لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 14
کنترل سطح قندخون بیماران دیابتی به کمک منطق فازی
مهندس گلاره ویسی، هاجر قرباننژاد، سیمین کاظمی ازغدی
Email: rozhan.ghorbanezhad@gmail.com
Simin.kazemi@gmail.com
چکیده- بیماری دیابت به شرایط حادی اطلاق میشود که در آن تولید و مصرف انسولین در بدن دچار اختلال شده و در نتیجه غلظت گلوکز در خون افزایش مییابد. نگهداری سطح گلوکز خون در نرمالترین حد ممکن عوارض بلندمدت ناشی از بیماری دیابت را بهطور قابل ملاحظهای کاهش داده و منجر به کاهش هزینههای مرتبط با این بیماری میگردد. در بیماران دیابتی سیستم درونی تنظیم گلوکز که بهدرستی عمل نمیکند، با یک الگوریتم کنترلی بهمنظور تنظیم سطح گلوکز خون جایگزین میشود. برای توسعهی یک الگوریتم کارآمد آشنایی با نحوهی عملکرد سیستم تنظیم گلوکز در یک فرد سالم ضروری است. در این تحقیق برای توصیف دینامیکهای غیرخطی سیستم گلوکز- انسولین در بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 از مدل مینیمال برگمان استفاده شده است. سپس یک کنترلر فازی با هدف تنظیم نرخ تزریق انسولین با فرض وجود اغتشاش و درنظرگرفتن تغییرات پارامترهای مدل پیشنهاد شده است. نتایج شبیهسازیها نشان میدهد که کنترلر پیشنهادی توانسته سطح گلوکز خون را با موفقیت تنظیم نماید. همچنین کارایی کنترلر مورد نظر یعنی رباست بودن و دقت بالای آن با وجود اغتشاشهای فیزیکی مانند مصرف مادهی غذایی از طریق شبیهسازیها تایید میشود.
واژگان کلیدی- دیابت، غلظت گلوکز خون، نرخ تزریق انسولین، مدل مینیمال برگمان، کنترل فازی.
1- مقدمه
در بدن انسان، تعداد زیادی حلقهی طبیعی فیدبکدار برای حفظ تعادل حیاتی وجود دارد. ناتوانی یا سوءعمل هر یک از این حلقهها باعث بروز بیماریهای جدی با عوارض کوتاه یا بلندمدت میشود. بیماری دیابت یکی از انواع بیماریهایی است که در نتیجهی عملکرد نادرست این حلقههای طبیعی در بدن ایجاد میشود.
دیابت، یک بیماری متابولیکی است که در آن بدن انسولین را بهطور مناسب تولید یا مصرف نمینماید.
در حالت طبیعی، غذا در معده تبدیل به گلوکز یا قندخون میشود. قند از معده به جریان خون وارد میگردد. لوزالمعده (پانکراس) هورمون انسولین را ترشح میکند و این هورمون باعث میشود قند از جریان خون وارد سلولهای بدن شود. در نتیجه مقدار قندخون در حد نرمال و متعادل باقی میماند.
ولی در بیماری دیابت، انسولین به میزان کافی در بدن وجود ندارد و یا انسولین موجود قادر نیست تا وظایف خود را به درستی انجام دهد، در نتیجه به علت وجود مقاومت در برابر آن، قندخون نمیتواند بهطور مؤثری وارد سلولهای بدن شود و مقدار آن بالا میرود.
بالا بودن قندخون در درازمدت باعث بروز عوارضی در سیستم قلب و عروق، کلیهها، چشم و سلسلهی اعصاب میگردد.
دیابت یکی از شایعترین بیماریهای انسانی در زمان ماست. در برآورد و تخمینی که در سال 1985 انجام شده مشاهده شده است که 30 میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به بیماری دیابت بودند، اما امروزه حدود 194 میلیون نفر به بیماری دیابت مبتلا هستند که در مقایسه با 20 سال گذشته 6 برابر شده است ]19[. آمارها نشان میدهد که اگر جلوی پیشرفت این بیماری همهگیر گرفته نشود تا سال 2025 شمار مبتلایان در سطح جهانی 50 درصد رشد خواهد داشت ]20[. طبق آمارهای بدست آمده، در کشور آمریکا در سال 2005 میلادی 8/20 میلیون نفر - 7 درصد کل جمعیت- به بیماری دیابت مبتلا بودهاند ]21[. از هر 20 ایرانی یک نفر به دیابت مبتلاست و نیمی از این تعداد نمیدانند که دیابت دارند. هر 10 ثانیه یک نفر در جهان به دلیل عدم آگاهی از دیابت و روش کنترل آن، جان خود را از دست میدهد. هر 30 ثانیه یک نفر در جهان به علت عدم آگاهی از دیابت و روش کنترل آن، پای خود را از دست میدهد ]22[.
در سه دههی اخیر تحقیقات گستردهای در زمینه کنترل قندخون در بیماران مبتلا به دیابت نوع اول انجام گرفته است. مقالات مختلف، استفاده از روشهای گوناگون کنترل کلاسیک و مدرن را پیشنهاد میدهند که طبعاً هر کدام مزایا و معایب خود را دارند ]12-1[. در اغلب این مقالات ابتدا مدل غیرخطی تاثیر متقابل گلوکز و انسولین، خطی سازی شده و سپس از روشهای کنترل خطی جهت بهبود شرایط بیمار استفاده می شود. اما کنترلرهای خطی ممکن است در مداوای بیمارانی که در شرایط بسیار حادی قرار دارند، با شکست مواجه گردند. در واقع اگر شرایط بیمار فاصله زیادی با شرایط نرمال داشته باشد، مدل خطی دیگر معتبر نبوده و نباید جهت طراحی کنترلر مورد استفاده قرار گیرد.
بهطور کلی استراتژیهای کنترلی به کار رفته در این زمینه را میتوان به سه دستهی کنترل حلقهباز، حلقهبسته و نیمهحلقهبسته تقسیم نمود. در روشهای کنترل حلقهباز، پزشک یک دُز معین انسولین را دو یا سه بار در روز به بیمار تزریق میکند. این روش کنترلی بسیار ساده و پر کاربرد است. هر چند که اگر بیمار در معرض تغییرات شدید قند خون باشد، این روش کارایی چندان خوبی نخواهد داشت. در روشهای کنترل حلقهبسته، انسولین بهطور پیوسته تزریق شده و سطح گلوکز خون به صورت بلادرنگ مانیتور میشود. استراتژی دیگر کنترل نیمهحلقهبسته است. در روشهای کنترلی نیمهحلقهبسته، قندخون در فواصل زمانی معین اندازه گرفته شده و نرخ تزریق انسولین با توجه به این نمونهبرداریها تنظیم میشود. طبعاٌ این نوع کنترل بسیار سادهتر بوده و هزینهی کمتری در بر خواهد داشت.
یکی از مشکلات کلیهی روشهای کنترل کلاسیک در برخورد با سیستمهای بیولوژیکی آن است که این روشها معمولاً بهشدت به پارامترهای مدل وابسته هستند. در حالیکه این پارامترها معمولاً مقادیر مشخص و ثابتی نداشته و از یک فرد به فرد دیگر تغییر میکنند. با استفاده از تکنیکهای کنترل فازی که کمتر به مدل ریاضی سیستم وابسته هستند، میتوان این مشکل را برطرف نمود.
در این مقاله دینامیک های غیر خطی تاثیر متقابل گلوکز و انسولین، با کمک مدل مینیمال ارائه شده توسط برگمان مدل میشود. سپس یک کنترلر فازی با هدف تنظیم نرخ تزریق انسولین با فرض وجود اغتشاش و درنظرگرفتن تغییرات پارامترهای مدل پیشنهاد شده است. نتایج شبیهسازیها نشان میدهد که کنترلر پیشنهادی توانسته سطح گلوکز خون را با موفقیت تنظیم نماید. همچنین کارایی کنترلر مورد نظر یعنی رباست بودن و دقت بالای آن با وجود اغتشاشهای فیزیکی مانند مصرف مادهی غذایی از طریق شبیهسازیها تایید میشود.
2- مدل ریاضی
مدل مینیمال برای بیان غلظت انسولین و گلوکز پلاسما که به مدل برگمان نیز معروف است به منظور بررسی و آنالیز نتیجهی تستهای تحمل گلوکز در انسانها و حیوانات آزمایشگاهی استفادهی بسیار متداولی دارد. این مدل توسط دکتر ریچارد اِن. برگمان ارائه شده و توسط او و همکارانش از دهه 70 میلادی به بعد در حال گسترش است ]17-13[. این مدل در تحقیقات فیزیولوژیکی بر روی متابولیسم گلوکز بسیار محبوب است.
مدل مینیمالِ گلوکز و انسولین یک توصیف کمی و صرفهجویانه از غلظت انسولین و گلوکز موجود در نمونهی خون ارائه میدهد. به طور کلی یکی از دلایل نامگذاری این مدل به مدل مینیمال این است که این مدل، یک مدل ریاضی با حداقل پارامترهای ممکن برای پوشش دادن دادههای تجربی موجود است.
این مدل از یک محفظهی گلوکز تشکیل میشود که انسولین پلاسما از طریق یک محفظهی تاخیر عمل نموده و جذب خالص گلوکز را تحت تاثیر قرار میدهد. معادلات مدل مینیمال برگمان عبارتند از:
(1)
در معادلات فوق، G(t) اختلاف غلظت گلوکز خون با حالت نرمال آن، Gb، را نشان میدهد. همچنین I(t) اختلاف غلظت انسولین آزاد پلاسما با مقدار نرمال آن، Ib، میباشد. X(t) با غلظت انسولین در محفظهی تاخیر متناسب است. و و پارامترهای مدل مینیمال هستند که دینامیک های تاثیر متقابل گلوکز پلاسما و انسولین را مدل مینمایند. نرخ آزادسازی انسولین از لوزالمعده، n نرخ کسری ناپدید شدن انسولین و D(t) و u(t) به ترتیب نرخ تزریق خارجی گلوکز و انسولین هستند.
3- طراحی کنترلر
برای بسیاری از مسایل کنترل عملی (برای مثال، فرآیند کنترل صنعتی) مشاهدهی یک مدل ریاضی ساده و در عین حال دقیق مشکل میباشد، اما میتواند آزمایشاتی توسط یک شخص ماهر و باتجربه فراهم شود، که یک راهکار عملی و تجربی مفید را برای کنترل نمودن فرآیند ارائه نماید. کنترل فازی برای این نوع مسائل بیش از هر راه دیگری مفید میباشد.
بلاک دیاگرام یک سیستم کنترل فازی در شکل (1) نشان داده شده است.
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 16
به نام خدا
کمک اولیه چیست؟ دریا فت یک مراقبت فوری در زمان صدمه یا بیماری ناگهانی توسط خود مصدوم را کمک اولیه گویند بیشتر مصدومین وبیماران ناگهانی نیاز به مراقبت پزشکی ندارند،وبا کمک اولیۀ صحیح بهبودمییابند .کمک اولیه صحیح و به موقع می تواند به معنی اختلاف بین مرگ وزندگی ،بین بهبود سریع یا طولانی مدت بین ناتوانی موقت یا دائم و ماندگارباشد ،مراحل نجات جان یک انسان مانند حلقه های زنجیر به هم متصل می شود کمک اولیه حلقۀ نخست از زنجیرۀ نجات انسان می باشد نیاز به امداد و کمک اولیه تا زمانی که مراقبت پزشکی وجود نداشته باشد ضرورت می یا بد
اصول کمک اولیه
واگذاری مصدوم
آگاهی وشناخت فوریت
بدست آوردن ارزیابی انجام دریافت اطلاعات دربارۀ
آگاه کردن سریع مرکز رضایت و مصدوم کمک اولیه مصدوم (تاریخچه ی نمونه)
فوریتهای پزشکی اعتماد مصدوم
1- آگاهی و شناخت فوریت: شامل شناخت علائم اخطار دهنده فوریتهایی مانند، حملۀ قلبی ،ایست قلبی سکتۀ مغزی و خفگی می باشد.
2-آگاه کردن سریع مرکز فوریتهای پزشکی یا اورژا نس: تلفن تماس اورژانس در ایران 115 می باشد.
3- بدست آوردن رضایت و اعتماد مصدوم : امدادگر باید قبل از انجام کمک اولیه رضایت و اعتماد مصدوم را بدست بیاورد. اگر مصدوم هوشیار باشد خود او می تواند اجازۀ انجام اقدامات امدادی به امدادگر بدهد.
4- ارزیابی مصدوم : شامل تشخیص مشکلات مصدوم و تعیین اولویتهای امدادی می باشد.
5- انجام کمک اولیه : کمک اولیه می تواند توسط اطرافیان یا تماشا چیان حاضر در صحنۀ حادثه ( در صورت داشتن آگاهی از انجام کمک اولیۀ صحیح ) صورت گیرد.
6- دریافت اطلاعات در مورد مصدوم : در زمان بررسی مصدوم امدادگر می تواند از خود مصدوم در صورت هوشیاری یا شاهدین حادثه در بارۀ چگونگی بروز حادثه سؤال کند.تا بهتر از صدما ت احتمالی مصدوم آگاهی یابد. امدادگر نباید فقط به صدمات آشکار مصدوم اکتفا کند. زیرا ممکن است صدمات غیر قابل مشاهده و خطرناک در مصدوم وجود داشته باشد. بررسی علت و چگونگی صدمه ممکن است کلیدی جهت یافتن وسعت صدمات فیزیکی باشد.
7- واگذاری مصدوم:به معنی سپردن مصدوم به فردی دیگر جهت ادامهً درمان و مراقبت می باشد.
تشخیص فوریتها و انجام کمکهای اولیه: حملۀ قلبی، ایست قلبی ، سکتۀ مغزی ، خفگی
حملۀ قلبی: بر اثر بسته شدن شرایین بزرگ قلب (شرایین کرونر)بعضی از عضلات قلب به طور ناگهانی شروع به مردن می کند.این شرایین وظایف خون رسانی به قلب را داشته و بر اثر تجمع (ته نشین شدن)کلسترول یا لخته خون بسته می شود.
علائم اخطار حملۀ قلبی :1- احساس گیجی در زمان درد و احساس سبکی سر2-رنگ پریدگی 3-تعریق 4- تهوع معمولاً بدون استفراق 5- کوتاه شدن تنفّس.
1-کمک اولیه در حملۀ قلبی: مصدوم را سریع و به آرامی بخوابانید وبه او کمک کنید تا در وضعیتی قرار گیرد که تنفّسش راحت تر باشد. معمولاً تنفّس مصدوم در وضعیّت نیمه نشسته راحت تر است.
2-از شخص دیگری جهت تماس با اورژانس کمک بگیرید.یا اینکه خود امدادگر با اورژانس تماس بگیرد و کمک پزشکی طلب کند. تلفن 115
2-ایست قلبی: بر اثر بسته شدن شریان قلب و نرسیدن اکسیژن به عضلۀ قلب در طی حملۀ قلبی ممکن است جریان آن متوقّف شده باعث ایست قلبی می شود.در این وضعیّّت نه خون جریان دارد و نه نبض وجود خواهد داشت
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 12
کمک های اولیه
مراقبت از خود
حفاظت از خود در برابر آسیب و عفونت در واقع ارایه کمکهای اولیه، بسیار پراهمیت است. یکی از قواعد اولیه در ارایه کمکهای اولیه، اطمینان پیدا کردن از بیخطر بودن موقعیت پیش از شروع درمان مصدوم است. به خاطر بسپارید که عفونت حتی با وجود آسیبهای نسبتاً جزیی، میتواند یک خطر باشد. از این رو لازم است که گامهایی را در جهت جلوگیری از تماس با عفونت مصدوم یا عدم انتقال عفونت خود به مصدوم، طی کنید. به علاوه، باید مراقب سلامت روانی خود باشید و سعی کنید که برخوردی مؤثر با استرس داشته باشید.
امنیت شخصی
در موقعیتهای خطرناک، دست به اقدامات قهرمانانه نزنید. اگر خود را در معرض خطر قرار دهید، احتمالاً نمیتوانید به صورتی مؤثر به مصدومان کمکرسانی کنید. همیشه ابتدا وضعیت خود را ارزیابی کنید و مطمئن شوید که موقعیتی که قصد ورود به آن را دارید، برای شما خطری ایجاد نمیکند.
«پاسخ جنگ و گریز»
در موارد اورژانس، بدن شما با رها کردن هورمونهای خاصی در جریان خون، یک پاسخ «جنگ و گریز» ایجاد میکند. در این حالت، ضربان قلب شما بالا میرود و تنفس شما تند و عمیق میشود. همچنین ممکن است احساس کنید که بیش از حد عرق میکنید و نیز هوشیاری شما از حالت عادی بیشتر است.
حفظ خونسردی
بعضی اوقات رها شدن خیلی سریع هورمونها میتواند بر توانایی شما در برخورد با یک موقعیت تأثیر (منفی) بگذارد. چند نفس عمیق و آهسته به شما کمک میکند تا خونسردی خود را حفظ کنید و توانایی بیشتری برای به یاد آوردن اقدامات کمکهای اولیه داشته باشید.
محافظت در برابر عفونتها
پیشگیری از «عفونت متقاطع» (انتقال عوامل عفونی به مصدوم یا تماس شخص کمککننده با عفونت) بخش مهمی از اقدامات کمکهای اولیه را تشکیل میدهد. این مطلب به خصوصی در درمان زخمهای باز، نگرانی عمدهای به شمار میرود. اغلب با اقدامات سادهای مثل شستن دستها یا پوشیدن دستکشهای یکبار مصرف، حفاظت کافی ایجاد میشود. خطر عفونت با ویروسهایی که از راه خون منتقل میشوند. (مثل هپاتیت B یا C و ویروس ایدز) وجود دارد اما این ویروسها با تماس خون به خون منتقل میشوند (بهعنوان مثال در صورتی که خون شخص مبتلا در تماس با بریدگی یا زخم سطحی شما قرار گیرد). در مورد انتقال هپاتیت یا ویروس ایدز به هنگام عملیات احیاء، شواهد مشخصی وجود ندارد.
واکسیناسیون
توصیه شده است که تمام ارایهکنندگان کمکهای اولیه در برابر هپاتیت B واکسینه شوند. در حال حاضر، هیچ واکسنی بر ضد هپاتیت C یا ویروس ایدز وجود ندارد. اگر فکر میکنید که پس از ارایه کمکهای اولیه، با عفونت تماس پیدا کردهاید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 12
کمک های اولیه
مراقبت از خود
حفاظت از خود در برابر آسیب و عفونت در واقع ارایه کمکهای اولیه، بسیار پراهمیت است. یکی از قواعد اولیه در ارایه کمکهای اولیه، اطمینان پیدا کردن از بیخطر بودن موقعیت پیش از شروع درمان مصدوم است. به خاطر بسپارید که عفونت حتی با وجود آسیبهای نسبتاً جزیی، میتواند یک خطر باشد. از این رو لازم است که گامهایی را در جهت جلوگیری از تماس با عفونت مصدوم یا عدم انتقال عفونت خود به مصدوم، طی کنید. به علاوه، باید مراقب سلامت روانی خود باشید و سعی کنید که برخوردی مؤثر با استرس داشته باشید.
امنیت شخصی
در موقعیتهای خطرناک، دست به اقدامات قهرمانانه نزنید. اگر خود را در معرض خطر قرار دهید، احتمالاً نمیتوانید به صورتی مؤثر به مصدومان کمکرسانی کنید. همیشه ابتدا وضعیت خود را ارزیابی کنید و مطمئن شوید که موقعیتی که قصد ورود به آن را دارید، برای شما خطری ایجاد نمیکند.
«پاسخ جنگ و گریز»
در موارد اورژانس، بدن شما با رها کردن هورمونهای خاصی در جریان خون، یک پاسخ «جنگ و گریز» ایجاد میکند. در این حالت، ضربان قلب شما بالا میرود و تنفس شما تند و عمیق میشود. همچنین ممکن است احساس کنید که بیش از حد عرق میکنید و نیز هوشیاری شما از حالت عادی بیشتر است.
حفظ خونسردی
بعضی اوقات رها شدن خیلی سریع هورمونها میتواند بر توانایی شما در برخورد با یک موقعیت تأثیر (منفی) بگذارد. چند نفس عمیق و آهسته به شما کمک میکند تا خونسردی خود را حفظ کنید و توانایی بیشتری برای به یاد آوردن اقدامات کمکهای اولیه داشته باشید.
محافظت در برابر عفونتها
پیشگیری از «عفونت متقاطع» (انتقال عوامل عفونی به مصدوم یا تماس شخص کمککننده با عفونت) بخش مهمی از اقدامات کمکهای اولیه را تشکیل میدهد. این مطلب به خصوصی در درمان زخمهای باز، نگرانی عمدهای به شمار میرود. اغلب با اقدامات سادهای مثل شستن دستها یا پوشیدن دستکشهای یکبار مصرف، حفاظت کافی ایجاد میشود. خطر عفونت با ویروسهایی که از راه خون منتقل میشوند. (مثل هپاتیت B یا C و ویروس ایدز) وجود دارد اما این ویروسها با تماس خون به خون منتقل میشوند (بهعنوان مثال در صورتی که خون شخص مبتلا در تماس با بریدگی یا زخم سطحی شما قرار گیرد). در مورد انتقال هپاتیت یا ویروس ایدز به هنگام عملیات احیاء، شواهد مشخصی وجود ندارد.
واکسیناسیون
توصیه شده است که تمام ارایهکنندگان کمکهای اولیه در برابر هپاتیت B واکسینه شوند. در حال حاضر، هیچ واکسنی بر ضد هپاتیت C یا ویروس ایدز وجود ندارد. اگر فکر میکنید که پس از ارایه کمکهای اولیه، با عفونت تماس پیدا کردهاید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 20
تهیه کننده :
سعید علی نژاد
نام کتابها:
دایره المعارف پزشکی-
آموزشی کمکهای اولیه
کلاس: 9/1
به نام خدا
احیا قلبی ریوی
نفس کشیدن و بعض از علائم حیاتی هستند و در مواقع اورژانس باید به نکات زیر توجه نمود.
راه تنفسی بیمار تمیز و پاک بوده و قادر به نفس کشیدن باشد
سیستم گردش خون آسیب دیده باشد.
یک راه تنفسی باز
ضروری ترین کا در موارد برخورد با یک فرد مصدوم بررسی باز بودن راه تنفسی وی می باشد اگر فرد مصدوم مدتی از تنفس محروم شود، آسیبهای شدید مغزی و حتی مدتی در انتظار او خواهد بود.
کنترل وضعیت تنفسی
به جرکت سینه یا شکم مصدوم توجه نمائید (مطمئن شوید که این حرکت نرم و منظم است
گوش خود را نزدیک دهان یا بینی مصدوم برده تا صدای نفس او را بشنوید
شما باید قادر باشید که برخورد نفس بیمار به صورتتان را حس کنید
شما باید قادر باشید که برخورد شما می توانید نبال سایر آسیبهای وارده باشید اگر مصدوم بیهوش است وی را در وضعیت ریکاوری (RECOVERY) که در صفحات بعد توضیح خواهیم داد قرار دهید.
اگر تنفسی وجود ندارد
در این صورت شما باید برای بیمار راه تنفسی باز کنید اگر سینه و شکم بیمار حرکت دارند اما هیچگونه حرکت ورود یا خروج هوا از دهان یا بینی احساس نمی شود. نشان دهنده انسداد راه تنفسی است و شما باید سریعا اقدام به باز کردن این راه نمایید. .
باز کردن راه تنفسی
راه تنفسی ممکن است با وضعیت قرار گیری سر مصدوم ، بسته شود.
برای ایجاد یک وضعیت مناسب برای سر با یک دست پیشانی را به سمت پایین فشار دهیدو با دست دیگرتان گردن مصدوم را بالا بیاورید.
دستتان را از زیر گردن بیرون آورده و چانه مصدوم را بالا بکشید
این عمل باعث می شود که زبان فرد آسیب دیده جلوی راه تنفس را نگیرد
اگر هنوز تنفس ایجاد نشده است ممکن است راه تنفسی بیمار بسته شده باشد.
پاک کردن راه تنفسی
سر را به یک سمت بچرخانید بطوریکه چانه بطرف جلو بوده و بالای سر بطرف عقب باشد.
با دو انگشت خود که بصورت قلاب درآورده اید دهان بیمار را پاک کنید و هر گونه شیئی خارجی را بیرون بیاورید این کار را سریع انجام دهید و وقت را تلف نکنید
وضعیت تنفسی را کنترل نمایید.
نبض را کنترل کنید.
اگر هنوز هم تنفس برقرار نشده شروع به تنفس مصنوعی نمایید
اگر تنفس و نبض هیچکدام وجود ندارند، فورا شروع به تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی نمایید.
گردش خون
وضعیت گردش خوت توسط نبض مشخص می شود نبض بر اثر انقباض قلب و خروج خون از بطن چپ به سرخرگها ایجاد می شود. تعداد و کیفیت نبض می تواند بسیار متنوع باشد (سریع یا کند – ضعیف یا قوی ) در هنگام شوک ، نبض بصورت ضعیف اما سریع دیده می شود در این موارد نبض می تواند بقدری ضعیف باشد که بزحمت بتوان آن را لمس کرد. به همین دلیل گرفتن نبض فرد مصدوم در محل همیشگی (یعنی مچ دست) مشکل می باشد .