مقاله درمورد قیام 15 خرداد

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 15

قیام 15 خرداد

فاجعه حمله به فیضیه گامی اساسی در فرآیند نهضت امام خمینی (ره)

عموما نقطه عزیمت چالش میان روحانیت و نظام حاکم در نخستین سال های دهه 40 شمسی را به دلیل رویکرد هیات حاکمه به انجام اصلاحاتی می دانند که کارگزاران نظام در جریان آن اصلاحات، پا را از دایره قانون اساسی مشروطه و قواعد شریعت فراتر نهاده و خلاف آن دو عمل کردند. از این رو بر اساس یکی از اصول متمم قانون اساسی که بر مجتهدان تراز اول عصر حق نظارت بر قوانین و مصوبات مجلس را اعطا می کرد، آنان درصدد برآمدند از این حق قانونی خود سود جسته و با فراخوانی نیروهای مذهبی و عناصر سیاسی، به مبارزه علیه هیات حاکمه بپردازند.

وقوع فاجعه مدرسه فیضیه قم، قریب چند ماه بعد از شروع نهضت روحانیت، یکی از مراحل اساسی این مبارزه است که این واقعه با موضعگیری قاطع مراجع مختلف ایران و عراق و به خصوص امام خمینی (ره) مواجه شد و از همین رو، نقش مهمی در تثبیت رهبری سیاسی امام برجا گذاشت.

در عصر روز دوم فروردین 1342 به مناسبت سالروز شهادت امام صادق (ع) در حالی که شیخ انصاری، واعظ معروف قم، در مجلس سوگواری منعقده از سوی آیت الله گلپایگانی در مدرسه فیضیه به روضه خوانی مشغول بود، جمعی از حاضران با فرستادن صلوات های بی جا درگیری ساختگی ایجاد کرده و با سلاح های سرد به طرف طلاب و روحانیون حاضر در مجلس حمله ور شدند. در این تهاجم تعداد زیادی از طلاب مورد ضرب و شتم قرار گرفته و زخمی شدند و یک تن از آنها نیز به شهادت رسید.

بازکاوی کلی این واقعه و به خصوص معرفی ماهیت مهاجمان مذکور نه تنها در خاطرات به جای مانده از روحانیون حاضر در آن مراسم سوگواری به دست می آید؛ بلکه اسناد ساواک و حتی یادمانده های برخی از مقامات امنیتی وقت نیز بازگو کننده ابعاد و زوایای مختلف آن فاجعه است. زمینه های واقعه مدرسه فیضیه قم به مبارزات 6 ماهه مراجع و روحانیت در جریان لغو لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی و همچنین تحریم های دوگانه رفراندم و عید نوروز از سوی برخی از مراجع برمی گردد.

بررسی تفصیلی این دوره از مبارزات به فرصتی دیگر موکول می شود؛ ولی در اینجا به مناسبت بحث، این نکته مورد اشاره قرار می گیرد که محمدرضا شاه و هیات حاکمه در آن سال ها و از چندی پیش به دنبال پیروزی جان اف کندی و حزب دمکرات در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و فشار آنها بر ایران برای ایجاد فضای باز سیاسی و اعمال اصلاحات خاص در ساختار جامعه، درصدد برآمده بودند که با تصویب لوایحی، اصلاحات مورد نظر خود را اجرا کنند. این اصلاحات صرف نظر از منشاء خارجی آن، گاه از لحاظ قانونی (قانون اساسی مشروطه) و شرعی دچار اشکال بود. از این رو کارگزاران نظام که تصور می کردند بعد از رحلت آیت الله العظمی بروجردی، مرجع تقلید وقت شیعیان جهان، تمرکز و در نتیجه اقتدار مرجعیت از دست رفته است، درصدد تصویب لوایحی از آن نوع برآمدند؛ اما اندکی بعد از تصویب لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی در مهرماه 1341، خود را دچار آن چنان چالشی با روحانیت و هواداران نوگرای آنها یافتند که تنها راه برون رفت از آن لغو لایحه بود.

نزدیک به 40 روز بعد از لغو لایحه، این بار هیات حاکمه درصدد اجرای مقاصد خود از طریق برگزاری رفراندم برآمد. هرچند رفراندم از سوی طیفی از مراجع تحریم شد؛ ولی گنجانیدن اصولی به نفع کارگران، کشاورزان و … در زمره اصول شش گانه رفراندم، تا حدودی مراجع و علما را از اتخاذ مواضع قاطع و هماهنگ خلع سلاح کرد؛ ولی در مجموع چالش حاصله میان طرفین در وقایع مرتبط با رفراندم نظیر سفر ناکام شاه به قم برای جلب نظر مراجع، واقعه مسجد حاج سید عزیزالله تهران و هتک حرمت آیت الله سید احمد خوانساری، دستگیری و بازداشت بعضی از مبارزان سیاسی به دلیل مخالفت با اصلاحات و رفراندم مذکور و … وسیعتر شد.

بر این اساس مرجعیت سیاسی و نوگرا نظیر امام خمینی (ره) و آیت الله میلانی طی مذاکرات و هماهنگی های لازم عید نوروز را تحریم کردند و عموم متدینان را نیز به انجام این راهکار سیاسی فراخواندند.

چنین به نظر می رسد که تکاپوهایی از این نوع و متعاقب تشدید مبارزات مراجع و روحانیت، هیات حاکمه را واداشت که با اتخاذ تصمیمی ناشیانه، تعداد زیادی از نیروهای امنیتی خود را به قم گسیل داشته و در پوشش لباس کشاورزی و دهقانی به مجلس سوگواری مدرسه فیضیه قم هجوم آورد و با ضرب و شتم طلاب درصدد زهر چشم گرفتن از مراجع و روحانیون مبارز برآید. ناگفته پیداست که هدف اصلی از این اقدام، ایجاد رعب و وحشت در میان علما و واداشتن آنها به عقب نشینی از موضع مخالفت با اصلاحات مورد نظر نظام حاکم بود.

فاجعه مدرسه فیضیه قم به روایت اسناد ساواک و خاطرات

تیمسار حسن پاکروان، رئیس ساواک در تاریخ 28 اسفند ماه، با ارسال دستورالعملی به کلیه شعب ساواک کشور تصریح کرد: ]چون[ احتمال دارد در منطقه آن ساواک بعضی از وعاظ در مساجد، هنگام وعظ با توجه به این که روز جمعه دوم فروردین که مصادف با رحلت امام جعفر صادق (ع) است، مطالبی بر خلاف مصالح کشور ایراد ] کنند[ و اذهان عمومی را مشوب سازند، دستور فرمایید از هم اکنون با تشریک مساعی ماموران و مسوولان انتظامی محل، همه گونه پیش بینی های لازم معمول ]گردد[، حتی در صورت وجود احتمال این گونه عملیات مخالف، مجالس باشکوه تر در مخالفت با این گونه اظهارات تشکیل داده و در مقابل بیانات وعاظ