تحقیق درباره قوای نفس انسان از منظر فلاسفه اسلامی

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 102

مقدمه

شناخت انسان یکی از مسائلی است که ذهن متفکران را از گذشته تا به حال به خود مشغول کرده است. اهمیت این بحث، تا بدان حد است که فلاسفه، بخشی از مباحث خود را بدین موضوع، اختصاص داده‌اند. این تحقیق نیز بر آن است تا گامی برای شناخت بیشتر اشرف مخلوقات یعنی انسان بردارد و به بررسی قوای نفس انسان بپردازد در این تحقیق نظرات چهار فیلسوف بزرگ اسلامی یعنی ملاصدرا شیرازی، ابن سینا، سهروردی و فارابی مورد بررسی قرار گرفته و وجوه تمایز این نظرات، تبیین خواهد شد. مسئله قوای نفس از آنجاییکه جنبة معرفت شناسی نسبت به انسان و دیگر موجودات دارد، از زمان‌های گذشته مورد توجه بوده به طوریکه ارسطو، در کتاب نفس خود، در این‌باره سخن گفته، همچنین فارابی، در کتاب سیاسه المدنیه خود به این موضوع پرداخته، ابن سینا نیز در کتاب اشارات و تنبیهات و کتاب شفایش و ملاصدرا در کتاب مهم اسفارش، بخش مهمی را به مسئله قوای نفس اختصاص داده‌اند. اما سؤالاتی که حول این موضوع مطرح می‌شوند عبارتند از: 1ـ قوه در اصطلاح عام و در اصطلاح فلاسفه و در حیطة معرفت نفس به چه معنی است؟ 2ـ آیا قوای نفس انسان متعددند؟ 3ـ ملاک تعدد قوا چیست؟ 4ـ رابطة نفس و قوا چگونه است؟ 5ـ آیا با تعدد قوای نفس، نفس هم متعدد می شود؟ 6ـ نفس حیوانی و نباتی دارای چه قوایی هستند؟ 7ـ آیا انسان هم به عنوان برترین موجود و اشرف مخلوقات، قوای موجود در نفوس حیوانی و نباتی را داراست؟ در این صورت وجه اختلاف انسان با نبات و حیوان در چیست؟ اینها سؤالات اصلی و مهم حول موضوع قوای نفس می‌باشند که در این تحقیق سعی بر آن است که به آنها پاسخ داده شود. اما مطالبی که در این تحقیق آمده است عبارتند از:

بخش اول، کلیاتی را در مورد نفس بیان می‌کند که شامل تعریف نفس، بررسی ماهیت نفس و اثبات وجود نفس می‌باشد.

اما بخش دوم، به تعریف قوه پرداخته و ملاک تعدد قوا را مورد بررسی قرار می‌دهد.

در بخش سوم، قوای نفس نباتی شرح داده می‌شود و در بخش چهارم، قوای نفس حیوانی مورد بحث واقع می‌شود و در بخش آخر، قوای نفس انسانی که کاملترین موجود است، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

کلید واژه‌های این تحقیق عبارتند از: نفس، قوا، نفس نباتی، نفس حیوانی، نفس ناطقه انسانی، قوه غاذیه، قوه نامیه، قوه مولده، مشاعر باطنی، مشاعر ظاهری، قوای محرکه، قوای مدرکه، قوای عاقله، عقل نظری و عقل عملی.

در این تحقیق سعی شده است که به منابع دست اول و کتب اصلی این چهار فیلسوف بزرگ مراجعه شود روش گردآوری مطالب، روش کتابخانه‌ای است و مهمترین مرکز مراجعه محقق برای استفاده از کتب، کتابخانه دانشگاه امام صادق (ع) بوده است. روش تحقیق توصیفی ـ ارزشیابی و مقایسه‌ای است و نوع تحقیق بنیادی و نظری است. در انتها لازم است که از زحمات استاد بزرگوار، سرکار خانم ذوالحسنی که اینجانب را در انجام این تحقیق یاری بسیار فرموده‌اند، نهایت تشکر را داشته باشم.

بخش اول:

کلیات

موضوع نفس یکی از مباح مهم فلسفی است که دانشمندان یونانی و فلاسفه اسلامی دربارة آن به گفت و گو پرداخته‌اند؛ به طوریکه علم‌النفس و شناخت خود یکی از بحث‌های حکمت مشاء و اشراق و حکمت متعالیه است: ابن سینا، بحث نفس را در حکمت طبیعی بیان کرده و علت این امر را چنین ابراز کرده است: «ذات حیوان و نبات از دو چیز مرکب است: نفس که صورت محسوب می‌شود و جسم که ماده به شمار می‌رود و به خاطر علاقة نفس به بدن جهت تدبیر و تکمیل، موضوع نفس جزء طبیعیات قرار داده شده است.() اما سهروردی، بحث نفس شناسی را در الهیات مطرح کرده که مبین نگاه ویژة او به نفس است. علم‌النفس سهروردی را نمی‌توان از اصل اساسی حکمت اشراق که بحث ارباب انواع و مثل افلاطونی است جدا دانست. زیرا در این نگاه نفس آغاز ملکوتی دارد و با آن آغاز ملکوتی و مراتب طولیه و غرضیه است که تمام فعلیات و ظهورات و تجلیات در این جهان و حتی فیض‌هایی که به نفس می‌رسد را می‌توان توجیه کرد.()

اما صدر المتألهین بر خلاف پیشینیان، فلسفة خویش را در چهار بخش امور عامّه، طبیعیات، الهیات به معنی الاخص و علم النفس عرضه کرد و بدین ترتیب، با تأسیس یک بخش مستقل، تمام مباحث مربوط به نفس را در کنار هم گرد آورد.()

نفس در اصطلاح فلسفی، شامل نفس انسانی، حیوانی و نباتی می‌شود که در این تحقیق نیز نفس در همین معنای عام به کار برده می‌شود.