تحقیق درباره آثار حدیثی امام خمینی(رحمت الله علیه)ا

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 11

آثار حدیثی امام خمینی(رحمت الله علیه)

نویسنده:ناصرالدین انصاری قمی

امام خمینی، نادره مردی بود که از پس قرون و اعصار متمادی پا به عرصه وجود نهاد تا اسلام را در متن جامعه عینیت بخشد و حکومتی بر پایه فقاهت بنیان نهد و آوای توحید را در بلندای عالم مادی طنین‌افکن سازد.او خورشیدی فروزان بود که پس از سالها رخوت و سستی و خواب‌آلودگی و بی‌خبری امّتهای اسلامی، طلوع کرد و نور وجودش را بر آنان تاباند و با نفس مسیحایی خویش بر ایشان دمید و آنان را به حرکت واداشت و در عصر بی‌خدایی و دین‌فراموشی و درجهان مادّی، توانست حکومتی دینی بر مبنای قسط و عدل و فقاهت شیعی بنیاد نماید.وی، فقیهی جامع معقول و منقول و عالمی عابد و متعبّد و مردی خودساخته بود که توفیق یافت علاوه بر تربیت نفوس مستعدّه و پرورش صدها عالم فرهیخته ـ که در نیم‌قرن اخیر چراغ فروزان هدایت جوامع اسلامی بوده‌اند ـ ، دهها کتاب در تبیین و توضیح علوم اسلامی: فقه، اصول، تفسیر، حدیث، عرفان، اخلاق، شعر و ادب، کلام و عقاید از خویش به یادگار گذارد، کتابهایی که تا عصرها و نسلهای آینده سرمنشأ صلاح و اصلاح امّتهای اسلامی خواهند بود.امام، علاوه بر آنکه فقیهی اصولی و عارف و مفسّر قرآن بود، در حدیث نیز دستی توانا داشت و آثاری ارزنده در این فنّ شریف از خویش به یادگار نهاد، که عبارتند از:1ـ اربعین حدیث2ـ شرح حدیث جنود عقل و جهل3ـ شرح حدیث رأس‌الجالوت4ـ حاشیه بر «فوائد الرضویة»5 ـ شرح دعای سحر6ـ بدائع‌الدرر فی قاعدة نفی الضرراین مقاله، عهده‌دار معرفی اجمالی این آثار خواهد بود.* * *

الف ـ اربعین حدیث

چهل، یکی از اعداد مقدّس و متبرک در فرهنگ اسلامی به شمار می‌رود. مطابق نصوص قرآنی و روایی بسیار، برخی وقایع با عدد چهل ارتباط مستقیم و تنگاتنگ دارند. پیامبر اکرم در چهل سالگی مبعوث به رسالت شد و میقات موسی(ع) با خدایش، چهل شب به طول انجامید و بنی‌اسرائیل ـ به سبب نافرمانی خداوند متعال ـ چهل سال در بیابان «تیه» سرگردان ماندند. یونس چهل روز در شکم ماهی ماند و آدم به هنگام هبوط، از فراق بهشت چهل سال گریست تا خداوند توبه‌اش را پذیرفت و مانند آن (هر کس چهل روز برای خدا کارهایش را با اخلاص انجام دهد، چشمه‌های حکمت از قلبش به زبانش جاری خواهد شد) در احادیث شیعه و سنّی، ارزش فراوان برای عدد چهل، بیان شده است که اینک درصدد بیان آنها نیستیم. از جمله این احادیث، حدیث مستفیض و مشهور «من حفظ علی امّتی اربعین حدیثاً ینتفعون بها بعثه الله یوم القیامة فقیها عالما» است. بر مبنای این حدیث شریف، عالمان و محدثان فراوان ـ از شیعه و سنّی ـ به نگارش «اربعینیات» در طول اعصار و قرون پرداخته‌اند که ثمره آن دهها کتاب «چهل‌حدیث» در زمینه‌های گوناگون: اخلاقی، فقهی، فضائل و مناقب امیرالمؤمنین ـ علیه‌السلام ـ و دیگر موضوعات است.از معروفترین اربعین‌های حدیث در میان اهل سنت، اربعین نووی، اربعین سلّمی، اربعین جامی و اربعین قشیری است. و اربعین شیخ بهایی، اربعین قاضی سعید قمی، اربعین شیخ منتجب‌الدین رازی، اربعین علامه مجلسی و اربعین شهید اول در کتابهای حدیثی امامیه از شهرت به سزایی برخوردار است.اربعین حدیث حضرت امام خمینی نیز مجموعه‌ای دل‌انگیز و گرانسنگ و آکنده از فواید گوناگون تفسیری، حدیثی، فلسفی، اخلاقی، اعتقادی و عرفانی است، که در 38 سالگی امام (محرم‌الحرام 1358 ق) به رشته تحریر درآمده است. مؤلف بزرگوار نخست متن آنرا در مدرسه فیضیه و پس از آنکه مأمورین شهربانی رضاخان از ادامه تدریس آن در فیضیه جلوگیری کردند در مدرسه ملاصادق برای دهها نفر از شاگردان فرزانه و بازاریان متدین القا فرمود و پس از آن دست به تحریر و نگارش آن زد. این کتاب، در یورش مأموران ساواک به منزل امام خمینی (در 1383 ق) به یغما رفت و سالیان بسیار از آن خبری نبود. تا اینکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نسخه‌ای از آن ـ که به مرحوم آیت‌الله آخوند معصومی همدانی (م 1398 ق) تعلق داشت و در کتابخانه غرب ـ همدان ـ موجود بود به دست آمد و بارها به چاپ رسید.«33 حدیث از روایات این کتاب مربوط به اخلاق اسلامی (مهلکات و منجیات) و 7 حدیث آخر در باب اعتقادات و کلام است. روش معظم‌له در توضیح احادیث چنان است که ابتدا متن حدیث را با سند کامل نقل کرده و معنا می‌نماید. پس از آن کلمات اصلی حدیث ـ و گاه غالب تعبیرات و کلمات آن ـ را شرح می‌کند و به توضیح واژه‌های حدیث از کتابهای معتبر لغت (مانند: صحاح جوهری، قاموس فیروزآبادی و مصباح المنیر فیّومی) و در برخی موارد به ذکر نکته‌های نحوی حدیث می‌پردازد و در معنای حدیث، نکاتی را که در تفسیر روایت مؤثر است یادآوری می‌نماید و سپس به شرح متن روی می‌آورد و در چند فصل و گاه «مقام» و «تنبیه» و «تتمه» شرح حدیث را تمام می‌کند.

فهرست احادیث

همانگونه که گفتیم، 33 حدیث از مجموعه احادیث این کتاب اخلاقی است. آنها عبارتند از:جهاد با نفس، ریا، عجب، کبر، حسد، حبّ دنیا، غضب، تعصّب، نفاق، هوای نفس و طول آرزو، فطرت، تفکر، توکل، خوف و رجاء امتحان مؤمن، صبر، توبه، ذکر خدا، غیبت، اخلاص، شکر، کراهت از مرگ، اقسام طالبان علم، اقسام علم، شک و وسواس، فضیلت علم، عبادت و حضور قلب، لقاءالله، وصایای پیامبر به امیرالمؤمنین علیه‌السلام، اقسام قلوب، عدم معرفت حقیقی خداوند متعال و پیامبر و امام ـ علیهم‌السلام ـ ، یقین (و حرص و رضا)، ولایت اهلبیت و اعمال. احادیث اعتقادی و کلامی این مجموعه شریف عبارت است از:مقام مؤمن در نزد خداوند، معرفت اسماء حق تعالی (و مسئله جبر و تفویض)، صفات حق، معرفت خدا و رسول و اولی‌الامر، آفرینش آدم بر صورت خداوند، خیر و شر (و جبر و اختیار)، و تنها حدیث تفسیری کتاب، حدیث چهلم (تفسیر سوره توحید و آیات نخستین سوره حدید) است.

اسناد احادیث

روایات این کتاب، همه از کافی شریف ـ تألیف: ثقة‌الاسلام ابوجعفر محمدبن یعقوب بن اسحق کلینی رازی (م 1329 ق) ـ نقل شده است.مؤلف در آغاز، برخی از مشایخ روایی خویش را به این ترتیب معرفی می‌نماید:1ـ آیت‌الله علامه شیخ ابوالمجد محمدرضا اصفهانی (م 1362 ق) صاحب «وقایة الاذهان»2ـ آیت‌الله علامه حاج شیخ عباس محدث قمی (1290 ـ 1359 ق) صاحب «مفاتیح‌الجنان»3ـ علامه بزرگوار حاج سید محسن امین عاملی (1282 ـ 1371 ق) صاحب «اعیان الشیعة»4ـ آیت‌الله سید ابوالقاسم دهکردی اصفهانی ( ـ 1353 ق) صاحب «الوسیلة الی السیر و السلوک»و اخیراً نیز اجازه‌ای از مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی به حضرت امام به دست آمده است.معظم‌له از طریق مشایخ خویش، از محدث نوری، از شیخ انصاری، از حاج ملااحمد نراقی،از سیدمهدی طباطبایی بحرالعلوم، از استاد الکلّ وحید بهبهانی، از پدرش ملا محمد اکمل، از علامه کبیر ملامحمد باقر مجلسی، از پدرش ملا محمدتقی مجلسی، از شیخ بهایی، از پدرش شیخ حسین بن عبدالصمد حارثی عاملی، از شهید ثانی شیخ زین‌الدین عاملی، از شیخ علی بن عبدالعالی میسی عاملی، از شیخ شمس‌الدین محمد بن مؤذن جزینی عاملی، از شیخ ضیاءالدین علی عاملی، از پدرش شهید اول شمس‌الدین محمدبن مکی عاملی، از فخرالمحققین حلّی، از پدرش علامه حلّی، از دایی‌‌اش: محقق حلّی، از سید شمس‌الدین فخار بن معد موسوی حلّی، از شاذان بن جبریل قمی، از ابوجعفر طبری، از ابوعلی حسن طوسی، از پدرش شیخ طوسی، از شیخ مفید ابوعبدالله محمد بن محمد بن نعمان، از شیخ صدوق ابوجعفر محمد بن علی بن بابویه قمی، از ابوالقاسم جعفربن محمد بن قولویه قمی، از ثقة الاسلام کلینی روایات را به سند متصل مرحوم کلینی نقل نموده است.مؤلف محترم، گاه احادیثی را با ذکر سند، و گاه بدون ذکر سند در مطاوی شرح حدیث بیان می‌نماید (ص 87) و در جای جای کتابش، مطالب را آکنده از آیات قرآنی و اخبار و احادیث کرده و از هیچ نکته‌ای فروگذار ننموده است.اینک به ذکر نکاتی از کتاب می‌پردازیم:1ـ مؤلف، پس از نقل حدیث، آنرا ترجمه تحت‌اللفظی نموده و از هرگونه تصرف در متن ترجمه خودداری می‌ورزد.2ـ سپس به شرح اسناد حدیث می‌پردازد. (ص 649)3ـ آنگاه به شرح لغات حدیث پرداخته است. (ص 300)4ـ پس از آن به توضیح اصطلاحات علوم می‌پردازد. (ص 621)5ـ مؤلف بزرگوار از توضیح نکات صرف و نحو و علوم بلاغت غفلت نورزیده و آنها را در جای خود، به گونه شایسته و بایسته بیان نموده است. (ص 236، 322)6ـ بهره‌گیری از آیات قرآن در توضیح مطالب حدیث، در جای‌جای کتاب مشهود است (ببینید: فهرست آیات در پایان کتاب)7ـ مؤلف دانشمند، افزون بر شرح چهل حدیث، به ترجمه و توضیح صدها روایت دیگر در مطاوی شرح پرداخته و بر غنای مطالب افزوده است. او در سراسر کتابش، حدیثی را رد نکرده و ضعف مضمون برخی از آنها را به خوبی توجیه کرده است. (ص 115) وی، گاه به جمع روایات متناقض و رفع تعارض بین آنها (ص 192) و گاه به اختلاف نسخه‌ها و اختیار اصح آنها می‌پردازد. (ص 540)8ـ مؤلف، در بیشتر جاها به موعظه نفس و ارشاد دیگران برخاسته و با آهی که از سوز دل و صمیم قلبش برمی‌خیزد، دیگران را بیدار می‌کند و هشیار می‌سازد و آنان را از خطرات وساوس شیطانی و تمایلات نفسانی می‌آگاهاند و راه درمان بیماری نفس را می‌نمایاند و آدمی را از خطراتی که در پیش روی زندگی اوست، برحذر می‌دارد. (ص 8 و 20 و 22)9ـ امام بزرگوار، در توضیح مطالب به دهها نکته عرفانی و فلسفی اشاره کرده و نتیجه‌گیری نموده است (ص 5 و 185 و 206)10ـ حضرت امام، به دیدگاههای مختلف علما در شرح واژه‌ها اشاره کرده و احیاناً به نقد آن و اختیار قول حق می‌پردازد (ص 62 و 344)این کتاب برای شانزدهمین بار در سال 1376 ش از سوی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (همراه با مقدمه، فهارس متعدد، پاورقیهای مفید و اعرابگذاری و ترجمه عبارات و روایات متن) در 800 صفحه به چاپ رسیده است. نیز این کتاب نفیس به عربی، اردو و انگلیسی ترجمه شده و به چاپ رسیده است.حسن ختام این بخش را دعایی از حضرت امام در این کتاب شریف، قرار می‌دهم:«بار خدایا که قلوب اولیاء را به نور محبت منور فرمودی و لسان عشاق را از ما و من فرو بستی و دست