطقه نیستانک قرار دارد .

پیشینه نیستانک سابقه تاریخی نیستانک به قرنها پیش از اسلام و اولین دوره های شکل گیری تاریخ ایران می رسد ( رهاورد تحقیق نیستانکدکتر هدایت الله نوری فرهنگ اصفهان شماره 13 ) ادر عهدی که تاریخ آن را به یاد ندارد در جای کویرهای مرکزی دریای بزرگی بوده که بتدریج خشک شده و بقایای آن هنوز به صورت دریاچه ها و شوره زارها خودنمایی می کند. تصور می رود در عهدی که هنوز رطوبت داخله فلات بیشتر از امروزه بوده حاشیه اطراف کویر را مراتع و جلگه‌هایی که در دهانه دره های کوهستانی قرار گرفته و پوشانده و موجبات یک نوع زندگی فعال شبانی را فراهم کرده است و مردمی که مربوط به دوره حجر بوده اند و زندگی قبلی آنها در دره های کوهستان از راه شکار و سکونت در غار تامین میشده از دره ها به طرف پایین سرازیر شده ، در این دشتهای خرم سکونت اختیار کرده ، پایه یک مدنیت بر سکونت در ده را ریخته. (تاریخ ایران تالیف گیرشمن.) ادریاچه ساوه که در شب میلاد پیامبر اسلام خشک شده تا نواحی مرکزی ایران امتداد داشته و نائین بر ساحل آن بوده است. برخی گویند نائین جایی که در آن نی می روید ، چنانچه روستاهای نیستانک و نیستان در آن حوالی گویای این وجه تسمیه اند و در کوه مشهور به ( کلیزه ) واقع در شمال نائین آثار لنگر دست ساخته ای موجود است. ( سیمای نائین تالیف غلامرضا علی زواره ) . او هنوز در دره نیزار نیستانک نی میروید. این دره و چند دره دیگر در کوه چهار گنبد واقع و نیستانک قدیم همان منطقه بوده است که نیزاریها در آنجا سکونت داشته اند و تاریخ آن روشن نیست. ااز آثار قبل از مهاجران آریایی ها که مهاجرتشان ظاهراً در اواسط هزاره دوم قبل از میلاد آغاز شد و به فلات ایران و سواحل بحر خزر دست یافتند بومی های ساکن ایران را دیو خوانده اند. دیوها مردمان قهرمان و پیکار جوی بومی بوده اند. جنگ آریانها با دیوان از زمان کیومرث پیشدادی آغاز شد و تا پادشاهی تهمورث دومین پادشاه از سلسله پیشدادیان به درازا کشید. ااز آثار توتمیزم در نیزار نمادین عقاب – اژدها و درخت کهنسال وًّن می باشد. اایمان و احترام خاص به بعضی نباتات و حیوانات و موجودات از افکار باستانی و اندیشه های بدوی انسان عصر حجر است ( تاریخ ادیانتالیف علی اصغر حکمت ) که هر قبیله و عشیره در اعصار قبل از تاریخ نسبت به یک درخت خاص و حیواناتی حرمتی قائل می شده و آن را حافظ و نگاهبان قوم و قبیله خود می دانسته است. در شاهنامه اشاره ای به پرچم های گوناگون ایرانیان قدیم آمده که عشایر و طوایف لشکریان شاهنشاه ایران هر کدام دارای پرچمی با نقوشی مخصوص خود داشته اند. توتمیزم که از افکار باستانی و اندیشه های بدوی انسان عصر حجر بود در نیزار نیز مرسوم بوده است. ادر دوران مادها مردم نیزار تغییر مکان داده و در دشت عٍّز ( نام یکی از خدایان باستان ) آی ( آباد ) شده اند. بقایای عزّت آباد کهن به شکل تپه هایی است که طی قرون متمادی از عمارات مخروبه ، آرامگاه مردگان و بقایای همه نوع وسایل زندگی اکنده شده است و استخوان مردگان بچشم می خورد. معمولاَ مردگان را به پهلو خوابانیده پاهای آنان را کمی جمع و دستهایشان را دم دهن قرار داده اند ، آذوقه مورد نیاز آنها در ظروف گلی درون قبر نزدیک دستشان دیده می شود. بدین ترتیب ساکنین عزّای به زندگی پس از مرگ معتقد بوده اند. (بنابر ادعای ژ- کونتنو قدمت این گورها به 3 هزار سال قبل از میلاد مسیح می رسد ) . ابنابر ادعای زردتشیان و افسانه های محلی در دوران کهن این محل یکی از مراکز مهم دینی زردتشت محسوب می شده و موبدها برای تعلیمات عالیه از سراسر نقاط به این مرکز دینی مراجعه و در نزد موبد موبدان ( موبد موبدان که قدرتش فقط از شاه کمتر بود بر یک طبقه مقتدر و حاضر در صحنه که افراد آن مغان یا مجوسان نامیده می شوند و مقامشان ارثی بود حکومت می کرد ) نیستانکی بتدریس مشغول می شده اند از آثارهای تاریخی عزای که نامی از آن باقی مانده برج و بارو و آتشکده و معبدی است که در آغاز شهر عزّای بنا شده و سپس در اثر مرور زمان و جنگلها از بین رفته است.نیستانه ( نیستانک ) در عهد کیانیان جزو یکی از هفت شهرهای لیلاز یا لاسون محسوب می شده است. ( حدود این شهرها از موغار شروع و تا نزدیکی کویر و از طرف دیگر تا نزدیکی یزد امتداد داشته است. ) که لیلاز پدر کیخسرو ( سومین پادشاه داستانی از سلسله کیانیان ) کیانی آنها را احداث کرده است و بمرور شاهزادگان کیانی به عمارات آن افزوده و قناتهایی حفر نموده اند که عبارتند از مهرداران و قنات مهرآباد لغت مهر که در اول اسم ذکر شده اصولا وابسته به زمان مهر پرستان و زردتشتان

مسجد جامع اصفهان 18 ص

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 18

دانشگاه آزاد اسلامی – واحد سما نیشابور

عنوان :

مسجد جامع اصفهان

استاد ارجمند :

سرکار خانم عماری

تهیه و تنظیم :

سید علیرضا مهدی زاده

زمستان 86

مسجد جامع اصفهان

مسجد جامع اصفهان خرقه‌ای است هزارگون به ارث رسیده از گذشتگان که در طول 12 قرن هر وارثی نقشی بر اندام آن انداخته، از معماری ساده قرن دوم ه.ق تا آجرکاری‌های سلجوقی و نقوش کاشی‌کاری صفوی به قول دکتر «حسین یقینی» پژوهشگر تاریخ و معماری آلبومی از هنر معماری ایرانی.

انعقاد نطفه اصفهان بزرگ را باید همزمان با بنیاد مسجد جامع اصفهان در محل فعلی آن در سال 156 ه.ق دانست. بنای اولیه مسجد را طایفه بنی تمیم روی تپه یهودیه بنا کردند و بعدها ثروتمندان زمین‌های اطراف منتهی‌الیه شمال غربی مسجد را به آن اضافه کرده و کم کم بنای فعلی مسجد جامع امروزین را شکل دادند.

گرچه اعتقادی میان مردم اصفهان رواج دارد که معتقدند مسجد جامع اصفهان در محلی بنا شده که پیش از اسلام آتشکده بوده است اما این نظریه همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی مانده در حالی که علت این ادعا را وجود یک «پی» دوره ساسانی در زمین محل گنبد خواجه نظام الملک می‌دانند اما دکتر «یقینی» با قاطعیت می‌گوید که بر اساس شواهد تاریخی این جا زمین بکری بوده که از ابتدا برای ساخت مسجد اختصاص داده شده است.

به هر روی مسجد ساده‌ای که قبیله بنی تمیم بنا کردند کم کم با گسترش جمعیت اصفهان در قرن سوم هجری و نیاز به فضایی وسیع‌تر در زمان خلیفه عباسی «المستعصم» در سال 226 ه. وارد دومین مرحله تحول اساسی خود شد، مسجد اولیه تخریب و مسجدی عظیم با وسعتی چند برابر مسجد اولیه جایگزین آن شد که به شکل مساجد جامع سایر شهرهای اسلامی همزمان خود بود شبستان این مسجد و جبهه جنوبی به سمت قبله دارای شش دهانه، شمال چهار دهانه و شرق و غرب دو دهانه داشت و دیواری خشتی مسجد را در برگرفته بود. نمای خارجی مسجد نیز با طاقه‌هایی از کاهگل سرخ رنگ تزئین شده بود.

مرحله سوم تحولات مسجد جامع اصفهان را باید در قرن چهاردهم ه.ق و اوج جنبش‌های ملی و تشیع و به دنبال آن ظهور سلسله آل بویه مشاهده کرد.

انتخاب اصفهان به عنوان یکی از مراکز عمده فرمانروایی این خاندان مسجد جامع را دور از تحولات نگه نمی‌دارد و در این مرحله علاوه بر الحاقاتی که در جهت توسعه مسجد صورت می‌گیرد یک مرمت کلی نیز در آن انجام می‌شود که با کم کردن از فضای باز صحن مسجد یک دهانه با ستون‌های آجری نقش هندسی به شبستان‌های سرپوشیده دور آن اضافه می‌شود ولی این قدم در طرح اساسی مسجد جامع تغییر عمده‌ای وارد نمی‌سازد..

اما شاید بزرگ‌ترین تحولاتی که به نوعی به مسجد جامع امروزین منجر شده است را باید در مرحله چهارم تغییرات یا به نوعی در دوره سلسله سلجوقیان دنبال کرد. مسجد بزرگ‌ترین تغییرات را از نقطه نظر کالبد داخلی و خارجی در قرون پنج و شش ه.ق به خود دید و بزرگ‌ترین تحول معماری ایران اسلامی در این دوره تاریخی ایجاد شد، درآمدن از پوسته مسجد ساده شبستانی به شکل مساجد چهار ایوانی که ویژه مساجد ایرانی است احتمالا از قرن پنج ه.ق به بعد و با مسجد جامع اصفهان آغاز شد. با ساختن گنبد خواجه نظام‌الملک در جنوب و گنبد تاج‌الملک در شمال مسجد و ایجاد چهار ایوان، مسجد از حالت شبستانی ساده درآمد. از این پس معماری مساجد چهار ایوانی ویژگی‌ بارز معماری مساجد ایران می‌شود.

اصفهان از این زمان در فاصله قرون 7 تا 11 ه.ق که توسط صفویان به پایتختی برگزیده می‌شود دچار نوسانات شدید اقتصادی، اجتماعی و سیاسی می‌شود و به تبع آن تغییراتی در دوره ایلخانان، آل مظفر، تیموریان و ترکمنان آق قویونلو و... در مسجد جامع به وجود می‌آید که این تغییرات بیشتر در سطوح خارجی به خصوص نماهای داخلی مسجد، ایوان‌ها و تغییراتی در استخوان‌بندی بخش‌هایی از مسجد است.

تغییرات مسجد جامع از زمان سلجوقیه به بعد

جالب‌ترین آثار مسجد جامع در طی 60 سال حکومت سلجوقیان در فضای 22 هزار متر مربعی مسجد به وجود می‌اید در زمان سلطنت چهار پادشاه سلجوقی، ملکشاه، برکیارق، محمدبن ملکشاه و محمودبن محمد بن ملکشاه.

از آثار این دوره می‌توان به ایجاد گنبد خواجه نظام الملک در جنوب مسجد توسط خود او و کتبیه‌ کوفی آن به نام پادشاه وقت اشاره کرد، همچنین گنبد شمالی (تاج الملک) که نزد مردم به گنبد خاکی شهرت دارد و به دستور ترکان خاتون ملکه سلجوقی بنا شد، این گنبد از نظر معماری و هنری زیباترین اثر معماری جهان نام گرفته است.

در همین جا ذکر این نکته جالب است که مسجد جامع اصفهان تنها مسجدی است که دو گنبدخانه دارد و نمونه آن را ما در هیچ مسجدی سراغ نداریم.

بخش دیگر مسجد جامع که در دوره سلجوقی ساخته شده چهلستون (ستون‌های آجری) و شبستان‌های شمال و جنوب مسجد با طاقنماهای آجری متنوع است که در حال حاضر جلب توجه می‌کند. در دو ضلع شرقی و غربی مسجد نیز آثاری وجود داشته شامل صومعه و کتابخانه‌ که در آتش‌سوزی سال 514 یا 515 ه.ق از بین رفته است. در زمان سلطان محمود سلجوقی اسماعیلیان به مسجد حمله می‌کنند و کتابخانه نفیس آن را آتش می‌زنند گفته می‌شود فهرست کتاب‌های کتابخانه در سه جلد قطور تنظیم شده بوده است. کتیبه‌ای در شمال شرق مسجد و اطراف قدیمی‌ترین سردر از این حریق حکایت می‌کند.

ضلع جنوبی مسجد

گنبد خواجه نظام‌الملک از جمله مهم‌ترین و شاخص‌ترین‌ بنای ضلع جنوبی مسجد و از زیباترین آثار دوره سلجوقی با تزیینات گچی و آجری است که از سال 465 تا 485 (اوایل قرن ششم) اساس ساختمان آن بنا شد سقف آن مقرنس است و در اواخر قرن نهم هجری به امر حسن بیک آق قویونلو

تحقیق درباره مسجد دژ مستحکم فرهنگ اسلام است

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 18

مسجد دژ مستحکم فرهنگ اسلام استگروه شهرستانها: رئیس اداره تبلیغات اسلامی ممسنی گفت: مسجد نماد سنگر فرهنگی اسلام است و دژ مستحکم فرهنگ اسلام در برابر هجوم فرهنگهای غربی و بیگانه است.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی فارس نما، حجت الاسلام سید مهدی یعقوبی که پس از نماز مغرب و عشاء شب گذشته به منظور دیدار با نمازگزاران مسجد صاحب الزمان(عج) محله دو راهی شهرستان ممسنی در این مسجد سخن می گفت افزود: اغلب آموخته های دینی ما محصول جلسات مسجد است و لذا امام خمینی (ره) فرمود: "مساجد سنگر است سنگرها را حفظ کنید."وی اظهار داشت: بر همین اساس پس از اقامه نماز جماعت برنامه های آموزشی فرهنگی از اهم فعالیتهای مساجد است.حجت الاسلام یعقوبی در پایان سخنان خود از تلاش دست اندرکاران و نمازگزاران بویژه جوانان و نوجوانان مسجد صاحب الزمان که یکی ازمساجد فعال و پررونق شهر نورآباد است، تشکر نمود.رئیس اداره تبلیغات اسلامی ممسنی در مراسم روح بخش دعای توسل که در پایان مراسم برگزار شد شرکت کرد.

به دلیل ماهیت سیاسی دین اسلام، مسجد به عنوان کانون و محور فعالیت‌های دینی، سیاسی و اجتماعی، نقش مهمی در تاریخ پر فراز و نشیب اسلام داشته است. این نقش به ویژه در تشیع به علت سرنوشت ویژه و تاریخ پرحادثه‌ی آن و درگیری‌های فراوان آن با نظام‌های حاکم، از اهمیت بیشتری برخوردار است. مسجد، محل و پایگاهی برای عناصر ناراضی و انقلابی و مقری برای تجهیز و بسیج امکانات علیه حکام و امرای ظالم بوده است. سیر جنبش‌های سیاسی معاصر و نیز حرکت‌های انقلابی در قرون گذشته، نشان‌دهنده‌ی این واقعیت است که مسجد جایگاه بروز رفتارهای سیاسی مسلمین بوده است؛ این رفتارها در آغاز در چارچوب دعوت تعاون اسلامی آغاز می‌شد، ولی به دلیل نبودن مجراها و نهادهایی برای ظهور دغدغه‌ها و تمایلات سیاسی ،‌خود مسجد به نوعی پایگاه سیاسی تبدیل می‌گردید. بطور کلی، مسجد نماد فعالیت فکری، ‌معنوی، مذهبی و سیاسی و عمدتاً پایگاهی برای درخواست مشارکت سیاسی یا براندازی حکومت است. به همین دلیل است که دولت‌های استبدادی در جوامع اسلامی بیشترین واهمه را از مساجد داشته و دارند؛ زیرا این مراکز می‌توانند نیروهای بالقوه‌ی سیاسی را در خود متمرکز کنند. یکی از نهادهایی که در کنار مسجد و از طریق آن، رفتارهای سیاسی مردم سازماندهی و هدایت می‌شود، منبر است. منبر نخست به عنوان وسیله‌ی ارتباطی میان امت و رهبرانش و سپس به دنبال جدایی فزاینده‌ی منبر از حکومت به صورت مستقل، اما قدرتمند و سیاسی که هیچ‌گاه فرصت در افتادن با قدرت‌های مستقر را از دست نمی‌داد، خدمت و عمل می‌کرد و رهبران و وعاظ انقلابی از منبر، همچون کانالی برای بیداری مردم و انتشار نظریات ضدنظام و مرام حکومت و برانگیختن توده‌های مردم سود می‌جستند. 1 استاد مرتضی مطهری با آگاهی کامل به نقش تاریخی مساجد و منابر و پتانسیل نهفته در آن، از علمای نادری است که با داشتن تحصیلات و سوادی تحسین برانگیز، در پیشبرد اهداف نهضت، حداکثر استفاده را از منبر برد.بر این اساس، در دهه‌ی 50 مسجد و منبر از مهم‌ترین پایگاه‌های مبارزاتی استاد بود. ایشان در نیمه‌ی اول این دهه با افزودن بر سخنرانی‌های خود، در مساجد مختلفی به روشنگری پرداختند و طوری هدفمند و مطابق با نیاز نهضت پیش رفت که رژیم فقط چهار سال توانست سخنرانی‌های وی را تحمل کند و پس از آن ایشان را ممنوع‌المنبر ساخت

احیای تمدن اسلامی

حجت‌الاسلام احمد مبلغی با اشاره به نام‌گذاری امسال به نام اتحاد ملی و انسجام اسلامی از سوی مقام معظم رهبری گفت: با توجه به ضرورت احیای تمدن اسلامی بدست مسلمانان، عالمان و دانشمندان اسلامی لازم است که شیعه و سنی در کنار یکدیگر این تمدن را پی‌ریزی نمایند. وی، برگزاری همایش‌ها و نشست‌های علمی، دیدار از کشورهای اسلامی و تبادل اندیشه میان عالمان و اندیشمندان را جهت رسیدن به وحدت اسلامی مؤثر عنوان کرد. مفتی اعظم استرالیا هم طی سخنانی اظهار داشت: در طول تاریخ تعصب‌های غلط و آمیخته با سیاست، سبب پدید آمدن برخی افکار و انحرافات نادرست میان فرق اسلامی شدند. وی افزود: مسلمانان همگی پیرو سنت پیامبر(ص) و دوستدار اهل‌بیت(ع) هستند و این موهبت‌های الهی باید سبب وحدت روز افزون جهان اسلام باشند. در این دیدار که دکتر محمد السید علی الدسوقی نویسنده مصری، دکتر ابراهیم العاتی، رئیس دانشگاه اسلامی لندن، ادریس هانی استاد دانشگاه‌های مراکش و شیخ احمد بن عامل الغفری و واصف احمد فاضل لنکرانی کابلی استاد دانشگاه‌های عربستان نیز حضور داشتند، ضرورت آشنایی با اندیشه‌های فرق اسلامی، احترام به آزاداندیشی‌های مذاهب اسلامی، شناخت توطئه‌ دشمنان علیه اسلام، تکیه بر اشتراکات بر مبنای اصول اسلامی و بهره‌گیری از میراث اسلامی مورد تأکید قرار گرفت. /02

      خبرنگار: 313

همایش بین المللی دین و رسانه در دانشگاه تهران

همایش بین المللی دین و رسانه با هدف شناخت رابطه منطقی و تأثیرگذار دین و رسانه، در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران آغاز شد. به گزارش خبرگزاری مهر، بسط و گسترش دانش نظری و کاربردی درباره رسانه دینی و تعمیق معارف در مورد دو موضوع دین و رسانه، شناخت رابطه دین و رسانه، آسیب شناسی وضعیت رسانه‌ها ‌در ایران و جهان و ارائه راهکارهای بهبود وضعیت دین در رسانه از جمله اهداف پیش بینی شده برای همایش فوق است. دین، رسانه و جهانی شدن ـ باز مقدس سازی فرهنگ معاصر ـ افول سکولاریسم و رسانه ـ رسانه ای کردن دین ـ دین، رسانه و حوزه عمومی و رسانه و هویت ملی، محورهای کلی همایش بین المللی دین و رسانه است.

در راستای تحقق اهداف فوق و با محوریت موضوعاتی که طرح شد، نشستهای متعددی طی روزهای همایش برگزار خواهد شد که در آنها مباحث مختلف مرتبط با دین و رسانه طرح و مورد بررسی قرار می‏گیرند.

همایش بین المللی دین و رسانه

انگارانه معتقدند که رسانه، تنها وسیله برای انتقال پیام است. بررسی رابطه دین و رسانه، جدای از بعد آکادمیک آن، که یکی از دغدغه های علوم اجتماعی است، برای رسانه نیز حائز اهمیت بسیار است. صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، که تلاش دارد تا یک رسانه دینی در معنای عام آن باشد، نیازمند کالبد شکافی و آسیب شناسی این رابطه است. این موضوع بویژه برای رادیو که صاحب دو شبکه دینی خاص، یعنی رادیو معارف و رادیو قرآن است،ضرورت بیشتری دارد. این ضرورت ها، زمینه ساز برپایی "همایش بین المللی دین و رسانه" شد. این همایش با مروری بر مطالعات و نظریه های مربوط به رسانه ها، و ابعاد مختلف دین با هدف بررسی مسائل این رابطه متقابل و همچنین به منظور بسط و گسترش دانش نظری و کاربردی درباره رسانه دینی، تعمیق معارف پیرامون دو موضوع دین و رسانه و شناخت رابطه آن دو، آسیب شناسی وضعیت رسانه ها در ایران و جهان در موضوع دین، و ارائه راهکار برای بهبود وضعیت دین در رسانه برگزار شده است.هر کدام از مقاله های کتاب حاضر، از تاثیر و تاثر متقابل دین و رسانه سخن گفته اند و هر یک بعدی از دین و یا ویژگی خاصی از رسانه را مورد بررسی قرار داده اند. 

کریستین پرایس” در کتاب تاریخ هنر اسلامی درباره‌ی آغاز هنر اسلامی چنین می‌نویسند: “داستان هنر اسلامی با چکاچک شمشیر و آوای سم ستوران در بیابان‌ها و بانگ پیروزی الله اکبر آغاز می‌شود“ کلمات پایانی سخن پرایس، در واقع بیان حقیقت و باطن هنر اسلامی (الله اکبر) ...

  فرق است در آب خضر که ظلمات جای اوست // تا آب ما که منبعش الله اکبر است

تحقیق درباره مسجد فاطمیه

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 1

باسمه تعالی

حضور محترم : آقای حسام حکیم زاده

سپا س خدای را که امت ما را شایسته امانت داری نظام مقدس اسلامی دانست و رسالت تداوم خط پیامبر گونه امام خمینی (ره) را تحت زعامت ولی امر مسلمین حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله العالی) بر دوش ما نهاد .

بدینوسیله از زحمات شما در برگزاری نماز جماعت مسجد فاطمیه (س) صدرآباد کمال تشکر و امتنان را داریم و به مصداق حدیث نبوی :

من لم یشکر المخلوق لم یشکرالخالق

از همکاری و همیاری شما در این امر تقدیر می گردد .

امید است در پرتو تعالیم حیات بخش اسلام و با کسب فضائل و تلاش پیگیر شما در امر گسترش فرهنگ اسلامی موجب سرافرازی و افتخار کشور عزیزمان باشید .

از درگاه دانای جهان توفیق روز افزون و سربلندی هرچه بیشتر شما را مسئلت می نماییم .

هیئت امناءمسجد فاطمیه(س) صدرآباد

تحقیق درباره مسجد جامع فهرج

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 9

«بسم الله الرحمن الرحیم»

موضوع تحقیق:

مسجد جامع فهرج یزد

استاد راهنما:

جناب آقای اشعاری

تهیه و تنظیم:

سولماز رحمانی راد

جهاد دانشگاهی یزد واحد اردکان

تابستان 86

معماری (سبک خراسانی)

شیوه خراسانی در سده ی نخست هجری پدید آمد و تا سده ی چهارم ادامه یافت. آن چه درباره ی فرهنگ این زمان پیداست، این است که دگرگونی های فرهنگی، بیشتر در خراسان رخ می داد. این سرزمین زادگاه تحسین نمونه های هنر و معماری اسلامی است و از آن جا به شهرهایی چون دامغان و یزد رسیده است. از دیدگاه نیارشی، معماری شیوۀ خراسانی با شیوۀ پارتی تفاوتی نکرد. در این شیوه هم چفدهای مازه دار (بیز یا مرغانه ای) به کار می رفت، اما بلندای پاکار چفدها را کم می گرفتند و معمولاً کمی بیش از بلندای قد یک انسان بود و این چنین بلندای ساختمان را کوتاه می ساختند.

ساختمایه ای که در این شیوه به کار رفته «بوم آورد یا ایدری» بوده است، یعنی آن را از خود محل ساخت به دست می آورند، نه از جاهای دیگر. برای نمونه، در مسجد جامع فهرج، دیوارهای چینه ای از گل فهرج و ستون ها از خشت است.

یکی از نمونه ساختمانهایی که در این شیوه پدیدار شد و در معماری ایران همواره جایگاه ارجمندی داشته و دارد، مسجد است.

معماری مسجدهای نخستین برگرفته از تهرنگ مسجد مدینه بود. همانگونه که در تاریخ آمده، جایگاه مسجد توسط شتر برگزیده شد.

یکی از اصیل ترین ساختمان های شیوۀ خراسانی، مسجد جامع فهرج است. این مسجد شاید کهن ترین مسجد ساخته شده در ایران است که ویژگی های نیارشی شیوۀ پارتی (ساسانی) را داراست.

تهرنگ آن و جایگاه میانسرا، شبستان و صفه ها، آشکارا آن را اثری از روزگار اسلامی معرفی می کند که از نخست برای مسجد ساخته شده و مانند مسجدهای صدر اسلام، دارای طرحی ساده و بی پیرایه می باشد. آرایه های گچ بری شکنجی و پیچک های آن، همانند آرایه های کاخ کسری در تیسفون است.

نقشه مسجد جامع فهرج بسیار ساده است، حتی ساده تر از تاریخانه ی دامغان.

شبستانی با سه هانه دارد که دهانه ی میانی بزرگتر از دهانه ی چپ و راست است. چفدهای همه ی آن ها بیضی است. تاق ها نیز آهنگ (ناوی یا کوره پوش) است.

میانسرای کوچک مسجد، از جنوب به سه دهانه شبستان و از شرق و غرب هر یک به دو دهانه رواق محدود می شود. پهلوی شمالی میانسرا، چهار صفه دارد که با درگاه هایی به هم را داشته و اکنون بسته شده است. چفدهای بالای درگاه ها مانند درگاه های ساسانی، دارای هویه (نشانه) هستند و پاکار آن ها کمی از جرز های دو سوی درگاه پس نشسته است. جرزهای نمای میانسرا، چند تاقچه با چفدهای شکنجی دارد.

یکی از ویژگی های جالب این مسجد، نقش درهای ساسانی است که با گچ، بر روی دیوار شرقی، نگاشته شده است. به طور کلی معماری این مسجد، به جز نقشه آن که چیز تازه ای است، معماری ساسانی است، حتی «زغره ها» و ستونک هایی که در چهار گوشه ستون های شبستان است و سه ستون و درگاه ها، همه به شیوه ی معماری پیش از اسلام آرایش شده است.