دانلود تخقیق در مورد کمال الدین بهزاد (با فرمت word)

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 4

کمال الدین بهزاد

کمال الدین بهزاد نقاش مینیاتورساز ایرانی قرن دهم هجری است، که با نوآوریهای خود دگرگونیهایی در شیوه مینیاتورسازی ایران پدید آورد. تاریخ تولد و وفاتش به درستی معلوم نیست. در هرات به دنیا آمد. در کودکی پدر و مادرش را از دست داد. نوشته اند امیر روح الله معروف به میرک خراسانی، نقاش و کتابدار سلطان حسین بایِقِرا، پادشاه تیموری (سلطنت 911-873 هـ ق)، پرورش او را به عهده گرفت. در چنین محیطی کمال الدین به هنر علاقه مند شد. نخست مشق خط آموخت. سپس به فراگیری تذهیب پرداخت و نقاشی را نزد استادش میرک خراسانی آموخت. گفته شده است که او از پیرسید احمد تبریزی نیز که با نقاشی چین آشنا بود، درس نقاشی گرفت. در آن دوران، دربار سلطان حسین بایقرا مرکز ادب، هنر و علم بود. هنرمندی بهزاد توجه سلطان و وزیر ادب دوست او، امیر علیشیرنوایی، را جلب کرد و بهزاد به ریاست کتابخانه سلطان حسین گماشته شد.

بهزاد پس از برافتادن سلسله تیموریان خراسان، به دست شیبک خان ازبک، باز هم در هرات ماند. پس از غلبه شاه اسماعیل صفوی بر ازبکان، همراه او به تبریز رفت و به ریاست کتابخانه شاهی منصوب شد (928 هـ ق). بهزاد تا پایان عمر در تبریز ماند و به نقاشی و آموزش مینیاتور پرداخت و در همانجا درگذشت.

از بهزاد آثار گوناگونی بر جای مانده است. از نخستین آثارش تصویری از امیر علیشیرنوایی در باغ است. شش تصویر برای نسخه ای از بوستان سعدی که در کتابخانه قاهره، پایتخت مصر، نگهداری می شود و همچنین تصویرهای خمسه نظامی، که در موزه بریتانیایی است، از آثار معروف او هستند. او چهره سلطان حسین بایقرا، شیبک خان ازبک، شاه تهماسب صفوی و بعضی از شخصیتهای تاریخی گذشته، مانند سلطان محمد خوارزمشاه (فوت 617 هـ ق)، را تصویر کرده است.

بهزاد در انتخاب و ترکیب رنگها و به کاربردن آنها دقت و مهارت بسیار داشت. او رنگهای سرد، مانند سبز و آبی را، برای تصویر محیط خانه و رنگهای گرم، چون زرد ونارنجی را، برای تصویر کوچه و بازار به کار می برد. تناسب تک تک اجزای تصویر با مجموعه آن از ویژگیهای کار بهزاد است. او به تصویر کردن انسان و زندگی او توجه ویژه ای داشت و توانست حالات روحی را به خوبی در چهره ها نشان بدهد. بسیاری از آثار بهزاد از زندگی روزمره مردم الهام گرفته است، از نمونه های این نوع نقاشی او دو تابلوی گدا سیه چرده و مرد توانگر و روستاییان در کشتزارهاست و همچنین او صحنه هایی از مجلس درس و بحث و عبادت در مسجد تصویر کرده است.

بهزاد برجسته ترین استاد نقاش عصر خود بود. او تحولی در شیوه مینیاتورسازی به وجود آورد. سنت نقاشی خراسان قدیم (مکتب هرات) را به تبریز منتقل کرد. بهزاد شاگردان برجسته ای چون آقامیرک، سلطان محمد عراقی و میرمصور اصفهانی را تربیت کرد. شیوه کار او بر نقاشان و تصویرگران دوره های بعد تاثیر گذاشت. نقاشان هراتی سبک او را در بخارا رواج دادند. مهاجرت بعضی از نقاشان هراتی به هند نیز سبب گسترش سبک او در این سرزمین شد. بعضی از کارهای بهزاد بدون امضاست، از این رو بسیاری از آثاری که کار او شمرده می شوند اثر کسانی است که از شیوه او تقلید کرده اند. در نتیه تنها با تشخیص سبک بهزاد از دیگران می توان نقاشیهای او را بازشناخت.

بعضی از آثار بهزاد در موزه ها و کتابخانه هایی چون کتابخانه موزه گلستان، کتابخانه قاهره در مصر، موزه بریتانیایی در لندن، موزه لوور در پاریس، و موزه سن پطرزبورگ در روسیه نگهداری می شوند.

منابع و مآخذ:

نام کتاب: فرهنگنامه کودکان و نوجوانان جلد هفتم «ب- پ»

پدید آورنده: شورای کتاب کودک

ناشر: شرکت تهیه و نشر فرهنگنامه کودکان و نوجوانان

چاپ: 1380

دانلود تخقیق در مورد محمد جمال الدین اصفهانی 4ص (با فرمت word)

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 4

دیوان محمد جمال الدین اصفهانی

شرح حال جمال الدین اصفهانی:

لقب وی جمال الدین و نامش محمد و اسم پدر او عبدالرزاق است و در کتب تذکره نام و نسب او بهمین صورت آمده و گاهی نیز لقب او را بنام پدر اصافه کرده و جمال الدین عبدالرزاق گفته اند.بعضی از تذکره نویسان از این نکته غافل گردیده و لفظ جمال الدین را لقب و عبدالرزاق را نام وی پنداشته اند وآن غلط است.خاندان جمال الدین از طبقه فضلا و شعرا نبوده اند و جنانکه از اشعار وی و اشارات بعضی از تذکره نویسان مستفاد است او یا خاندانش به شغل زرگری می پرداخته اند.و او به گفته کمال الدین پسرش از دکان رخت زی مدرسه آورد.جمال الدین از بزرگان شعرای اراک و سخن سرایان نامور قرن ششم است.و اشعارش حاوی عمده فنون نظم از غزل و مدح وحکمت و وعظ می باشدو غالبا لطیف و دلکش است و گاهی نیز مضامین دلپسند دارد.وبا آنکه نتایج طبعش آب روانرا ماند وآثار تکلف در آنها کمتر محسوس است از تاثیر قواعد بلاغت و صناعت سازی فکر هم عاطل نیست.وبا آن همه دقائق به سهولت عبارت و سادگی ترکیب ممتاز است او در فن قصیده سبک خاص ندارد و بیشتر قصائد وی به تقلید سنایی و در طریقه ای شبیه برویه انوری یا مسعود سعد سروده شده و به پایه قصائد آنان نرسیده است.وبخصوص چند قصیده که در جواب و به تقلید پاره ای از قصیده های سنایی نظم کرده با همه رنج خاطر و تعب روان چه از نظر فکر و اساس مضامین و از چه حیث اسلوب از سنایی بدور افتاده اگر چه این هر دو استاد در انتقاد زندگانی و دنیا پرستان هم اندیشه و هم آوازند.و در آن قسمت که به پیروی انوری سروده است ملاحات و ظرافات بسیار بکار برده و در روانی لفظ و صراحت فکر از انوری برتر است. غزلهای وی در ردیف اول از غزلیات آن عصر است معانی لطیف و الفاظ نرم و دلاویز در بر دارد.ولی چون وی در اواسط تحول غزل اتفاق افتاده همه غزلهای او بیکدستی غزلهای سعدی نخواهد بود.جمال الدین بر حسب معمول آن عصر در آداب عربی و به احتمال اقوی در مبادی علوم و نیز در علوم شرعی رنج برده ودر اشعار خود به دانستن آنها می نازد و تاثیر اشعارعربی و فنون دینی در فکر او محسوس و روشن است.

اخلاق جمال الدین اصفهانی

اخلاق او:جمال الدین در زهد وترک دنیا بسیار می گوید و خلق را به نعیم اخروی می خواند و زندگانی مادی را بس حقیر و مختصر می شمارد و از تتبع دیوان و برابر داشتن افکارش این نتیجه بدست می آید.لیکن اشعار او می رساند که گوینده همه عمر را به زهد نگذرانیده و قسمت عمده زندگی را به مدح گویی و تقاضای صلت به سر برده است ودر اینجا به ضرورت یکی از این دو فرض را باید مسلم داشت یکی آنکه زندگانی جمال الدین تحول یافته و در آخر عمر پیر و ذهاد گردیده و پشت پا به نعیم دنیوی زده و در آرزوی خرمی ابدی عالم فانی بیمقدار شمرده و دست از مدح سرایی برداشته و با دسترنج خود اسباب معیشت فراهم می آورده است. دیگر آنکه جمال الدین این افکار را به تصنع در شعر خود آورده و اصلا بدان معتقد نبوده یا اگر اعتقادی داشته است فشار زندگانی و کثرت عیال ویرا به عمل تام و تمام باز نمی گذاشته و چون مدت عمر را در تحصیل ادب و تکمیل فنون شاعری که درآن عهد یکی از طرق معیشت بود صرف کرده است.بنا بر این باید گفت که او در زندگی به زهد و گوشه گیری و حفظ شرافت راغب بوده ولی برای گوشه نشینی مجال نیافته است.اوضاع عصر در نظر وی بسیار بد است و زمان خود را به چشم رضا و خرسندی نمی بیند.و مردم را نیز از وفا بر کنار می پندارد وبا آزادی تمام از وضع مدارس و علمای عهد انتقاد می کند وآنانرا به ترک ستم و دست درازی به اموال یتیمان و وجوه اوقاف می خواند و این شهامت و آزادگی از وی بسیار پسندیده است.

سلاطین معاصر او

۱-حسام الدوله اردشیر ابن الدوله حسن از طبقه دوم ملوک آل باوند ۵۶۷-۶۰۲ که ممدوح ظهیر فاریابی نیز هست و جمال الدین از او صلتهای وافر گرفته است و گویا برای دیدار او به مازندران هم سفر کرده وصیت سخای شاه او را از اصفهان بدر آورده وشاه نیز اورا بزرگ داشته است.

۲- ارسلان بن طغرل ۵۰۵-۵۷۱ که در مدح وی چند قصیده سروده است.

۳- نصرت الدین جهان پهلوان بن ایلدگز ۵۶۸-۵۸۱

۴- طغرل بن اسلان ۵۷۱-۵۹۰

وبیشتر مدائح او راجع است به دو خاندان بزرگ که در اصفهان ریاست داشته اند یعنی آل خجند که رئیس شافعیان بوده اند و آل صاعد که قضا و سروری حنفیان به عهده آنها بوده است.

شعرا معاصر او:جمال الدین به واسطه شهرت و اهمیتی که در عصر خود بدست آورده با بسیاری از سخنگویان مکاتبه و مشاعره داشته و در دیوان وی چندین قطعه وقصیده موجود است که به سخن پردازان معاصر فرستاده است از آنجمله قصیده معروفی است که پس از مهاجات شعرا اصفهان و مجیر الدین بیلقانی به خاقانی فرستاده و آن مشهور است و یک قطعه در مدح انوری و قطعه دیگر در مدح رشید الدین و طواط و ترکیب بند مفصل و شیوایی در مدح ظهیر الدین فاریابی که او نیز در ستایش جمال الدین ابیاتی گفته در دیوان او توان یافت.ولیکن در اشعار انوری و رشید الدین و نیز خاقانی نام وی نیست.

وفات او

بعضی وفات او را به سال ۵۸۸ می دانند و برخی در سنه۶۰۰فرض کرده اند و ظاهرا سخن اول به صواب نزدیکتر باشد.

منبع :

سایت اطلاع رسانی http://www.isfahan.us

دانلود تخقیق در مورد سید جمال الدین اسد ابادی 74ص (با فرمت word)

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 74

سه رساله درباره زندگی و مبارزه

سید جمال الدین اسد ابادی

به کوشش :

سید هادی خسروشاهی

 فهرست

مقدمه

رساله 1. شرح‌ حال‌ و آثارسیّد جمال‌الدین‌ اسدآبادی‌ معروف‌ به‌ افغانی‌

یادداشت

دیباچه

سرآغاز

شرح حال وآثار

1.     مولد و نسب و تاریخ ولادت سید جمال الدین

2.     ایام صباوت سید و تحصیلاتش در قزوین

3.     اولین ورود سید به تهران همراه پدرش

4.     حرکت سید به عتبات با پدرش و تحصیلش در نزد شیخ مرتضی

5.     حرکت‌ سید به‌ مکه‌ از راه‌ هند و رفتنش‌ به‌ کابل‌ از راه‌ طهران‌ و مشهد

6.     حرکت‌ سید از افغانستان‌ به‌عزم‌ مکه‌ و آمدنش‌ از راه‌ مصر به‌ اسلامبول‌

7.     ورود سید بار دوم‌ به‌ مصر و فعالیت‌ او در آنجا

8.     حرکت‌ سید به‌ هند و رفتنش‌ به‌ لندن‌ و پاریس

9.     آمدن‌ سید به‌ طهران‌ برحسب‌ دعوت‌ ناصرالدین‌ شاه

10.       حرکت‌ سید به‌ روسیه‌ و ملاقاتش‌ با ناصرالدین‌ شاه‌ و دعوتش‌ بار دوم‌ به‌ ایران

11.  زجر و تبعید سید از طهران‌ و آمدنش‌ به‌ بصره

12.       حرکت‌ سید از  راه‌  بصره‌ به‌ لندن

13.  ورود سید به‌ اسلامبول‌ بار دوم‌ به ‌دعوت‌ عبدالحمید و وفاتش‌ در آنجا

14.       خاتمه

2. اسناد و مدارک‌ دربارة‌ سیدجمال‌الدین‌ اسدآبادی

یاد داشت

از مقدمة‌ کتاب‌ تاریخ‌ بیداری‌ ایرانیان

آثار و مدارک‌ موجود

سلسله‌ انساب‌ سیدجمال‌الدین‌ اسدآبادی

رونوشت‌ چند فقره‌ تلگرافات‌ نایب‌السلطنه

مشخصات‌ خانة‌ پدری‌ سیدجمال‌الدین

صورت‌ منقوره‌ چند الواح‌ از قبور منسوبین‌ سید

تحصیلات‌ سید

ورود سید به‌ بوشهر و دعوت‌ ناصرالدین‌شاه‌ از او

تبعید سید از طهران

اجمالی‌ از اعتراضات‌ راجع‌ به‌ عمل‌ افغانها

آثار سید

اوصاف‌ گزیدة‌ سید

قسمتی‌ از مقالة‌ جمعیت‌ دارالتقریب‌ اسلامی‌

چند نامه‌ از دانشمندان‌ معاصر و مطلع‌ در حالات‌ سید

دو یادداشت‌ مهم‌ راجع‌ به‌ سید اسدآبادی‌

سید اسدآبادی‌ در اسلامبول‌

مفسر قرآن‌

بحث‌ و انتقاد راه‌ اصلاح‌ کشور

سیدجمال‌الدین‌ اسدآبادی‌ و افغانها

ضمیمة‌ رسالة‌ دوم‌:  خاطرات‌  من‌

3. سیّد جمال‌الدین‌ اسدآبادی‌ رهبر نهضت‌ آزادیخواهی‌ ایران

 یادداشتی‌ بر چاپ‌ دوم‌

 یادداشت‌

 سیدجمال‌الدین‌ اسدآبادی‌

 تکمله‌ راجع‌ به‌ شرح‌ تاریخ‌ زندگی‌ سیدجمال‌الدین‌ اسدآبادی‌

 سیّد جمال‌الدین‌ اسدآبادی‌ باعث‌ نهضت‌ها

 سید جمال‌ الدین‌ معروف‌ به‌ افغانی‌

        1

شرح‌ حال‌ و آثار

سیّد جمال‌الدین‌ اسدآبادی‌

معروف‌ به‌ افغانی‌

سه رساله درباره زندگی و مبارزه

دانلود تخقیق در مورد سلطان العلما بهاء ولد و تولد جلال الدین محمد مولوی (با فرمت word)

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 14

فهرست مطالب

مولوی

1-سلطان العلما بهاء ولد و تولد جلال الدین محمد مولوی

2-اقامت در لارنده و ازدواج مولوی

3-رحلت مولوی

4-وصیت مولوی

دانستنی هایی درباره ی جهان

1-حشرات

2-زندگی اسرار آمیز عنکبوت

3-سودمندی زنبورها

4- جنگ مورچگان

5-ریز نقش ترین نشخوار کننده

تهیه کنندگان:

زهرا جعفری

زهرا فتاحی

کلاس:

سوم B

دبیر مربوطه:

سرکار خانم زنگنه مطلق

ترم اول سال 1383

تحقیق:

زندگی مولوی، دانستنیهایی درباره ی جهان

منابع و مآخذ:

زندگی مولوی نویسنده:منوچهر ترابی

دانستنی هایی درباره ی جهان جلد چهارم وپنجم

مترجمین:جمشید مهر پویا،بهرام همایون،منصور وخشوری،

بهناز وکیلی، منصوره یعقوبی.

سلطان العلما بهاء ولد و تولد جلال الدین محمد مولوی

بهر صورت بهاء ولد پسر حسین خطیبی در سال‹‹546››یا‹‹542›› هجری قمری در بلخ خراسان آنزمان متولد شد. خانواده ای مورد توجه خاص وعام و نه بی بهره از مال ومنال و همه ی شرایط محیای ساختن انسانی متعالی. کودکی را پشت سر می گذارد و در هنگامه بلوغ انواع علوم وحکم را فرا می گیرد. گویند در محروسه بلخ از اقصای خراسان فتاوی مشکل می آورند و او را از بیت المال سهمی معین بود که به امر شریعت در آنجا مصرف می کرد و هرگز از وقف، چیزی تصرف نکرد ودر لباس علما بود.گویند او با دختر فردوس خاتون ازدواج می کند، که برخی به علت اشکال زمانی در این ازدواج شک نموده اند.

او برای دومین بار به گفته ای ازدواج می کند. همسر او بی بی علوی یا مؤمنه خاتون است که او را از خاندان فقیهان و سادات سرخسی می دانند.

از این بانو، علاءالدین محمددر سال602 و جلال الدین محمد در سال 604 روز ششم ربیع الاول هجری قمری متولد شدند البته نظر به اینکه مولوی در آثار خود اشاره به فتح سمرقند که در سال 604 تا609 توسط خوارزمشاه انجام شده می کند و این را از مشاهدات خود می داند، نشان دهنده این است که او قبل از سال 604 باید متولد شده باشد، که البته به غیر از این تاریخ جایی تولد اورا سال دیگری ذکر نکرده اند.

دانلود تخقیق در مورد زندگینامه و آثار خاقانی 7ص (با فرمت word)

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 7

خـاقـانـی، حکیم‌ افضل‌ الدین

سال و محل تولد: 520 ه ق - شروان‌ آذربایجان

سال و محل وفات: 595 ه ق

حکیم‌ افضل‌ الدین‌ بدیل‌ بن‌ علی‌ خاقانی‌ ملقب‌ به‌ حسان‌ العجم‌ شاعر و سخن‌سرای‌ بزرگ‌ ایرانی‌ و ازقصیده‌گویان‌ درجه‌ اول‌ قرن‌ ششم‌ هجری‌ در سال‌ 520 ه. ق‌ در شروان‌ آذربایجان‌ تولد یافت‌. پدر وی‌ نجیب‌ الدین‌ علی‌ مروی‌ نجار بود و مادرش‌ نیز از خانواده‌های‌ عیسوی‌ آن‌ ولایت‌ به‌ شمار می‌رفت‌ که‌ به‌ اسلام‌ گرویده‌ بود. روزگار کودکی‌ شاعر نامدار توأم‌ با سختی‌ و معیشت‌ بود و پس‌ از مرگ‌ زود هنگام‌ پدرش‌ تحت‌ حمایت‌ مادر و عمویش‌ کافی‌ الدین‌ عمر بن‌ عثمان‌ که‌ طیبب‌ و فیلسوف‌ بود درآمد. خاقانی‌ از کودکی‌ دارای‌ هوش‌ واستعداد شگرفی‌ بود و همین‌ استعداد و ذکاوت‌ توجه‌ عمویش‌ را به‌ او معطوف‌ ساخت‌ و در کنف‌ حمایت‌ وی‌ به‌ تحصیل‌ دانش‌های‌ متداول‌ روزگار خویش‌ از ادبیات‌ عرب‌ و فارسی‌ و حدیث‌ و منطق‌ و فلسفه‌ و قرآن‌ پرداخت‌ و گذشته‌ از عمو و پسر عموی‌ دانشمندش‌ از بزرگانی‌ همچون‌ ابوالعلاء گنجوی‌(1) شاعر دربار شرو انشاه‌ نیز بهره‌ها آموخت‌. تحصیل‌ گسترده‌ همه‌ شاخه‌های‌ علوم‌ که‌ در ظرف‌ چند سال‌ بطول‌ انجامید در روحیه‌ و آثار افضل‌ الدین‌ اثرات‌ عمیقی‌ بر جای‌ گذاشت‌ و هنوز جوانی‌ بیش‌ نبود که‌ با کمک‌ ابوالعلاء گنجوی‌ به‌ دربار خاقان‌ اکبر فخرالدین‌ منوچهر شروانشاه‌ (از شاهان‌ محلی‌ غرب‌ ایران‌ که‌ باج‌ گزار سلجوقیان عراق‌ بود) راه‌ یافت‌ و در زمره‌ شاعران‌ چیره‌دست‌ دیار خود جای‌ گرفت‌. خاقانی‌ پس‌ از جای‌ گرفتن‌ در دربار شروانشاه‌ تخلص‌ پیشین‌ خود، حقایقی‌، را به‌ کناری‌ نهاد و به‌ افتخار آن‌ پادشاه‌ خود را خاقانی‌ خواند. این‌ دوران‌، عصر شکوه‌ و رونق‌ شاعر جوان‌ بود چرا که‌ ابوالعلاء گنجوی‌ نیز که‌ شیفته‌ کمالات‌ شاگرد خود شده‌ بود دختر خوش‌ را به‌ او داد و سعی‌ کرد جایگاه‌ شاعر جوان‌ را در دربار شروانشاه‌ مستحکم‌ سازد. خاقانی‌ در دوره‌ اقامت‌ خود در دربار منوچهر شروان‌ شاه‌ صله‌های‌ هنگفت‌ و جایزه‌های‌ گرانبهایی‌ از آن‌ پادشاه‌ دریافت‌ نمود ولی‌ چندی‌ نگذشت‌ که‌ در اثر سعایت‌ بدخواهان‌ و حسادت‌ پدرزنش‌ ابوالعلاء گنجوی‌، شاعر از اقامت‌ در دربار شاه‌ و مداحی‌ و تملق‌ گویی‌ که‌ چندان‌ با مذاق‌ او سازگار نبود دلتنگ‌ و ملول‌ گشت‌ و با وجود مخالفت‌ شروان‌ شاه‌، به‌ شوق‌ دیدار بزرگان‌ علم‌ و ادب‌ سایر دیار و عرضه‌ هنر و استعداد خود به‌ دربار سایر شاهان‌ ایران‌ زمین‌ بویژه‌ در مشرق‌ ایران‌ رهسپار ری‌ و خراسان گشت‌.(2) خاقانی‌ پس‌ از ورود به‌ ری‌ مدتی‌ را در این‌ شهر سپری‌ نمود و در حالی‌ که‌ سودای‌ پیوستن‌ به‌ دربار سلطان‌ سنجر پادشاه‌ بزرگ‌ سلجوقی‌ را داشت‌ با شنیدن‌ خبر فرو پاشیدن‌ امپراطوری‌ سلجوقیان‌ بدست‌ ترکان‌ غز ناامید و مغموم‌ به‌ شروان‌ بازگشت‌. با این‌ حال‌ رجعت‌ به‌ میهن‌ چندان‌ میل‌ و رغبت‌ او را برنینگیخت‌ بویژه‌ که‌ بین‌ او و پدر زنش‌ نیز کدورتی‌ سخت‌ حاصل‌ شده‌ بود و دو طرف‌ به‌ هجو یکدیگر پرداخته‌ بودند. از این‌ روی‌ شاعر که‌ دل‌ در سودای‌ سفر به‌ سایر مناطق‌ را داشت‌ پس‌ از مدتی‌ کوتاه‌ بار دیگر در سال‌ 551 ه .ق‌ میهن‌ خود را ترک‌ گفت‌ و عازم‌ سفر حج‌ گشت‌ و پس‌ از انجام‌ فرائض‌ دینی‌ در بغداد به‌ خدمت‌ المتقی‌ لامرا... خلیفه‌ عباسی‌ رسید و در ادامه‌ سفر پس‌ از بازدید از خرابه‌های‌ کاخ‌ مداین‌ و شهر اصفهان به‌ شروان‌ بازگشت‌. ره‌ توشه‌ خاقانی‌ از این‌ سفر سرودن‌ سفرنامه‌ تحفه‌ العراقین‌ بود که‌ در آن‌ شاعر شرح‌زیارت‌ خانه‌ خدا و شهرهای‌ سر راه‌ و بزرگانی‌ را که‌ ملاقات‌ نموده‌ آورده‌ و در انتها نیز از احوال‌ و روزگار خود سخن‌ رانده‌ است‌. شاعر بزرگ‌ قصیده‌سرا پس‌ از بازگشت‌ در سال‌ 554 ه.ق‌ بار دیگر به‌ دربار شروانشاه‌ پیوست‌ ولی‌ چندی‌ نگذشت‌ که‌ با شاه‌ اختلاف‌ پیدا کرد وبه‌ مدت‌ یک‌ سال‌ در قله‌ شابران‌ محبوس‌ شد و در این‌ مدت‌ چند حبسیه‌ زیبا سرود که‌ از بهترین‌ اشعار از این‌ نوع‌ در ادبیات‌ فارسی‌ به‌ شمار می‌روند. خاقانی‌ در سال‌ 569 ه. ق‌ برای‌ دومین‌ بار عازم‌ سفر حج‌ شد و پس‌ از دو سال‌ که‌ به‌ شهر خود بازگشت‌ با مصیبت‌ عظیمی‌ مواجه‌ شد و آن‌ در گذشت‌ پسر بیست‌ ساله‌اش‌ بود. سال‌های‌ آخر عمر خاقانی‌ با درد و رنج‌ فراوان‌ همراه‌ بود و او سختی‌های‌ فراوانی‌ را چه‌ از دوستان‌ و چه‌ از دشمنان‌ خود متحمل‌ گشت‌ و پس‌ از سفری‌ به‌ تبریز در سال‌ 580ه.ق‌ چند سال‌ در این‌ شهر اقامت‌ گزید و سرانجام‌ نیز در همین‌ شهر در گذشت‌ و در قبرستان‌ معروف‌ آن‌ شهر موسوم‌ به‌ مقبره‌الشعرا مدفون‌ گشت‌.(3) خاقانی‌ را استاد سخن‌ فارسی‌ و از قصیده‌گویان‌ درجه‌ اول‌ ایران‌ دانسته‌اند که‌ اگرچه‌ شاعری‌ مدیحه‌ سرا بود ولی‌ شاعری‌ را به‌ منزله‌ حرفه‌ای‌ برای‌ کسب‌ درآمد پیشه‌ خود نساخته‌ بود. وی‌ در اشعار خود از کلیه‌ معارف‌ زمان‌ خود استفاده‌ کرده‌ است‌ و درصدد بوده‌ تا تسلط خود را بر کلیه‌ این‌ علوم‌ و همچنین‌ در صنایع‌ لفظی‌ در پیش‌ چشم‌ خوانندگان‌ خود به‌ نمایش‌ گذارد. حکیم‌ شروان‌ اگرچه‌ هم‌ در علم‌ و هم‌ در شعر پایگاه‌ بلندی‌ داشت‌ ولی‌ نخستین‌ و بزرگ‌ترین‌ شاعری‌ بود که‌ علم‌ را در خدمت‌ شعر گرفت‌ که‌ البته‌ این‌ امر سبب‌ ایجاد دشواری‌هایی‌ نیز در درک‌ اشعار وی‌ گشته‌ است‌. با این‌ حال‌ باید گفت‌ که‌ این‌ دشواری‌ها نه‌ از تمایل‌ شاعر به‌ مبهوت‌ ساختن‌ و تحت‌ تأثیر قرار دادن‌ خواننده‌ ناشی‌ می‌شود و نه‌ از لذت‌ سطحی‌ و کم‌ مایه‌ او در استفاده‌ از کلام‌ مصنوع‌ و متقید; بلکه‌ از غنای‌ فکری‌ او سرچمشه‌ می‌گیرد که‌ تراز اندیشه‌ و دانش‌ خوانندگان‌ شعرش‌ را با خود برابر فرض‌ می‌کند. خاقانی‌ علاوه‌ بر استواری‌ ومحکمی‌ اشعارش‌، در زبان‌ عربی‌ نیز مانند فارسی‌ تبحر داشته‌ و به‌ الفاظ و ترکیبات‌ ادبی‌ آن‌ زبان‌ تسلط کاملی‌ داشته‌ است‌. در قصاید خاقانی‌ بویژه‌ قطعاتی‌ که‌ در وصف‌ کعبه‌ و نعت‌ حضرت‌ رسول‌ و نظایر آن‌ سروده‌ دیانت‌ و زهد حکیم‌ متجلی‌ است‌ و ظاهرا روحانیت‌ و ایمان‌ او در اثر دوبار زیارت‌ عاشقانه‌ خانه‌ خدا و چشیدن‌ گرم‌ و سرد روزگار و دیدن‌ ابرار و اشرار تقویت‌ گشته‌ است‌. شاعر سخن‌ سنج‌ در اشعار زیبای‌ خود مردم‌ را به‌ پرهیز از بدی‌ و روی‌ آوردن‌ به‌ نیکی‌ فراخوانده‌ است‌ و اگر چه‌ تا حدودی‌ نسبت‌ به‌ مردم‌ روزگار خود بدبین‌ است‌ ولی‌ با این‌ حال‌ مردمان‌ رابه‌ نیکی‌ و فداکاری‌ سوق‌ داده‌ است‌. خاقانی‌ در زندگی‌ ناآرام‌ خود سختی‌ها و دشواری‌های‌ فراوانی‌ دید و حسادت‌، فقدان‌ دوستان‌، خیانت‌ و حبس‌ ضربات‌ سنگینی‌ بر او وارد آورد و موجب‌ درون‌ نگری‌ او شد. زیباترین‌ اشعار این‌ شاعر شیرین‌ گفتار که‌ اندیشه‌های‌ او را به‌ بهترین‌ صورت‌ بیان‌ کرده‌ است‌ قصیده‌هایی‌ است‌ که‌ در آن‌ شاعر از خویشان‌ و دوستان‌ و مردم‌ شروان‌ شکوه‌ کرده‌ است‌ و عالی‌ترین‌ و بی‌پیرایه‌ترین‌ احساسات‌ انسان‌ دوستانه‌ خود را نمایان‌ ساخته‌ است‌. وی‌ در غزلیات‌ زیبای‌ خود تنفرش‌ را از ظاهرپرستی‌ و تملق‌ آشکار ساخته‌ و انسان‌ها را به‌ معنی‌ پرستی‌ دعوت‌ کرده‌ است‌. بزرگ‌ترین‌ ویژگی‌ خاقانی‌ قوت‌ اندیشه‌ و مهارت‌ او در ترکیب‌ الفاظ و خلق‌ معانی‌ و ابتکار مضامین‌ جدید و پیش‌ گرفتن‌ راههای‌ خاص‌ در توصیف‌ و تشبیه‌ است‌ و هیچ‌ قصیده‌ و قطعه‌ و شعر او نیست‌ که‌ از این‌ جهات‌ تازگی‌ نداشته‌ باشد. لطف‌ ضمیر خاقانی‌ در منعکس‌ ساختن‌ وقایعی‌ که‌ در