لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 3
نقش معلم در فرآیند آموزش و پرورش
نخستین صفت یک معلم شایسته، مسلط بودن به رشتهای است که درس میدهد و دانش و آگاهی او رابطهء مستقیم با موفقیت او دارد.
یکی از اساسیترین مولفههای تعلیم و تربیت، معلم است. اگر فرآیند آموزش و پرورش را به کاروانی تشبیه کنیم، بدون شک معلم قافلهسالار این کاروان است. اگر این قافلهسالار تمام خم و پیچها و نشیب و فرازهای مسیر را نداند، کاروان را به بیراهه خواهد برد. پس اگر معلم در وظیفهاش اغفال کند، نهتنها اهداف تعلیم و تربیت محقق نمیشود که آموزش و پرورش ماهیت خود را از دست میدهد.
نخستین صفت یک معلم شایسته، مسلط بودن به رشتهای است که درس میدهد و دانش و آگاهی او رابطهء مستقیم با موفقیت او دارد. اگر معلمی این شاخصه را نداشته باشد، امکان بروز چند مشکل وجود دارد:
الف) برای پوشاندن ضعف خود، اصول را مراعات نمیکند و به پرخاشگری، دیکتاتوری و ایجاد جو رعب و ترس میپردازد; تا شاگردان را از سوال کردن، چون و چرا کردن و ابراز تواناییهایشان منع کند. در این صورت شاگردان در درازمدت انسانهایی خنثی میشوند که نه نظر میدهند، نه سوال میکنند و نه در کارهای گروهی مشارکت.
ب) اشتباه درس میدهد و معلومات وارونه و به دور از حقیقت را به شاگردان انتقال میدهد; که در هر دو صورت لطمهء بزرگی به روند آموزش و پرورش میزند.روشمند بودن دیگر نیاز معلم است. گرچه یک سلسله روشهای پذیرفته شده در تعلیم و تربیت وجود دارد، اما روشها متناسب با تحولات باید تغییر کنند و در عین حال، هر معلم موفق روشهای مخصوص خود را هم دارد. زیرا او در نتیجهء مواجهه با مسایل آموزشی و تربیتی، تجربه کسب کرده است و میتواند زمینهء رقابت سالم، جستوجو و کنجکاوی و حس تقدم در فعالیتهای صنفی را برای فردفرد اعضای صنف خلق کند. معلمی موفق است که وقتی سوالی را در صنف مطرح میکند بیشتر از نصف شاگردان، دست بالا کنند و در حل یا پاسخ سوال یکی بر دیگری سبقتگیرد نه اینکه کسی حاضر نشود سوال را جواب بگوید.
طراحی و برنامهریزی آموزشی، تمرکز آموزش بر یک یا بیش از یک هدف، توسعهء توانایی دانشآموز برای یادگیری دانش، مهارت و تفکر، تلفیق مهارت، محتوا و فرآیند تفکر، پیشنهاد اهدافی که یادگیرنده را تحریک میکند و ارایهء تجارب متناسب با رشد یادگیرندگان از ویژگیهای معلم است.همچنین برای ایجاد فضای یادگیری ارتباط در نقش مثبت و حمایتکننده، ایجاد تعامل و توازن محترمانه در کلاس، حساسیت نسبت به تفاوتهای علمی، فیزیکی، اجتماعی و فرهنگی و انعطافپذیری و تطبیق فرآیند کلاس با مقتضای محیط میتواند راهگشا باشد.
در اجرا و ادارهء آموزش معلم باید نکاتی چون تبیین استانداردهای اختصاصی، پیوند دانش پیشین دانشآموز با یادگیری، استفاده از راهبردهای چندگانه یادگیری، راهنمایی دانشآموزان در بیان کردن و توضیح دادن نسبت به عملکرد، آسان کردن مهارتهای بین فردی، استفاده از چشمانداز مختلف در تطبیق دانش با تجارب یادگیری دانشآموز و استفادهء بهینه از زمان را در نظر بگیرد.
معلم میتواند برای ارزیابی و ابلاغ نتایج یادگیری به بررسی وضعیت پیشرفت تحصیلی دانشآموزان، ثبت و بررسی فرآیند آموزش در دفاتر مربوطه، استفاده از ارزشیابی و منابع اطلاعاتی چندگانه، ترغیب دانشآموز به خودسنجی با ملاکهای مقرر و توجه به عملکرد بعدی و اهتمام به ارزشیابی فرآیندی و به کارگیری ابزارهایی چون پوشهء کار، چکلیست، آزمون عملکردی و... وقت داشته باشد، تقویت میل به مطالعه و کتابخوانی در دانشآموز، تحلیل فردی و جمعی تاثیر تجارب یادگیری و ارزیابی میزان اثربخشی آموزش و تحلیل نتایج نیز از راههای تعمیق آموزشی و ارزیابی آن است.
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 6
نقش مدیران در پیوند خانواده ، مدرسه و جامعه در ابعاد مسایل دینی ، اجتماعی و اقتصادی
هدف این مقاله
بررسی فرایندی متغیرهای موثر در (( پیوند )) خانواده ، مدرسه و جامعه در (( حوزه ی مسایل دینی ، اجتماعی و اقتصادی )) وپیش نهاد راه کارهای بهبود عملکرد مدیران در مدیریت آموزشگاهی است.
هنرمدیریت آموزشگاهی تمهید شرایط عمومی و اختصاصی توسعه ی فراگیر و متعادل فرایند آموزشی و پرورشی در مدرسه است .
دانش آموزان به عنوان دروندادی انسانی ، امانت های مهم و پیوسته در تغییرند . و در تعامل با کانون خانواده و نهاد مدرسه و جامعه تاثیر پذیر و به نوبه ی خود بسیار تاثیر گذارند . لذا رشد و تکامل متعادل و متناسب خانواده ها ، مدرسه و جامعه در ابعاد مسایل دینی ، اجتماعی و اقتصادی از عمده ترین اهداف آموزش و پرورش است و از آرمان های ( ظاهراً ) دست نیافته ( یا چندان دست نیافته ) ی جامعه است . هدف والایی که علت ناکامی در دست یابی به آن را می باید در نوع مدیریت ها در سطوح مختلف آموزش و پرورش بلکه نوع مدیریت و عملکرد نظام های مدیریت اجتماعی در نهاد کشور جست و جو کرد .
لذا ،مناسب است تا مدیران در طراحی های اجرایی خود با در نظر گرفتن مطالبات اجتماعی خانواده ، دین و جامعه و با قبول اصل تغییر در مدیریت ( با توجه به روند تغییرات فزاینده در مناسبات اجتماعی ، دینی ، فرهنگی و اقتصادی جامعه ) به منظور بهبود و بهسازی فرایند تعلیم و تربیت به تغییرات موثر در سازمان فکری خود مبادرت ورزند . تغییری که در نهایت منجر به ایجاد تحول در (( شخصیت و هویت سازمان )) شده ، رفتار و عملکرد آنان را بهبود می بخشد . و به نوبه ی خود زمینه های تغییر و تحول بنیـادین را در رفتار و عملکرد دانش آموزان و در نتیجه شرایط رشدمتعادل و شتابنده ی جامعه فراهم سازد.
خانواده و مدرسه تبلور جامعه و جامعه آیینه ی تمام نمای نهاد خانواده و مدرسه است . جامعه همچون موجودی زنده پیوسته در حال تغییر است . و روند توسعه ی جامعه ی جهانی و در مقیاسی کوچک ، جامعه ی ایرانی نیز از لحاظ تکنیک و صنعت به سرعت رو به رشد است. و متاسفانه به نظر می رسد درکنار تحولات پرشتاب اقتصادی و صنعتی در جامعه ، دست یابی به رشد متعادل فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی در محاق توسعه ای لجام گسیخته قرارگرفته است .
ذکر این نکته اهمیت دارد که : هرگونه بررسی و تحلیل یک بعدی فرایندهای اجتماعی –انسانی ضمن آن که می تواند مفید و ثمر بخش باشد ، نمی تواند مبنای مدیرت موثر و الگوی عمل قرار گیرد .
موضوع (( پیوند خانواده ، مدرسه و جامعه )) در ابعاد مسایل دینی ، اجتماعی و اقتصادی موضوعی چند ضلعی است و ضرورت دارد با نگاهی فرایند محور و کاملاً تخصصی در ابعاد دینی ، اجتماعی و اقتصادی مورد بررسی و تحلیل همه جانبه قرارگیرد . کاری که از دیرباز کارشناسان خبره به آن پرداخته اند واز عهده ی این مقاله کوتاه خارج است .
همان گونه که اشاره شد ، رابطه ی موجود میان خانواده ، مدرسه و جامعه رابطه ای گسترده ، پیچیده ، متعامل ، متقابل و تاثیر گذار است . لذا ، رشد نامتوازن یا انحراف از معیار هریک از نهادهای یادشه می تواند در تعادل یا عدم تعادل دیگری تاثیر گذار باشد . بدیهی است در این روابط هرقدر تعامل متعادل تر باشد ، روند توسعه ی متوازن ومتعادل و دست یابی به اهداف دینی ریا، اجتماعی و اقتصادی دست یافتنی تر خواهد بود .
باید یادآور شد : امروزه مدیریت یک علم و مدیریت آموزشگاهی به دلیل پیچیدگی انسان و روابط انسانی مدیریتی پیچیده ، مهم و حساس است . مدیران آگاه با شناختی وسیع ، عمیق و روشن از حوزه ی مدیریتی خود به بررسی وضعیت جاری و نیازهای برآورده نشده پرداخته ، با طرحی آرمانی و برنامه ای واقعیت مبنا به اصلاح تدریجی امور مبادرت می ورزد .
چنین مدیرانی فقط به روش های شناخته شده و هرچند کارآمد گذشته بسنده نکرده به مهندسی و معماری ساز و کارهای نوین می پردازند . زیرا به خوبی آگاهند که : " اگر همواره ، مانند گذشته بیندیشد ، همیشه همان چیزهایی را به دست می آورد که تا به حال کسب کرده است ." ( فصل نامه مدیران، شماره اول اردیبهشت 86 ، ناحیه یک رشت ) لذا ، رسالت مدیران در دست یابی به چنین آرمانی ، کشف راهکارهای نوین و اثربخش به هدف تقویت و توسعه ی ارکان خانواده ، مدرسه و جامعه است.
خلاقیت می تواند کاربرد جدید اصول و مفاهیم شناخته شده ای باشد که با روشی نو تکمیل و گسترش می یابد . بنا براین مدیرمی تواند با نگاهی نقادانه و تعمیم داده ها به معیاری منطقی دست یابد ، معیاری که بتواند به گونه ای مبنای مناسبی برای بهبود عملکرد واقع شود .
تعامل و تعادل خانواده :
1- رشد خلاقیت در فرزندان . رشد خلاقیت در فرزندان =افزایش برخورداری از فرصت های برابر اجتماعی . رشد وتعمیق خدمات آموزش علمی،دینی واجتماعی و بهبود خدمات محیطی در مدارس = 1- افزایش رضایت مندی دانش آموزان و اولیا= تامین آرامش روانی دانش آموزان و اولیا 2- بهبود زمینه های رشد همه جانبه ی دانش آموزان= ( انسان متعادل / جوان ایرانی مسلمان آگاه به مسوولیت های فردی و علاقه مند به همیاری با دیگران / بهبود زمینه های رشد همه جانبه ی دانش آموزان =1- برخورداری جامعه از نیروی کار آماده ،ماهر،شاداب ،فعال و خلاق 2- ترقی همه جابه و متعادل جامعه در حوزه های مختلف دینی – فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی / ترقی همه جانبه و متعادل جامعه در حوزه های مختلف دینی – فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی = رشد شاخص های توسعه و پیشرفت ، مانند : ارتقای سطح علمی آحاد جامعه / افزایش سطح مشارکت مردم در عرصه های مختلف اجتماعی ،سیاسی ،فرهنگی و اقتصادی / کنترل و کاهش آمار مبتلایان به اعتیاد ،ایدز : ناشی از اعتیاد به مواد مخدر و... / کاهش آمار جرم و جنایت / وبهبود شاخصه های توسعه ی اخلاقی ، اجتماعی ،اقتصادی ، فرهنگی و سیاسی .
بر این مبنا آشکار است که بهبود و بهسازی روزآمد وبه عبارت دیگر رشد توسعه ی متعادل و منطقی هریک از نهادهای خانواده ، مدرسه و جامعه می تواند زمینه های رشد و توسعه ی گشتاری را فراهم سازد .
هدف متعالی آموزش و پرورش تعلیم و تربیت آحاد جامعه و تعمیق خدمات آموزش علمی دینی و اجتماعی و بهبود خدمات محیطی در مدارس به هدف :
1ـ برخورداری جامعه از نیروی کار آماده ، ماهر، شاداب ، فعال و خلاق
2- ترقی همه جانبه و متعادل جامعه در حوزه های مختلف دینی – فرهنگی ، اجتماعی واقتصادی است .
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 12
نقش مجلات و کتابهای کمک آموزشی در تدریس
" هر طفلی به محض این که به زبان می آید، برحسب یک تعلیم الهی هرچه را می بیند از حقیقت و سبب آن جویا می شود و کشف ماهیت آن را می خواهد. اگر مربیان و معلمان او دانا باشند و حقایق هر چیزی را به او خاطر نشان کنند، به همان طور آن نهال انسانیت که تازه از دل او سر برزده است، نشو و نما گرفته، میوه سعادت و کام دل بار می آورد و آنچه از کمال منتظر و سعادت اصلی خداوند متعال درباره او به اراده ازلی مقدر فرموده به آن مایل می گردد. ولی اگر به عکس، مربیان و اولیای آن طفل بیچاره، به حکم یک بدبختی آسمانی مردمان جاهل و بی خبری باشند، سوزن در چشم دانش و تازیانه بر روی خنگ طلب آن کودک بدبخت زده، چشم بصیرتش را کور و پای سمند طلبش را لنگ ساخته و نهال برومند امید او را از ریشه بر می کنند."
جملاتی که در آغاز سخن آمد، بخشی از مقدمه کتاب " احمد" نوشته عبد الرحیم تبریزی است که یک قرن پیش منتشر شد. این کتاب به صورت پرسش و پاسخ تنظیم شده ، حاوی مفاهیم پایه علم و فن است و به قول مولف " از زبان اطفال در لباسی که متعلمان را به کار آید و مبتدیات را بصیرت افزاید" نگارش یافته است. به راستی که چنین بوده و همین گونه است.
کتاب احمد را می توان نخستین کتاب کمک آموزشی دانست که به شیوه ای نوین و با اهداف آموزشی از پیش تعیین شده به زبانی بسیار ساده نوشته شده است. مولف اهداف آموزشی هر فصل را در ابتدای آن معرفی کرده است و پیش از پرداختن به یک مفهوم علمی یا فنی، نخست با طرح کردن یک داستان یا توصیف یک موقعیت خاص، توجه خواننده را به آن مفهوم جلب می کند. سپس پرسش ها از سوی کودکی به نام احمد مطرح می شوند و نویسنده در مقام پدر با آنها پاسخ می دهد.
ویژگی هایی که برشمردیم همراه با سادگی و گیرایی بیان و پرهیز کردن از گزافه گویی، کتاب احمد را اثر کمک آموزشی جاودانه ای ساخته است که با در نظر گرفتن قدمت آن، به کار بردن واژه شاهکار برای توصیف آن شایسته می نماید.
اکنون که یک قرن از انتشار کتاب احمد می گذرد، انتظار داریم وضعیت کتاب های کمک آموزشی در کشور ما که وضعیت چاپ و نشر و تعداد دانش آموزانش با دوران عبد الرحیم تبریزی قابل مقایسه نیست، بسیار دلگرم کننده و آن گونه باشدکه تبریزی امید داشته است ؛ یعنی، " ذهن ابنای وطن در ابتدای تعلیم فی الجمله باز و روشن شده، در آتی از برای تعلیم فنون عالیه مستعد شوند."
برای این که ببینیم آیا چنین شده یا نه، بهتر است نخست با مرور برخی از کتاب های کمک آموزشی که در جهان پیشرفته منتشر می شوند، با ویژگی های کتاب های کمک آموزشی بیشتر آشنا شویم.
ویژگی های کتاب های کمک آموزشی
به طور کلی، کتاب هایی را که برای کودکان و نوجوان منتشر می شود ، به دو دسته کتاب های داستانی( Fiction ) و غیر داستانی( Non-fiction ) تقسیم می کنند. کتاب های غیر داستانی نیز در دو گروه اصلی جای می گیرند؛ کتاب هایی که بیشتر با هدف دانش افزایی و ترغیب کردن دانش آموزان به فراگیری علم نوشته می شوند و به طور معمول برنامه آموزش خاصی را دنبال نمی کنند. این کتاب ها در کشور ما به کتاب های علمی مشهور شده اند. گروه دیگر، شامل کتاب هایی است که بر اساس برنامه آموزشی خاصی نوشته می شوند و هدف اصلی آنها کمک کردن به تحقق اهداف آن برنامه آموزشی است. این گونه کتاب ها را می توانیم کتاب های کمک آموزشی( Curriculum supplement ) بنامیم.
توجه داشته باشید هرچند کتاب هایی که از آنها با عنوان کتاب های علمی یاد کردیم، برنامه آموزشی خاصی را دنبال نمی کنند، اما یکی از مهمترین هدف های برنامه آموزشی را ، یعنی پرورش کنجکاوی و ترغیب دانش آموزان به فراگیری دانش، به خوبی برآورده می کنند و برخی از آنها با یک کتاب صرفا علمی تفاوت های قابل ملاحظه ای دارند و به اصطلاح با دید آموزشی نوشته شده اند. در این جا، منظور ما از کتاب های کمک آموزشی این گونه کتاب ها نیز هست.
کتاب های کمک آموزشی را از جهت محتوا و ساختار می توان بررسی کرد. در ادامه مهمترین ویژگی های این کتاب ها برشمرده می شود.
برای تقویت برنامه آموزشی نوشته می شوند
از لحاظ آموزشی، حرکت در چارچوب برنامه یا استاندارهای آموزشی مهمترین ویژگی کتاب کمک آموزش است. برای مثال، به تازگی بنیاد ملی بهداشت امریکا( NIH ) با همکاری موسسه مطالعاتی برنامه آموزش زیست شناسی( BSCS ) مجموعه کتاب های کمک آموزشی ویژه ای را برای دانش آموزان پایه های مختلف منتشر کرده است. در پیشگفتار کتاب های این مجموعه چنین آمده است:" این کتاب کمک آموزشی یکی از کتاب های مجموعه کمک آموزشی بنیاد ملی بهداشت است که دانش پزشکی و کشفیات پژوهشی را از آزمایشگاه های این بنیاد به کلاس ها می برد. بنیاد ملی بهداشت نقش حیاتی در سلامت امریکایی ها ایفا می کند و تلاش می کند توجه به پژوهش، دانش و شغل های مرتبط با پزشکی را بیشتر کند. از این رو، اداره آموزش علمی را به وجود آوردیم تا در این راه به پربار شدن برنامه های آموزشی و پیشرفت سواد علمی کمک کند.
ما این مجموعه کمک آموزشی را برای کامل کردن برنامه های آموزش علوم فعلی کشور تنظیم کرده ایم و تلاش کرده ایم با استانداردهای ملی آموزش علوم ( National Science Education Standards ) سازگاری داشته باشد. این مجموعه را گروهی از معلمان، دانشمندان، متخصصان علوم پزشکی از 25 ایالت کشور همراه با پژوهشگران بنیاد ملی بهداشت و متخصصان برنامه ریزی آموزشی موسسه مطالعاتی برنامه آموزش زیست شناسی تنظیم کرده و بارها آن را آزمایش کرده اند."
از این پیشگفتار یکی دیگر از ویژگی های کتاب های کمک آموزشی را می توان دریافت؛ یعنی، کتاب های کمک آموزشی به صورت گروهی و با ترکیبی از معلمان، دانشمندان و متخصصان برنامه ریزی آموزشی تهیه می شوند و پیش از انتشار بارها مورد آزمایش قرار می گیرند.
تکمیل کننده کتاب درسی هستند
از ویژگی های دیگرکتاب های کمک آموزشی، که در این پیشگفتار هم به آن اشاره شده است، ایفای نقش مکمل برنامه آموزشی یا کتاب درسی است. البته، کتاب درسی را از این
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 16
موضوع :
نقش مالیات بر توسعه اقتصادی
استاد ارجمند :
سرکارخانم نوری
گردآورنده :
امید بکائیان
نیمسال اول 87- 86
فهرست
پیشگفتار
مقدمه
رشد و توسعه اقتصادی
مطالعه کشورها در مورد مالیات
توزیع درآمد و توسعه اقتصادی
نقش مالیات بر توسعه
اصول کلی اقتصادی
سوابق
نتیجه گیری
منابع
پیشگفتار
تعارض میان معقولات توزیع درآمد و توسعه اقتصادی زمانی بالا گرفت که بلوک شرق خود را پرچمدار طبقات محروم و لذا پیشگام در توزیع عادلانه درآمد و بالاحض تجدید توزیع درآمد و به زیان سرمایه داران و مالکان معرفی کرد و بلوک غرب در سوی دیگر خود را منادی توسعه اقتصادی و رفاه نامید.
در آشنایی با تحلیل های خاص نظری و شناخت آن ها به کمک تجربه کشورهای رو به توسعه است که معلوم می شود آیا توزیع درآمد در جریان توسعه اقتصادی به زیان یا به نفع گروه های کم درآمد عمل می کند و یا اینکه آیا بهبود توزیع درآمد از طریق سیاست های مالیاتی و انجام هزینه های دولتی در نهایت توسعه اقتصادی را کند یا تند می سازد.
مطلب مهمتری که وجود دارد تأثیر واقعی این سیاست هاست زیرا اغلب اوقات سیاست های متوجه تعدیل درآمد به واسطه ساختارهای ناقص اقتصادی و نهادهای وابسته به گروه های پردرآمد خلاف هدف اصلی نفعی عاید گروه های کم درآمد نمی شود. در نتیجه مسیر تحقق عدالت اجتماعی یا دست کم یکی از مسیرهای آن توسعه اقتصادی است. در این راستا سیاست های مالی ( که سیاست های مالیاتی نقش مهمی از سیاست های مالی است .) از طریق تأثیر بر تخصیص عوامل تولید، توزیع درآمد و ثروت، بهبود در بازدهی نیروی کار و نهایتاً تأمین مالی سیاست های توسعه اقتصادی به تحقق این هدف کمک می کند.
مقدمه
ظهر انقلاب صنعتی و بروز عدم تعادل های ناشی از قرونی تولید بر مصرف و برعکس نقش پول کاغذی و پدید آمدن تورم ساختاری، دخالت مستقیم و مستمر دولت در برنامه ریزی های اقتصادی برای ایجاد تعادل جهت رشد و توسعه اقتصادی را که اغلب اقتصاد دانان ضرورتی مسلم می افکارند اجتناب ناپذیر می نماید.
در چنین شرایطی، مالیات به عنوان برداشتی حساب شده و متکی بر برنامه از درآمد و ثروت ملی عمدتاً به مثابه ابزار تنظیم سیاست های مالی برای ایجاد تعادل موردنظر در سطح کلان اقتصادی،اهمیت می یابد به گونه ای که بتواند شرایط مناسب جهت رشد و توسعه اقتصادی هماهنگ را ایجاد نماید.
تعاریف رشد و توسعه اقتصادی :
برای اینکه برداشتی نسبتاً مناسب از توسعه اقتصادی داشته باشیم لازم است ابتدا تعریفی از رشد اقتصادی را ارائه دهیم. رشد اقتصادی به منزله افزایش کمی در میزان تولیدات کالاها و خدمات در طی زمان است و معیار اندازه گیری آن تغییرات در (( تولید ناخالص ملی )) می باشد.
تولید ناخالص ملی عبارتست از حاصل جمع ارزش نهایی کلیه کالاها و خدمات که طی یکسال مالی از عملکرد اقتصاد یک جامعه تحقق می شود.
توسعه اقتصادی فرآیندی (( پویاست )) که رشد اقتصادی لازمه آن است. اگر چه رشد اقتصادی شرط لازم برای توسعه اقتصادی است اما شرط کافی آن است که تغییرات و
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 11
نقش فیزیک در پزشکی
پزشکان براى تشخیص بیمارى ها از انواع وسایل ساده مانند دماسنج و فشارسنج، گوشى طبى (استتوسکوپ) تا دستگاه هاى بسیار پیچیده مانند میکروسکوپ الکترونى، لیزر و هولوگراف که همه براساس قانون هاى فیزیک طراحى و ساخته شده استفاده مى کنند. در این قسمت به ساختمان و طرز کار برخى از آنها مى پردازیم.
رادیوگرافى و رادیوسکوپى
رادیوگرافى عکسبردارى از بدن با پرتوهاى ایکس و رادیوسکوپى مشاهده مستقیم بدن با آن پرتوها است. در عکاسى معمولى از نورى که از چیزها بازتابش مى شود و بر فیلم عکاسى اثر مى کند استفاده مى شوند در صورتى که در رادیوگرافى پرتوهایى را که از بدن مى گذرند به کار مى برند.
پرتوهاى ایکس را نخستین بار در سال ۱۸۹۵ میلادى، ویلهلم کنراد رنتیگن استاد فیزیک دانشگاه ورتسبورگ آلمان کشف کرد. این کشف بسیار شگفت انگیز بود و خبر آن با سرعت در روزنامه هاى جهان منتشر شد. جالب است که رنتیگن بر روى پرتوهاى کاتدى کار مى کرد و به طور اتفاقى متوجه شد که وقتى این پرتوها، که همان الکترون هاى سریع هستند به مواد سخت و فلزات سنگین برخورد مى کنند پرتوهاى ناشناخته اى تولید مى شود او این پرتوها را پرتو ایکس به معنى مجهول نامید.
پرتوهاى ایکس قدرت نفوذ و عبور بسیار زیاد دارند. به آسانى از کاغذ، مقوا، چوب، گوشت و حتى فلزهاى سبک مانند آلومینیوم مى گذرند، لیکن فلزهاى سنگین مانند سرب مانع عبور آنها مى شود. اشعه ایکس از استخوان هاى بدن که از مواد سنگین تشکیل شده اند عبور نمى کنند در صورتى که از گوشت بدن به آسانى مى گذرند. همین خاصیت سبب شده که آن را براى عکسبردارى از استخوان هاى بدن به کار برند و محل شکستگى استخوان ها را مشخص کنند. براى عکسبردارى از روده و معده هم از پرتوهاى ایکس استفاده مى شود لیکن براى این کار ابتدا به شخص مایعاتى مانند سولفات باریم مى خورانند تا پوشش کدرى اطراف روده و معده را بپوشاند و سپس رادیوگرافى صورت مى دهند. کشف پرتوهاى ایکس که به وسیله رنتیگن عملى شد سرآغاز فعالیت هاى دانشمندانى مانند تامسون، بور، رادرفورد، مارى کورى، پیرکورى، بارکلا و بسیارى دیگر شد به طورى که نه فقط چگونگى تولید، تابش و اثرهاى پرتو ایکس و گاما و نور شناخته شد بلکه خود اشعه ایکس یکى از ابزارهاى شناخت درون ماده شد و انسان را با جهان بى نهایت کوچک ها آشنا کرد و انرژى عظیم اتمى را در اختیار بشر قرار داد. پرتوهاى ایکس در پزشکى و بهداشت براى پیشگیرى، تشخیص و درمان به کار مى رود به طورى که در فناورى هاى مربوطه یکى از ابزارهاى اساسى است.
سونوگرافىسونوگرافى عکسبردارى با امواج فراصوت است. فراصوت امواج مکانیکى مانند صوت ۲ است که بسامد آن بیش از ۲۰ هزار هرتز است. این امواج را مى توان با استفاده از نوسانگر پتروالکتریک یا نوسانگر مغناطیسى تولید کرد.
خاصیت پیزوالکتریک عبارت است از ایجاد اختلاف پتانسیل الکتریکى در دو طرف یک بلور هنگامى که آن بلور تحت فشار یا کشش قرار گیرد و نیز انبساط و انقباض آن بلور هنگامى که تحت تاثیر یک میدان الکتریکى واقع شود. بنابراین هرگاه از یک بلور کوارتز تیغه متوازى السطوحى عمود بر یکى از محورهاى بلور تهیه کنیم و این تیغه را میان دو صفحه نازک فولادى قرار دهیم و آن دو صفحه را به اختلاف پتانسیل متناوبى وصل کنیم، تیغه کوارتز با همان بسامد جریان منبسط و منقبض مى شود و به ارتعاش درمى آید و در نتیجه امواج فراصوت تولید مى کند. پدیده پیزوالکتریک در سال ۱۸۸۰ به وسیله پیرکورى کشف شد و از آن علاوه بر تولید امواج فراصوتى، در میکروفن هاى کریستالى و فندک استفاده مى شود. امواج فراصوتى داراى انرژى بسیار زیاد است و مى تواند سبب بالا رفتن دماى بافت هاى بدن انسان، سوختگى و تخریب سلول ها شود. از این امواج در دریانوردى، صنعت و پزشکى استفاده مى شود.
در پزشکى براى تشخیص، درمان و تحقیقات این امواج را به کار مى برند. دستگاهى که براى عکسبردارى به کار مى رود اکوسکوپ۳ یا سونوسکوپ۴ است. اساس کار عکسبردارى با امواج فراصوت بازتابش امواج است در این عمل دستگاه گیرنده و فرستنده موجود است و از بسامدهاى میان یک میلیون تا پانزده میلیون هرتز استفاده مى کنند. دستگاه مولد ضربه هاى موجى در زمان هاى بسیار کوتاه یک تا پنج میلیونیم ثانیه را در حدود ۲۰۰ ضربه در ثانیه مى فرستد و این ضربه ها در بدن نفوذ مى کند و چنانچه به محیطى برخورد کند که غلظت آن با محیط قبلى متفاوت باشد پدیده بازتابش روى مى دهد و با توجه به غلظت نسبى دو محیط مقدارى از انرژى ضربه هاى فراصوت بازتابش مى شود. دستگاه گیرنده این امواج را دریافت مى کند و به کمک دستگاه الکترونى و یک اسیلوسکوپ آن را به نقطه یا نقاط نورانى به تصویر تبدیل مى کند. عکسبردارى با فراصوت را براى تشخیص بیمارى هاى قلب، چشم، اعصاب، پستان، کبد و لگن انجام مى دهند.