تحقیق در مورد اعتکاف تمرین انقطاع از غیر

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

دسته بندی : وورد

نوع فایل :  .doc ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحه : 23 صفحه

 قسمتی از متن .doc : 

بسم الله الرحمن الرحیم

اعتکاف تمرین انقطاع از غیر

وجود آدمی، همانند پاره خطی است که از دو سو، تا بی نهایت، قابل امتداد است و انسان مختار، بر سر دو راهی انتخاب، ناگریز از گزینش است. آیا به سوی فلاح برود و یا راه ضلالت را در پیش گیرد؟ در این میان، عده ای فلاح را برگزیده و در رسیدن به مقصد، از هیچ کوششی دریغ نمی ورزند. در این مسیر، معتکفان تا بدانجا پیش می روند که زمزمه زیبای "اِلهی هَب لِی کَمالَ الاِنقِطاعَ اِلَیکَ" به گوش جان می شنوند. پس خدایا به من کمال انقطاع به سوی خود را هدیه کن؛ یعنی همان رستگاری واقعی و فلاح حقیقی را. لذا اعتکاف و خلوت گزینی در منزل دوست نخستین گام برای رسیدن به این مقصد بزرگ انسانی است. در بیابان، گر به شوق کعبه خواهی زد قدم/ سرزنشها گر کند خار مغیلان غم مخور

تعریف اعتکاف

کلمه اعتکاف از ریشه عکف است. اهل لغت برای این ریشه، معانی ذکر نموده اند: رویکرد به چیزی با توجه و مواظبت، محبوس و متوقف کردن چیزی، اقبال و ملازمت بر چیزی از روی تعظیم و بزرگداشت آن، التزام به یک مکان و اقامت در آن. (بقره2/125 ، اعراف7/138 ،طه20/97 ، شعرا26/71 ، حج22/25 ، فتح 48/25) تعاریف بالا را می توان، دریک تعریف خلاصه کرد: "اعتکاف به معنی اقامت گزیدن درجایی است بطوری که فرد معتکف خود را محبوس و ملتزم به آن مکان بداند و این التزام ناشی از اهمیت و عظمت آن موضع باشد."

لذا آنچه سبب تفاوت بین اعتکاف وسایراقامتها میشود این است که دراعتکاف، یک نحوه توجه و رویکردی وجود دارد که مانع اشتغال فرد به اموری غیرازآنچه که به او روی کرده میشود.

تعریف اصطلاحی اعتکاف: امام خمینی (ره) در تعریف اعتکاف میگویند: "وَ هُوَ اللَّبَثُ فِی المَسجِدِ بِقَصدِ التَعّبُدِ بِهِ وَ لا یعتَبَرُ فِیه ضَمُّ قَصدِ عِبادَةٍ اُخری خارِجَةً عَنهُ وَ اِن کانَ هُو الاَحوِط؛ اعتکاف، ماندن در مسجد به نیت عبادت است وقصد عبادت دیگر، درآن معتبر نیست. اگرچه احتیاط مستحب نیت عبادتی دیگر، درکنار اصل ماندن میباشد. ارکان اعتکاف: ارکان عبادت یعنی اجزایی که اگر عمداً یا سهوا ترک شوند، آن عبادت باطل میشود. اعتکاف نیز ارکانی دارد که عبارتند از 1) نیت؛ 2) توقف در مسجد جامع شهر یا مساجد چهار گانه معروف؛ 3 )کمتر از سه روز نبودن اعتکاف؛ 4) روزه دار بودن معتکف در ایام اعتکاف.

پیشینه اعتکاف

اعتکاف عبادتی است که در ادیان دیگر نیز وجود دارد. اما آیا اعتکاف در آن ادیان، همانند اعتکاف در اسلام است یا کیفیت و شرایط اعتکاف در آنها فرق می کند؟ به درستی معلوم نیست که اعتکاف در ادیان دیگر، دارای چه شرایطی بوده، بویژه اینکه با تحریف ادیان آسمانی قبل از اسلام، بسیاری از عبادات آنها، به فراموشی سپرده شده و جز صورتی بیروح از آنها باقی نمانده است.آنچه از قرآن به صراحت دریافت میشود اصل وجود عبادتی بنام اعتکاف است که در بسیاری از ادیان الهی، از جمله اسلام، وجود داشته است و اما چه کیفیتی وچه شرایطی، اطلاعی دردست نیست. آیا رهبانیت در مسیحیت همان اعتکاف است؟ رهبانیت به معنی خلوت نشینی، گوشه گیری و پرهیز از دنیا و پرداختن به عبادت . اموری همچون خدمت به بیماران صعب العلاج و امثال آن از رایجترین آداب آیین مسیحیت بشمار می رود که در ظاهر شباهتهایی با اعتکاف دارد. قرآن بوجود این عمل در بین مسیحیان اشاره نموده و بطور ضمنی آنرا تأئید می نماید. "وَ جَعَلنا فِی قُلوبِ الذّینَ اتَّبَعُوهُ رَأفَةً وَ رَحمَةً وَ رَهبانِیةً اِبتَدَعوُها ما کَتََبناها عَلَیهِم و در قلبهای کسانی که از مسیح پیروی میکنند، رأفت و رحمت و رهبانیت قراردادیم، عملی که خود بدان دست زدند و ما آنرا برآنان واجب ننمودیم (حدید: 27) با توجه بمعنای آیه معلوم میشود که رهبانیت عبادتی است که پایه گذاری و جعل آن از سوی مسیحیان بوده که برای قرب بیشتر به خدا به آن عمل میکردند و حال آنکه اعتکاف یک عبادت شرعی در ادیان سابق بوده است. با دقت در حوادث تاریخی، درمی یابیم که مسیحیان مؤمن برای پرستش خدا و درامان ماندن از آزار یهودیان و بت پرستان، گوشه های خلوت را انتخاب و به راز و نیاز با پروردگار مشغول می شدند. جریان اصحاب کهف ازاین قرار است.

اعتکاف در ادیان دیگر

کسی به درستی نمی داند که این عبادت، از چه زمانی آغاز و کیفیت اجزا و شرایط آن در بدو شکل گیری چه چیزهایی بوده است. همانقدر می دانیم که خداوند در قرآن به پیامبر بزرگ خود ابراهیم خلیل الله و پسرش اسماعیل (ع) دستور می دهد که خانه مرا پاک کنید از برای طواف کنندگان و معتکفان و نمازگزاران. پس یقیناً این عبادت در آن زمان وجود داشته و مورد رضایت خداوند نیز بوده است. برای وضوح مطلب، نظری به پیشینه اعتکاف افکنده و رد پای آن را تا امروز پی می گیریم. با توجه به آیه 125 سوره بقره، نتیجه می گیریم که اعتکاف عملی بوده که در شریعت ابراهیم از مناسک و عبادات الهی محسوب میشده است. البته کیفیت مناسک آن معلوم نیست و پیروان ایشان به این عمل مبادرت می ورزیدند و لذا ابراهیم و اسماعیل (ع) از طرف خداوند موظف شده بودند تا محیط لازم را برای برپایی این مراسم مهیا سازند. واگذاری این مسؤولیت به آنها، گواه بزرگی بر اهمیت عباداتی چون حج، اعتکاف و نماز در پیشگاه خدا است. علامه مجلسی به نقل از مرحوم طبرسی می نویسد: سلیمان در مسجد بیت المقدس اعتکاف می کرد. آب و خوراک برای آن حضرت فراهم می شد و او در آنجا به عبادت می پرداخت. حضرت موسی (ع) با آنکه مسؤولیت سنگین رهبری امت را به دوش داشت، برای مدتی آنان را ترک و برای خلوت با محبوب خویش به خلوتگاه کوه طور می‌شتافت. او در پاسخ به پرسش خدا که فرمود: چرا قوم خود را رها کردی و با عجله به سوی ما شتافتی؟ عرض کرد: خدایا به سوی تو آمدم تا از من راضی شوی (طه 83 و84). بیت المقدس از مکانهایی بود که همواره عده زیادی از انسانها، جهت اعتکاف درآن گرد می آمدند و به راز و نیاز با پروردگار مشغول می شدند. بزرگ این گروه، حضرت زکریا (ع) بود و از جمله کسانی که در امراعتکاف سرپرستی مینمود مریم (ع) بود. "وَ کَفّلَها زَکَریا کُلَّما دَخَلَ عَلَیها زَکَریا المِحرابَ وَجَدَ عِندَها رِزقا ًکفالت او (مریم) را زکریا بر عهده گرفت و هرزمان که بمحل عبادت او میرفت برای او غذایی مهیا میدید (عمران :37)." از قرآن مجید (مریم:16و 17) استفاده می شود که حضرت مریم (ع) آنگاه که به افتخار ملاقات با فرشته الهی نایل آمد از مردم بریده بود و در خلوت به سر می برد. علامه طباطبائی میفرماید: گویا مقصود ازدوری مریم ازمردم، بریدن ازآنان و روی آوردن به اعتکاف برای عبادت بوده است. طبق روایات اهل سنت، در دوران جاهلیت هم عملی به عنوان اعتکاف در میان مردم رایج بوده است و مردم توسط این عمل به خدای خود تقرب می جسته اند.اجداد پیامبر(ص) از پیروان دین حنیف بشمار میروند. اعتکاف درغارها و بیابانها و کوهها، به عده ای از این حنفاء نسبت داده شده است. آنان در جاهای خلوتی که از مردم دور بود به اعتکاف پرداخته و جز جهت نیازهای ضروری، ازآن خارج نمیشدند و درآن اماکن به عبادت و تأمل و تفکر در هستی پرداخته و در جستجوی راستی و حقیقت بودند. آنها در آن اماکن خاموش و آرام مثل غار حراء، به عبادت مشغول می شدند. پیامبر (ص) نیز مانند اجداد خود بر دین حنیف یعنی دین حضرت ابراهیم (ع) بود و عبادات متداول آن دین از جمله اعتکاف را برپا میداشت. قبل از بعثت ، غار حراء محل عبادت و راز و نیاز بود، حضرت نیز به اعتکاف در آن مکان مشغول میشدند و در اندیشه سرنوشت بشریت فرو میرفتند.

اعتکاف در اسلام: سیره پیامبر

پیامبر اسلام (ص) هر از چند گاهی به دور از غوغای مکه و سروصدای مردم و هیاهوی بت پرستان، خود را به غار حراء می رسانید و به پرستش معبود حقیقی مشغول میشد. در شبی درحالی که محمد (ص) معتکف کوی دوست بود، صدایی شنید. آری جبرئیل از آسمانها جواب همه پرسشهای پیامبر (ص) را در دفتری از نور به زمین آورده بود؛ دفتری که نسخه شفا بخش همه بود. "ای انسان براستی موعظه ای از سوی پرودگارت برای شما آمده و آن شفای دردهای شما و هادی و رحمتی برای عالمیان است. (یونس:57)" بعد ازهجرت، پیامبر فرصتی دوباره مییابد تا به اعتکاف روی آورد وخلوتی با خدای خود داشته باشد. اینبار اعتکاف را درمسجد النبی پی میگیرد. مدینه هرگز زمزمه های عاشقانه پیامبر(ص) را فراموش نمیکند. هنوز تموج صدای اوازلابلای ستونهای مسجد النبی، بگوش میرسد. امام صادق (ع) میفرماید: چون دهه آخر ماه مبارک رمضان فرا می رسید، پیامبر در مسجد معتکف می شد. درون مسجد خیمه ای ازجنس مو برای ایشان برپا میکردند تا در آن خیمه به عبادت خدای خود قیام کند. عبادتی فراتر، از عبادتهای روزهای قبل. چون جنگ بدر درماه رمضان واقع شد و پیامبر (ص) موفق به برپایی اعتکاف نشد؛ لذا قضای آن را در سال بعد به جای آورد. از امام صادق (ع) روایت است: "بدر در ماه رمضان واقع شد. پس پیامبر (ص) اعتکاف ننمود؛ از این رو، در سال بعد 20 روز اعتکاف نمودند، 10 روز برای همان سال و 10 روز برای قضای سال قبل. محمد بن ابی بکر دردورانی که از طرف امیرالمؤمنین (ع) والی مصر بود، طی نامه ای ازامام علی (ع) مسائلی را سؤال کرد وامام (ع) درپاسخ ضمن تأکید بر اموری چند، شیوه اعتکاف پیامبر (ص) را اینگونه بیان نمودند: در هنگام اعتکاف، از سقف مسجد باران بر سر و روی پیامبر (ص) میریخت به طوری که آثار گل و لای، در جایگاه سجده پیامبر آشکار میشد. امام حسن (ع) و امام حسین (ع) نیز به سنت اعتکاف عمل نموده و آن را زنده نگه میداشتند. در حدیث آمده است که امام حسن مجتبی (ع) با آنکه درحال اعتکاف بودند، برای رفع حاجت برادر دینی خود اقدام و او را از مشکل مالی نجات دادند.امام سجاد (ع) به نقل ازپدرش و ایشان هم از رسول اکرم (ص) میفرمایند: "هر کس که در ماه رمضان ده روز معتکف شود ارزش آن معادل دو حج و دو عمره است". از امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) و امام موسی کاظم (ع) و امام رضا (ع) نیز روایاتی متعددی درشرایط، آداب، فضل، شرافت، ثواب و کیفیت اعتکاف پیامبراکرم (ص) وارد شده است. امام صادق (ع) مانند نبی اکرم (ص) درمسجد النبی معتکف میشدند. از زمان شکل گیری جامعه اسلامی و برپایی احکام الهی، سنت اعتکاف همواره مورد توجه مسلمین قرار داشته است. مسجد الحرام و مسجد النبی از مهمترین مکانهای اقامه اعتکاف بوده و هستند. همه ساله خیل عظیمی از مسلمین از سراسر دنیا به این دو شهر مقدس آمده، خود را در دریای بی کران رحمت الهی غوطه ور می کنند و از قعر آن مرواریدهای زیبای مغفرت و رحمت را استخراج می نمایند. یکی دیگر از مراکز مهم اعتکاف، کشور عراق است. مسجد کوفه و مسجد بصره، دو مسجد از چهار مسجدی هستند که اعتکاف در آنها به طور قطع مقبول است. آری مسجد کوفه که همچون صدفی، گوهر خاطرات علی (ع) را در خود حفظ کرده و همه ساله در دهه آخر ماه مبارک رمضان انبوه شیعیان را در خود جای می دهد.بسیاری از عالمان بزرگ شیعی، به همراه مردم در این مراسم الهی شرکت می کنند. عالم بزرگ شیعی مولی احمد اردبیلی مشهور به مقدس اردبیلی نیز این سنت را برپا میداشت. دراحوالات ایشان آمده: درسالهای گرانی، مقدس اردبیلی هرچه خوراکی درمنزل داشت بین فقرا تقسیم میکند و برای خود نیز سهمی مثل فقرا بر میدارد. دراین میان همسرش با او تندی نموده و میگوید: "در مثل چنین سالی فرزندان خود را فقیر میگذاری تا ناچار شوند از دیگران کمک بگیرند". آن مرحوم چیزی نگفت و برخاست و برای اعتکاف به مسجد کوفه رفت و معتکف شد و به دعا و عبادت پرداخت. روز دوم اعتکاف شخصی مقداری گندم اعلا و آرد نرم به خانه آن مرحوم آورد و گفت: "صاحب منزل اینها را برایتان فرستاده و خودش در مسجد کوفه معتکف است". پس از پایان اعتکاف، که مولی احمد به خانه آمد، همسرش به او گفت: آذوقه ای که بوسیله آن عرب فرستاده بودید بسیار عالی بود. مقدس اردبیلی هنگامیکه این سخنان را شنید به حمد و سپاس خدا پرداخت و با این عمل خود به دیگران فهماند کسی که برای مریم (ع) درحال اعتکاف و برای فاطمه زهرا (ع) آذوقه میفرستد، مؤمن به درگاه خویش را هم فراموش نمیکند و با او نیز همان معامله را میکند که با این بزرگواران نموده است.

اعتکاف در ایران

سنت اعتکاف در طول تاریخ درایران ، برپا میشده ولی ازپیشینه آن در ایران، قبل از دوران صفویه، چیز زیادی دردست نیست . آنچه بصورت مستند وجود دارد برپایی این سنت الهی در دوران صفویه میباشد که به همت بلند شیخ لطف الله و شیخ بهائی، در دو پایتخت صفویه، یعنی قزوین و اصفهان صورت گرفته است. شیخ لطف اله، بسیار مورد توجه و عنایت شیخ بهائی بوده تا آنجا که شیخ،مردم را دربرخی از مسائل شرعی به شیخ لطف اله ارجاع میداده است. شاه عباس، مسجد شیخ لطف اله را دراصفهان به نام این عالم بزرگ و برای اقامه نماز توسط ایشان ساخت. شیخ لطف اله تا پایان عمر درکنار همان مسجد ساکن بود و در آن مسجد نماز جمعه را اقامه نمود. این عالم سخت کوش به برپایی سنت اعتکاف،اهتمامی ویژه داشت. کتاب الرسالة الاعتکافیه ازآثار اوست. شیخ بهائی اهتمام ویژه ای به امر اعتکاف، در ایران داشت. او در کنار شیخ لطف اله به ترویج این سنت همت گمارد. شیخ لطف الله، درباره شیخ