مقاله درباره گفتاری درباره ماه رجب

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 5

گفتاری درباره ماه رجب

رجب ماه هفتم از سال قمری است که مُضر نیز می‏گویند به سبب احترامی که آن قبیله به آن ماه قائل بودند و در اسلام رجب از ماه‏های حرام به شمار آمده است، بدین خاطر آن را رجب الفرد گویند، زیرا سه ماه از ماههای حرام به هم پیوسته‏اند و این ماه از آنها جدا و فرد است.(1)

فضیلت ماه رجب

این ماه همانند ماه شعبان و ماه رمضان از ماه‏های بسیار با شرافت و با فضیلت است که در روایات اسلامی بر آن تأکید و توصیه شده به طوری که ماه رجب شهر اللّه الأصب یعنی ماه (سرای خداوند) نامیده شده که رحمت خدا در آن بر بندگان سرازیر است پس شایسته است انسانهای با ایمان بسیار استغفار و توبه نمایند و به این ماه نیز «واصل»،(بی سر و صدا) گفته شده زیرا در آن از جنگ با مخالفان و مشرکان نهی شده است.(2)

در حدیث است که حضرت نوح(علیه السّلام) روز اول این ماه سوار بر کشتی شد و نجات یافت و فرمودند: کسانی که با او هستند روزه بدارند و هر که این روز را روزه بدارد آتش عذاب یک سال از او دور می‏شود(3) و نیز طبق سخن حضرت صادق(علیه السّلام) خواندن زیارت امام حسین(علیه السّلام) در روز اول این ماه مستحب و تأکید شده است.(4)

پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: رجب برای امّت من ماه استغفار است پس در این ماه به محضر پروردگار از گناهان خویش پوزش طلبید که خداوند بخشنده‏ای مهربان است.(5) امام صادق(علیه السّلام) فرمود: روزه بیست و هفتم رجب را از دست مده که آن روزی است که مقام نبوّت به محمّد(صلّی الله علیه و آله و سلّم) داده شد و ثواب آن برای شما به اندازه ثواب شصت ماه است.(6)

از ثوبان غلام پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) نقل شده که گفت: ما جمعی در خدمت پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) بجایی می‏رفتیم عبورمان به گورستانی افتاد، حضرت اندکی در میان قبرها بایستاد و سپس به راه افتاد. من عرض کردم توقف شما در قبرستان به چه خاطر بود؟ حضرت سخت گریه کرد و ما نیز محزون و گریه کردیم، سپس فرمود: ای ثوبان اینان در قبرهایشان معذّبند آنچنان که من ناله آنها را شنیدم و دلم به حالشان به رحم آمد و از خدا خواستم عذابشان را تخفیف دهد و خداوند اجابت فرمود و اگر اینها در ماه رجب روزه گرفته بودند، در قبرهایشان عذاب نمی‏شدند. عرض کردم: یا رسول اللّه روزه و عبادت در ماه رجب از عذاب قبر ایمنی می‏دهد؟ فرمود: آری سوگند به آنکه مرا به حق فرستاد هر مرد و زن مسلمانی که یک روز از رجب را روزه بدارد و یک شب آن را به عبادت برخیزد و جز رضای خدا نظری نداشته باشد عبادت هزار سال در نامه عملش ثبت گردد که روزهایش را روزه و شبهایش را به عبادت گذرانده باشد و...(7)

از امام صادق(علیه السّلام) آمده که هر کس در روز اول رجب امام حسین(علیه السّلام) را زیارت کند حتما آمرزیده گردد. بزنطی گوید: از حضرت رضا(علیه السّلام) پرسیدم: شما در چه ماهی امام حسین(علیه السّلام) را زیارت می‏کنید؟ فرمود: در نیمه رجب و نیمه شعبان. از ابان بن تغلب معنی «العجب ثم العجب بین الجمادی و الرجب» را پرسیدند گفت: ملاقات زنده‏هاست «در زمان رجعت» با مردگان.(8)

در حدیث آمده که پیامبر اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: رجب ماه خداست کسی که یک روز از این ماه را روزه بگیرد موجب خشنودی خدا گردد و غضب الهی از او دور شود و دری از درهای جهنّم به روی او بسته شود و نیز فرمود: رجب نام جویی است در بهشت از عسل شیرین‏تر و از برف سفیدتر هر که در این ماه یک روز، روزه بگیرد از آن جوی به او آب دهند.(9)

شیخ صدوق از سالم روایت کرده که می‏گفت: در اواخر ماه رجب حضور امام صادق(علیه السّلام) رسیدم به من فرمود: آیا روزه ماه رجب را گرفته‏ای؟ گفتم: نه! حضرت فرمود: واللّه‏ای سالم آن قدر ثواب از تو فوت شده است که اندازه آن را به غیر خدا کسی نمی‏داند زیرا این ماهی است که خدای متعال بر ماههای دیگر فضیلت و برتری داده و حرمتش را بزرگ شمرده، روزه را در آن گرامی داشته سپس فرمود: ای سالم هر کس یک روز از آخر این ماه را روزه بدارد در امنیّت و آسایش خواهد بود از شدت سکرات مرگ و وحشت بعد از مرگ و نیز از عذاب قبر و هر کس دو روز آخر این ماه را روزه بدارد از صراط به آسانی می‏گذرد و از ترس و هراس قیامت و شدت آن نهراسد و از جهنم برائت جوید و سپس حضرت فرمود: هر کس نتواند روزه بگیرد چندبار سبحان اللّه بگوید.(10)

به هر حال اعمال و دعاهای زیادی در ماه رجب سفارش و توصیه شده که برای امور دنیایی و رهایی از مشکلات آخرتی انسان مفید است.

ماه رجب و دعا

یکی از چیزهایی که در ماه رجب پسندیده است دعا است، که مرحوم مجلسی و حاج شیخ عباس قمی آنها را در موارد مختلف گزارش کرده‏اند. از جمله این دعاها که بسیار هم سفارش شده است سید بن طاووس از محمد بن ذکوان که این مرد آن قدر در حال سجده گریه کرد که نابینا شد می‏گوید: به حضرت امام صادق(علیه السّلام) گفتم لطفاً برای ماه رجب مرا دعایی تعلیم دهید که از طرف خدای متعال به وسیله آن سود ببرم حضرت فرمود:در تعقیب نمازهای صبح و شام هر روز این ماه این دعا را بخوان: «یا من ارجوه لکلّ خیر و آمن سخطه عند کلّ شر یا من یعطی الکثیر بالقلیل یا من یعطی من سئله یا من یعطی من لم یسئله و من لم یعرفه تحنّنا منه و رحمة اعطنی بمسئلتی ایّاک جمیع خیر الدّنیا و جمیع خیر الآخرة و اصرف عنّی بمسئلتی ایّاک جمیع شرّ الدّنیا و شرّ الآخرة فأنّه غیر منقوصٍ ما اعطیت وزدنی من فضلک یا کریم، ای آنکه در هر چیزی به تو امید دارم و از خشمش در هر تسرّی و بدی ایمن هستم، ای آنکه در برابر اندک بسیار عطا کند، ای آنکه به هر کس که بخواهد عطاهای بسیار نماید، ای آنکه به کسی که از او چیزی نخواهد و کسیکه از راه مهرورزی و رحتمش او را نشناسد عطا می‏کند، خواهشی که از تو دارم همه خیر دنیا و همه خوبیهای آخرت را به من عطا کن، درخواست دیگرم از تو این است که بدی‏های دنیا و بدی آخرت را از من دور کنی زیرا کاسته نشود هر آنچه عطا کنی و برای من از فضل و بخشش خودت بیفزا ای با کرامت.»

محمد بن ذکوان می‏گوید، سپس حضرت محاسن خود را به دست چپ گرفت و با حالت تضرّع و خشوع در حالی که انگشت سبّابه دست راست را حرکت می‏داد ادامه دعا را می‏خواند: «یا ذاالجلال و الأکرام یا ذالنّعماء و الجود یا ذالمنّ و الطّول حرّم شیبتی علی النّار؛ای صاحب جلال و کرم، ای صاحب نعمت‏ها و بخشش‏ها، ای صاحب منّت وجودها، موی سفیدم را بر آتش دوزخ حرام کن.»(11)

در حدیثی دیگر از پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) گزارش شده که فرمود: هر کس در ماه رجب این عبارت را صدبار بگوید: «استغفر اللّه الّذی لا اله الّا هو وحده لاشریک له واتوب الیه؛و با صدقه این ماه را به پایان ببرد، پاداش صد شهید را دارد و اگر در ماه رجب از دنیا برود خدا از او راضی می‏باشد.»(12)

و نیز در حدیث دیگری آمده است که هر کسی دوست دارد که جایگاه خود را در بهشت ببیند و برای او نشان داده شود در ماه رجب یک روز روزه بگیرد و چهار رکعت نماز بخواند در رکعت اول صدبار قل هو اللّه احد، در رکعت دوم دویست بار قل هو اللّه احد بخواند. از اینگونه احادیث فراوان است که در فضیلت این ماه وارد شده است.

لیلة الرغائب

از جمله شبهای بزرگ و با عظمت ماه رجب شب جمعه اول این ماه است.معروف به لیلة الرغائب، اعمال مخصوصی در این شب ذکر شده که به واسطه آن اعمال برکات و پاداش فراوان بر انسان سرازیر می‏شود.

رغائب جمع رغیبه است به معنی«امرٌ مرغوب فیه عکاء کثیر» یعنی شبی که در آن عطاها و مواهب فراوان بدست می‏آید در حدیث است شب جمعه اول این ماه احیاء و بیداری و نیایش فضیلت ویژه دارد و موجب دست‏یابی به عطایای ارزشمند حضرت پروردگار است، در حدیث است که رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: ملائکه این شب را به این نام نهادند و محدثان در کتاب‏های دعا نمازی با کیفیت مخصوصی در این شب ذکر کرده‏اند که پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود:

« هر کس این نماز را در این شب انجام دهد ثواب این نماز به نیکوترین صورت با روی خندان و درخشان و با زبانی فصیح در شب اول قبر در حضور این فرد ظاهر شود و به او می‏گوید: ای دوست من مژده می‏دهم تو را که از هر شدّت و سختی نجات یافتی، نمازگزار می‏گوید: تو کیستی که من تاکنون چنین صورتی زیبا با چنین جلوه‏ای ندیدم و سخنی شیرین‏تر از کلام تو نشنیده‏ام و بویی بهتر از بوی تو نبوئیدم در پاسخ می‏گوید: من همان نماز لیلة الرغائبم که شما انجام دادی. امشب آمده‏ام نزدت باشم تا حق را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور دمیده شود من در عرصه قیامت سایه بر سر تو خواهم افکند پس خوشحال باش که خیر از تو معدوم نخواهد شد.»

کیفیت نماز در مفاتیح الجنان ذکر شده است می‏توانید مراجعه کنید.

سیزدهم ماه رجب

از جمله فضیلت ماه رجب آن است که ایام البیض در آن واقع شده یعنی روز سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم و اعتکاف برای خدا و روزه‏داری، در آموزه‏های دینی بر آن تأکید و سفارش شده است.

و نیز ولادت حضرت امیرالمؤمنین علی(علیه السّلام) در روز سیزدهم همین ماه واقع شده.

بیست و هفتم ماه رجب

روز بیست و هفتم ماه رجب روز مبعوث شدن پیامبر اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) به رسالت و پیامبری است و روزه گرفتن در این روز مستحب و ثواب ویژه دارد برای هر کدام از این شب‏ها اعمال مخصوصی ذکر شده که جای توضیح آن نیست برای اطلاع بیشتر به مفاتیح الجنان مرحوم شیخ عباس قمی مراجعه نمایید.

ابن بطوطه در سفرنامه خود می‏گوید شب مبعث نزد مسلمانان عزیز است بخصوص نزد عراقی‏ها و خراسانی‏ها و بلاد فارس و روم که به لیلة المحیا معروف است مردم گرفتار آن دیار به کنار مضجع شریف مولایشان علی(علیه السّلام) در نجف اشرف می‏آیند و به شب زنده داری و اعتکاف مشغول می‏شوند و حاجات خود را با خواندن دعا و راز و نیاز از خداوند طلب می‏کنند.

هنوز نیمه شب تمام نمی‏شد، بیشتر گرفتاران از جمله مریضان و زمین گیر شده‏گان شفا پیدا می‏کردند و راه منزل خود را می‏پیمودند در حالی که صحیح، سالم و تندرست بودند. ابن بطوطه در ادامه می‏گوید من در همان روزگار در یکی از مسافرخانه‏های شهر نجف در نزدیکی قبر شریف آن بزرگ مرد تاریخ سکنی اختیار کرده بودم که سه نفر را دیدم که فلج بودند و توانایی راه رفتن نداشتند. یکی از آنان رومی و دیگری اصفهانی و سومی اهل خراسان بود پرسیدم چرا خوب نشده‏اید و اینجا مانده‏اید؟ گفتند چون ما به شب بیست و هفتم ماه رجب کنار قبر حضرت امیرالمؤمنین(علیه السّلام) نرسیدیم که احیا و شب زنده دار باشیم ولی همین جا می‏مانیم تا شب بیست و هفتم ماه رجب سال آینده تا شفا بگیریم.»(13)

اعمال ام داوود

یکی از عبادتها و دعاهای معروف که در ماه رجب به انجام آن تأکید شده، اعمال ام‏داوود است. در کتب حدیث نقل شده، جوانی در عراق که اهل معرفت بود به دست منصور دوانیقی به مدت طولانی در زندان او گرفتار شده بود که نامش داوود بود. مادرش تاب و توان خود را در فراق پسر از دست داده بود، روزی به خدمت امام صادق(علیه السّلام) رفت و داستان را نقل کرد و از آن حضرت چاره‏جویی نمود. حضرت فرمود:آیا می‏دانی این ماه، ماه رجب است و دعا در آن زود به اجابت می‏رسد آنچه را که می‏گویم دقیقاً انجام ده تا فرزندت از زندان رهایی یابد.

ابتدا سه روز، سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم رجب را روزه‏بدار و روز پانزدهم هنگام ظهر غسل کن و 8 رکعت نماز به جا بیاور. (کیفیت نماز در مفاتیح الجنان ذکر شده به آن مراجعه کنید). همین که نماز را خواند پس از مدّت کمی پسرش آزاد شد پس از آن ام داوود خدمت امام صادق(علیه السّلام) رسید و پس از عرض سلام خبر رهایی پسرش را به او رساند.

امام صادق(علیه السّلام) فرمود: منصور دوانیقی در یکی از شب‏ها جدّم علی بن ابی طالب (علیه السّلام) را در خواب دید که به او هشدار داد: هرچه زودتر فرزندم داوود را آزاد کن و گرنه تو را در آتش می‏اندازم. منصور هنگامی که آتش را در مقابل خود دید دستور داد که داوود را آزاد کنند.

برای اطلاع بیشتر به کتاب‏های حدیث مانند امالی صدوق، بحار مجلسی و مفاتیح مراجعه کنید.

پی‏نوشت‏ها:

تحقیق درباره ماه رجب ، جویباری از بهشت

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 7

ماه رجب ، جویباری از بهشت

ایام مقدس

اگرچه اجزاء زمان همانند یکدیگرند، خداوند متعال برخی امور یکسان را از طریق اعطای حرمت و قداست افزونتری به آنها، از ویژگی خاصی برخوردار ساخته که دیگر امور از این خصوصیت‏بی‏بهره‏اند، امتیاز دادن به پاره‏ای از ماهها به لحاظ برخورداری این ایام از حرمتی بیشتر، از آن جهت است که خداوند متعال حرمت را در این اوقات سخت‏تر و ناخوشایندتر از هتک حرمت در سایر ماهها مقدر فرموده که عصیان در برابر حق و ارتکاب گناه در چنین ایامی مجازاتی شدیدتر در پی داشته و اعمال حسنه در آنها پاداشی دو چندان را برای صاحبش به ارمغان می‏آورد، برخی مؤمنان و وارستگان به درک و حرمت نهادن چنین اوقاتی شائقند و سعی بر آن دارند که از طریق ذکر، عبادت و دعا این مقطع از زمان را احیا کرده و در واقع یک تمایل درونی برای برخورداری از فضائل چنین لحظاتی گرانبها را در خود احساس می‏نمایند و به شکوفایی آن مبادرت می‏ورزند، وقتی خداوند متعال خواستار آن است که با بنده خود از در دوستی و عاطفه درآید او را در اوقات و فرصت های پرفضیلت‏با اعمالی برتر، والا و شایسته مشغول می‏نماید.

بنابراین آن که آهنگ دریافت مهر الهی را در اعماق قلب خویش می‏پروراند ضرورت دارد تمام توان خویش را به کار گیرد تا در چنین اوقات فروزانی در غفلت‏به سر نبرد چرا که چنان اوقات شریفی موسم خیرات و سوداگری‏هایی است که منافع فراوانی را برای او به دنبال می‏آورد، در غیر این صورت از پیروزی و رستگاری محروم می‏ماند و از قافله پرهیزگاران فاصله می‏گیرد .

رشته رحمت

هفتمین ماه از سال هجری قمری رجب نام دارد که نباید فضیلت آن را به بوته فراموشی سپرد زیرا در میان ماههای دوازده‏گانه تنها و بدون ائتلاف با ماههای دیگر از حرمت و قداست‏برخوردار می‏باشد، در واقع چهار ماه در قرآن کریم با تعبیر «حرم‏» (1) یعنی برخوردار از حرمت‏یاد شده است که یکی از آنها فرد است که رجب نام دارد و در آن قتال و کشتار حرام می‏باشد . رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده‏اند: «رجب ماه بزرگ خداست و هیچ ماهی در حرمت و فضیلت‏به پایه آن نمی‏رسد و قتال با کافران در این ماه حرام است، آگاه باشید که رجب ماه پروردگار است و شعبان ماه من و ماه رمضان ماه امت من است و اگر کسی در ماه رجب حتی یک روز روزه بدارد خدا را از خود خشنود ساخته و خشم الهی از او دور می‏گردد .» (2)

امام هفتم (علیه السّلام) فرموده‏اند: رجب نام نهری است در بهشت که از شیر، سفیدتر و از عسل، شیرین‏تر است; هر کس یک روز از آن را روزه بدارد خداوند از آن نهر به او بیاشامد . (3) از امام صادق (علیه السّلام) نقل شده که حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: رجب ماه استغفار امت من است، پس در این ماه طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است و رجب را «اصب‏» می‏گویند زیرا که رحمت‏خداوند در این ماه بر امت من بسیار ریخته می‏شود پس بسیار بگوئید استغفر الله و اسئله التوبة (4) .

اعراب وقتی که دریاها مواج می‏شد، رودها جاری می‏گردید و درختان رشد و نمو می‏کرد می‏گفتند موسم رجب است و آن را تعظیم می‏نمودند و طی آن از جنگ و خونریزی اجتناب می‏نمودند و «رجبته ترجیبا» به معنای بزرگداشت می‏باشد و این ماه را به «مضر» اضافه می‏کردند و می‏گفتند: «رجب مضر» زیرا قبیله «مضر» بیش از سایر قبایل به این ماه حرمت می‏نهادند . (5) در روایات منقول از پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و اهل بیت (علیهم السّلام) نام هایی برای «رجب‏» ذکر شده است از جمله آنها «رجب الفرد الاصب‏» می‏باشد، زیرا در این ماه رحمت الهی همچون بارانی که از آسمان می‏آید بر بندگانش فرو می‏ریزد، به این ماه «اصم‏» هم گفته‏اند زیرا از نظر فضیلت کمتر ماهی به آن می‏رسد و حتی در زمان جاهلیت مورد تعظیم و احترام اعراب بوده و حرمت آن را نگه می‏داشته‏اند . رجب به «شهر الاستغفار» هم معروف است زیرا در این زمان عباد خداوند با طلب آمرزش و مغفرت از سیئات فاصله می‏گیرند و به رحمت الهی نزدیک می‏شوند و در واقع در این جویبار روح و روان خویش را از هرگونه آلودگی منزه ساخته و رذائل و خباثت‏ها را از قلب خود می‏زدایند، در برخی منابع روایی این ماه را «شهر امیرالمؤمنین (علیه السّلام)» نامیده‏اند یعنی ماه ولایت زیرا در سیزدهم رجب ولادت آن امام متقین و پیشوای پرهیزگاران روی داده است همچنان که شعبان را ماه رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و رمضان را ماه خدا گفته‏اند، رجب را «حبل الهی‏» نیز نامیده‏اند، زیرا ریسمان رحمت الهی و لطف ربوبی برای بندگان از عالم ملکوت آویخته می‏شود تا هر کس بخواهد توسط آن به مقام قرب راهی یابد، (6) از خاتم رسولان روایت‏شده است: خداوند را در آسمان هفتم فرشته‏ای به نام «داعی‏» است، هرگاه ماه رجب فرا برسد در تمامی لیالی آن از آغاز تا بامداد این ملک چنین ندا می‏دهد: ذاکران، مطیعان، مستغفران، توبه جویان، مژده، مژده، بشارت، بشارت، من مانوس با کسی هستم که با من همنشین شود و مطیع کسی هستم که از من پیروی کند، بخشنده آنم که از من طلب بخشش کند، ماه من است و بنده، بنده من و رحمت، رحمت من است، هر کس مرا در این ماه بخواند او را اجابت می‏کنم و هر فردی که از من چیزی بخواهد خواسته‏اش را برآورده می‏نمایم، هر کس از من راه بخواهد، هدایتش می‏نمایم، این ماه را رشته پیوند میان خود و بندگانم قرار داده‏ام، هر که بدان دست‏یازد، به من رسد . (7)

اوقات مراقبت

ماه رجب حاوی ارزشهایی معنوی و فواید ملکوتی است که متاسفانه به تدریج‏سنت‏حسنه توجه به قداست ایام سال در نزد مردم کم می‏شود و رو به تحلیل می‏رود، در گذشته در زندگی مردم و بخصوص اهل ایمان و تقوا این آداب روحانی جاری و ساری بود و کودکان و فرزندان با انس نسبت‏به چنین مواقعی تربیت می‏شدند و طراوت و عطر اذکار و عبادات و مراسم معنوی ماه رجب با رگ و پوست‏خانواده‏ها عجین می‏گشت، اصولا این که دارد ماه رجب فرا می‏رسد مشخص بود، گویی به استقبال آن می‏رفتند و برای چنین موسمی لحظه شماری می‏کردند، برای رؤیت ماه در شب اول می‏کوشیدند و اهل محل با شادمانی ضمن احوالپرسی عادی تاکید می‏کردند ماه رجب آمد، اعمالش را بجا آورید . در واقع ماه رجب و شعبان مقدمات و پیش درآمدهای ماه مبارک رمضان هستند . استاد شهید آیة الله مرتضی مطهری ذیل تفسیر سوره ملک می‏گوید: «ما که بچه بودیم در منزل خود ما - من از هفت و هشت‏سالگی کاملا یادم است - اصلا این که ماه رجب دارد می‏آید مشخص بود، می‏گفتند یک هفته به ماه رجب مانده . . . سه روز مانده، امشب احتمالا اول ماه رجب است‏برویم برای استهلال در مسجد که جمع می‏شدند همه صحبت‏ها از آمدن ماه رجب بود . . . من از بچگی این را می‏دیدم، مرحوم ابوی ما و مرحوم والده ما غیر از اول و آخر ماه رجب و غیر از ایام البیض، نج‏شنبه‏ها و جمعه‏ها روزه بودند و بلکه مرحوم ابوی ما در بعضی از سال‏ها دو ماه رجب و شعبان را پیوسته روزه می‏گرفتند و به ماه مبارک رمضان متصل می‏کردند . . . اصلا این ماه، ماه استغفار و توبه وعبادت است . . .» (8)

پوینده طریق بندگی و سالک راه ملکوت و رهسپار وادی معرفت و چشم انتظار بهار طاعت و مشتاق دعا و مناجات و مسئلت که شیر روز و زاهدی در دل ظلمت است و با اقلیم توحید آشنایی دارد و از جام محبت و دلدادگی جرعه هایی جانبخش نوشیده و طالب قرب، کرامت، تعالی و فضیلت می‏باشد گاه رسیدن پربرکت‏سال همچون رجب، شعبان و رمضان همچون انسان هایی تشنه و مشتاق در انتظار گمشده آشنای خود در این مواقع بسر می‏برد تا از آب گوارا و نوشین حیات و معنویت‏سیراب شده و روح و روان خود را جانی نوین و طیب و طاهر ببخشد و با نظافت‏خانه دل و آراستن درون، خود را برای میهمانی خدا و درک لیلة‏القدر ماه مبارک مهیا کند . آنان که در وادی مراقبه و شهود در محضر خدای متعال گام برمی‏دارند چه خوب قدر چنین ایامی را می‏دانند و بسیار سخت‏تر و هوشیارتر و جدی‏تر از دنیاطلبان که به دنبال آن هستند تا مبادا سودی فانی و متاعی ارزانی از این نشئه از دستشان بیرون رود، مراقبند تا نکند نفعی باقی و تجارتی راقی برای آخرت، از کفشان ربوده گردد که زیان و نقصان را در این می‏بینند از این روست که حضرت امام خمینی در چنین مناسبت هایی عنایت افزونتری به خلوت و انس با خدای بی‏همتا و دوری از اغیار و کثرت این دیار نشان می‏دادند .

بر کسی که می‏خواهد به تصفیه درون بپردازد لازم است که برای دستیابی به خرسندی خداوند تمامی توش و توان خود را به کار گیرد و برای خالص نمودن اعمال و احوال خویش و مصون نگه داشتن آنها از هر گزندی، در ایام ماه رجب مبادرت ورزد که اگر بنده‏ای به اندک عملی به این شیوه و با این خصوصیات توفیق یابد او را کفایت می‏کند زیرا پاداشی که پروردگار برای عمل ناب و عاری از آلودگی خودخواهی و شرک و نفاق، در نظر گرفته از حساب و شماره بیرون است .

عروج معنوی

نماز راستین و نیز باطن این عبادت به روح آدمی صعود می‏دهد چنانچه در منابع روایی نماز معراج مؤمن معرفی شده است اما بجا آوردن این فریضه در ماه رجب ترقی معنوی آدمی را مضاعف می‏سازد و موجب می‏شود که او با موفقیت افزون‏تری از نردبان آسمان بالا رود و با عرشیان و قدسیان مانوس گردد، رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: هر کس در ماه رجب شصت رکعت نماز به جای آورد، هر شب دو رکعت و در هر رکعت‏یک بار حمد و سه بار قل یا ایها الکافرون و یک بار قل هو الله احد را بخواند و پس از سلام دستها را بالا ببرد و دعایی را که سفارش شده زمزمه کند . (9) پس از اقامه این نمازها سزاوار است که تا وقت فرارسیدن نماز شب به اموری بپردازد که با حال روحی او انطباق داشته باشد و آن گاه نماز شب به جای آورد و پس از رکعت هشتم به سجده رود و در این حال دعایی را که در کتاب اقبال الاعمال به نقل از امام معصوم (علیه السّلام) آمده بخواند و از مضامین آن غافل نماند و پس از نماز وتر نیز دعایی را که در ماخذ یاد شده درج شده زمزمه کند . (10)

سید بن طاووس در کتاب معروف خود، اقبال الاعمال، از رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) روایت کرده که آن حضرت فرموده‏اند هر که در ماه رجب یک روز روزه بدارد و چهار رکعت نماز گزارد و دررکعت اول صد مرتبه آیة‏الکرسی و در رکعت دوم دویست مرتبه قل هو الله احد، مرگش فرا نخواهد رسید تا آن که جای خود را در بهشت مشاهده کند و یا برایش این جایگاه رفیع را ببینند . (11)

تمرین تزکیه

فضیلت‏ها و ثواب هایی که برای روزه داری در ماه رجب ذکر شده آنقدر زیاد و قابل عنایت می‏باشد که غفلت از آن با خسرانی مبین توام است، ابن بابویه (شیخ صدوق) به سند معتبر از سالم روایت کرده که گفت: به محضر امام صادق (علیه السّلام) مشرف شدم در حالی که چند روز به اواخر ماه رجب مانده بود، چون نظر آن حضرت بر من افتاد، فرمودند: آیا در این ماه روزه گرفته‏ای؟ عرض کردم: نه، فرمودند آنقدر ثواب را از دست داده‏ای که اندازه‏اش را جز خداوند نمی‏داند همانا این ماهی است که خداوند آن را بر ایام دیگر فضیلت داده و حرمت آن را عظیم نموده و برای روزه داران آن کرامتش را واجب گردانیده است، عرض کردم: یابن رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم) اگر در اوقات باقی مانده روزه بدارم آیا به برخی از ثواب‏های روزه داران می‏رسم؟ فرمودند: ای سالم، هر کس یک روز از آخر این ماه را روزه بدارد خداوند او را از شدت سکرات مرگ، هراس بعد از موت و از عذاب قبر مصون گرداند، و کسی که دو روز آخر رجب را صائم باشد بر صراط به سهولت عبور کند و آن فردی که سه روز از آخر این ماه را روزه بدارد از وحشت روز قیامت و از هول و هراس آن روز ایمن گردد و مجوز بیزاری از آتش دوزخ را به وی بدهند . (12) حضرت امام کاظم (علیه السّلام) فرموده‏اند: هر کس یک روز از ماه رجب را روزه بدارد آتش جهنم از او فاصله می‏گیرد و هر کس سه روز آن را روزه بگیرد بهشت‏بر او واجب می‏شود . (13) و در روایتی دیگر از رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) نقل شده که هر کس تمامی روزهای رجب را روزه بدارد سروش آسمانی چنین مژده‏اش می‏دهد: بنده خدا گذشته هایت همه بخشوده شد، اینک کار خویش را از نو شروع کن . . . در فرازی از این روایت آمده است که از آن حضرت پرسیدند اگر کسی به هر عذر پذیرفته‏ای نتواند آن را روزه دارد از چه راهی می‏تواند به چنین پاداشی دست‏یابد؟ فرمود: اگر به جای هر روزه نانی صدقه دهد به همین پاداش بلکه بیش از آن خواهد رسید، ثوابی که اگر همه آسمانیان و اهل زمین برای اندازه‏گیری آن اجتماع کنند حتی یک دهم آن را نمی‏توانند احصی کنند . (14)

متفکر شهید آیة الله مطهری خاطر نشان نموده است: یادم است در ماه مبارک رجب در سال 1321 ه . ش - که تابستان بود و به اصفهان رفته بودیم - می‏رفتیم به درس آقای حاج آقا رحیم ارباب . . . که از بزرگان هستند من این ذکر را اول بار از این مرد شنیدم (ذکری که در سطور بالا آن را درج کردیم)، می‏دیدم که خیلی کند صحبت می‏کند و ا ذکار را بالخصوص خیلی با تانی و حضور قلب می‏گوید . . . می‏دیدم این مرد مرتب اینها را می‏گفت، چون پیرمرد بود و نمی‏توانست روزه بگیرد آن را با این (ذکر) جبران می‏کرد و باز یادم نمی‏رود که در همان سال‏ها روز بیست و پنجم رجب بود . . . ما در مدرسه نیماورد اصفهان بودیم، بعد از ظهر بود، خوابیده بودیم، از خواب که بیدار شدیم یک وقت صدای مرحوم حاج میرزا علی آقا شیرازی (15) را شنیدم، ما در آن مدرسه غریبه بودیم، به عنوان تابستان رفته بودیم ولی طلبه‏های آن مدرسه به دفعات از ایشان خواهش کرده بودند، آمده بود برای طلبه‏ها موعظه می‏کرد و بعد هم ذکر مصیبت، حدیث دارد که در قیامت فریاد می‏کشند: «این الرجبیون‏» رجبیون کجایند! این مرد با همان آهنگی که داشت و با آن حال و روحی که داشت این تعبیر را به کار برد: آن وقتی که بگویند: این الرجبیون و ما در پیشگاه پروردگار شرمسار باشیم در ماه رجب هیچ چیز نداشته باشیم و اصلا جزء رجبیون شمرده نشویم، چه خواهیم کرد؟ غرض این است: این ماه، ماه استغفار و عبادت و روزه است و این سنت‏ها در میان ما به کلی دارد فراموش می‏شود، ماه رجب می‏آید بزرگهایمان [متوجه نمی‏شوند] تا چه رسد به بچه‏ها کم کم اگر به بچه‏ها بگوئیم ماههای قمری را از محرم تا ذی الحجه بشمار نمی‏توانند، اصلا فراموش می‏کنند که چنین ماههایی هم وجود داشتها است، ولی به هر حال تکلیف هرگز از ما ساقط نمی‏شود . (16)

از اعمال مهم و ارزشمند ماه رجب خواندن اذکار و ادعیه‏ای است که از سوی معصومین روایت گردیده است . به پیروی از امام سجاد (علیه السّلام) در همه این ماه در سجده‏ها خواندن دعای: عظم الذنب من عبدک فلیحسن العفو من عندک تاکید شده است و نیز هر صبح و شام پس از هر نماز خواندن دعای: یا من ارجوه لکل خیر . . . توصیه گردیده است فضیلت زیارت خانه خدا و زیارت قبور اهل بیت (علیهم السّلام) خصوصا زیارت حضرت امام‏رضا (علیه السّلام) در ماه رجب بسیار زیاد است . (17) شیخ مفید گفته است: عمره رجبیه فضیلت‏بسیاری دارد و در فضائل آن روایات فراوان وارد شده است، امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: عمره بر مردم واجب است مثل حج و افضل عمره، عمره رجب است . (18) هم چنین خواندن زیارت امام حسین (علیه السّلام) در آغاز و میان این ماه توصیه شده است (19) در چند روایت نیز بیان شده که زیارت امام رضا (علیه السّلام) در ماه رجب می‏باشد .

دعای رجبیه از جمله ادعیه کوتاه و مختصر، اما عمیق و پرمعناست که از ناحیه مقدسه امام مهدی (عج) صادر شده است امام عصر در آغاز توقیع شریف خطاب به ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعید - نایب خاص آن حضرت - دستور فرمودند که شیعه در هر روز از ایام ماه رجب این دعا را بخواند . (20) زیارت رجبیه نیز از ناحیه مقدسه حضرت حجة بن حسن عسکری صادر شده و شیخ طوسی از ابوالقاسم حسین بن روح - نایب خاص حضرت مهدی (عج) - روایت کرده که فرمود زیارت کن در مشهد هر امامی که باشی آن پیشوا را در ماه رجب به این زیارت . (21)

فرازهای فضیلت

شب اول ماه رجب بسیار شریف است و از حضرت رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) روایت‏شده که هر که درک کند این ماه را، و در اول، وسط و آخر آن غسل کند، از گناهان بیرون می‏آید، زیارت حضرت امام حسین (علیه السّلام) هم توصیه شده و نیز اقامه بیست رکعت نماز، بعد از نماز مغرب به ترتیبی که در کتب ادعیه ذکر شده نیز مورد تاکید قرار گرفته و شیخ طوسی در «مصباح المتهجد» روایت کرده است از ابوالبختری وهب بن وهب از امام صادق (علیه السّلام) از جدش حضرت علی (علیه السّلام) که آن امام را خوش می‏آمد که خود را در چهار شب در حال احیاء نگه دارد که یکی از آن شب‏ها، اولین شب رجب بود، خواندن دعاهای ویژه به هنگام دیدن ماه رجب چیزی است که درباره آن سفارش شده است، بجاست که سالک طریق حق در این دعا شعبان و رمضان را هم به یاد آورد و از خداوند بخواهد تا او را آمادگی و توانایی بدهد تا آن دو ماه را به شایستگی پذیرا شود و حق آنها را ادا کند . (22) روزه گرفتن در اولین روز این ماه نیز ثواب بسیاری دارد و روایت‏شده که حضرت نوح (علیه السّلام) در این روز به کشتی سوار گردید و دستور داد کسانی که با او همراهند روزه بگیرند، علاوه بر آن به جای آوردن نماز سلمان و خواندن دعاهایی ویژه که در کتاب «اقبال الاعمال‏» آمده است، از مهمترین اعمال این روز است .

اگر نخستین شب رجب، شب جمعه باشد «لیلة الرغائب‏» نام دارد که سزاوار است اعمال آن به جای آورده شود، از مصطفای پیامبران حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) روایت‏شده که آن حضرت فرمودند از نخستین شب جمعه رجب غافل نمانید که فرشتگان آن را لیلة‏الرغائب نامیده‏اند، آنگاه که یک سوم این شب سیر می‏شود ملائکه در کعبه و اطرافش اجتماع می‏کنند در این حال خداوند بدانان فرماید: فرشتگان من چه خواسته‏ای دارید؟ جواب می‏دهند: تقاضای ما این است که بر روزه داران رجب ببخشایی، خداوند می‏فرماید: بخشیدم . رجب طلایه‏دار انس و محبت‏با خدای یکتاست و حضرت امام محمد باقر (علیه السّلام) طلیعه آن ماه خجسته، آفتاب دین ودانش از مطلع رجب جان افسردگان خاکی را گرمی روحانی می‏افزاید، کیست که با ماه رجب انسی داشته باشد و پنجمین فروغ امامت را نشناسد و کیست که امام رجب را اقتدا کرده باشد و ماه امام را درنیافته باشد، در روز جمعه نخستین روز ماه رجب سال 57 هجری کودکی در مدینه دیده به جهان گشود که او را محمد نامیدند و ابوجعفر کنیه و باقرالعلوم لقبش بود و به هنگام تولد او هاله‏ای از شکوه و عظمت این نوزاد نورانی را فرا گرفت . (23)

در روز سوم رجب سال 254 هجری حضرت امام هادی (علیه السّلام) پس از 33 سال مجاهدت علمی و فرهنگی و صیانت از دیانت در حالی که 41 سال و چند ماه از عمر بابرکتش می‏گذشت‏با دسیسه معتز عباسی توسط سم به شهادت رسید و پس از آن که امام عسکری (علیه السّلام) بر پدر خود نماز گذارد پیکر پاک آن حضرت در خانه‏اش در سامرا دفن گردید که بارگاه مبارکشان در نهایت‏بلندپایگی و درخشندگی تا امروز به آسمان فخر می‏فروشد . (24)

تحقیق درباره ماه رجب، ماه انس با خدا

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 4

ماه رجب، ماه انس با خدا

ماه رجب؛ ماه توحید و هم‏نشینی با محبوب و موسم نجوا و سخن گفتن با حضرت دوست (جل ذکره) است. ماه رجب، رشته پیوند از پا فتادگان طریق دوست با اوست. اهل مراقبه سالی را به انتظار فرا رسیدن آن، روز شماری می‏کنند تا شب‏هایش را با خداوند خود خلوت کنند و راز دل با او بگویند و چه زیباست حال وارستگانی که دل از تمام تعلقات و وابستگی‏ها کنده‏اند و تمام همت خویش معطوف صاحب دل کرده‏اند و در این ماه ندا برداشته‏اند:

فقد انقطعت الیک همتی و انصرفت نَحوکَ رغبتی فانت لاغَیرک مرادی و لک لا لسواک سهری و سُهادی.

توجهم از همه بریده و تنها به تو پیوسته است و میل و رغبتم فقط به سوی تو منصرف شده است، پس تویی مقصودم نه غیر تو و تنها برای توست شب بیداری و کم خوابی‏ام.

گل‏عذاری ز گلستان جهان ما را بس

زین چمن سایه آن سرو روان ما را بس

یار با ماست چه حاجت که زیادت طلبیم

دولت صحبت آن مونس جان ما را بس

نیست آرام جز از وصل تو در سر هوسی

این تجارت ز متاع دو جهان ما را بس

پس بیاییم و با مناجاتیان و دلدادگان حضرت دوست، در این ماه هم نوا شویم، باشد که ما را هم از لذت‏های شبانه آنان نصیبی دهند و از شربت وصل جرعه‏ای نوشانند؛ زیرا:

ما آزموده‏ایم در این شهر بخت خویش

باید برون کشید از این ورطه رَخت خویش

پیغامی از حضرت محبوب

آنچه زیبایی ماه رجب را افزون می‏کند، فرشته‏ای است که از سوی پروردگار برای ما خاک نشینان پیغام آورده و هر شب تا به صبح چنین ندا سر می‏دهد: «طوبی لذاکرین، طوبی لطائعین؛ آفرین بر یادکنندگان خداوند، آفرین بر اطاعت کنندگان او».

ای صبا نکهتی از خاک در یار بیار

ببر اندوه دل و مژده دلدار بیار

;نکته روح فزا از دهن یار بگوی

نامه خوش خبر از عالم اسرار بیار

و چه دلرباست آنجا که فرشته پیغام برما، سخن حضرت دوست را چنین بازگو می‏کند: «اَنَا جَلیسٌ مَنْ جالَسَنی وَ مُطیعٌ مَن اِطاعَتی وَ غافِرٌ مَنِ اسْتَغْفَرَنی؛ من هم‏نشین کسی هستم که هم‏نشین من باشد و اطاعت کسی را می‏کنم که اطاعتم کند و از گناه و لغزش آن که تقاضای بخشش نماید، چشم پوشی می‏کنم».

خداوندا! این چه ندایی است که بنده گناهکاری چون من را، با آن به جانب خویش فراخوانده‏ای. آدم خاکی کجا و هم‏نشینی با پروردگار عالمیان کجا؟

تعالی الله! چه دولت دارم امشب

که آمد ناگهان دلدارم امشب

;تو صاحب نعمتی، من مستحقم

زکات حسن ده خوش دارم امشب

حال که در این ماه شریف به هم‏نشینی با خود مفتخرم فرمودی، دیگر بار مرا از دیدار و بودن با خود محرومم مساز که بی تو بودن را بر نمی‏تابم.

دلبرا! چه کسی سعادتمندتر از من که خدایی چون تو دارم، مرا به خویش فرا می‏خواند و وعده‏ام می‏دهد که اگر اطاعتش برگزینم، اطاعتم نماید.

آری! چرا چنین نباشد که عبودیت و خاکِ در جانان شدن، کمال والای انسانیت و مقام خلافت الهی را به بشر ارزانی می‏کند و او را از سرگردانی در عالم طبیعت می‏رهاند و به مشاهده ملکوت جهان هستی نایل می‏سازد.

جان فدای تو که هم جانی و هم جانانی

هر که شد خاک درت رَست ز سرگردانی

پس اکنون که سفره بخشودگی و عفو و رحمت برایم گسترانیدی، ندای «العفو» سر می‏دهم و از آستان تو تقاضای توبه و بخشش می‏کنم.

کرده‏ام توبه به دست صنمی باده فروش

که دگر مِی نخورم بی رخ بزم آرایی

الطاف خداوندی

سخن از پیغام دوست بود که فرشته رحمت بر خاکْ نشینان و غبار گرفتگان زمینی زمزمه می‏فرمود:

اَلشَّهْرُ شَهْری، وَالْعَبْدُ عَبْدی، وَ الرَّحْمَةُ رَحْمَتی، فَمَنْ دَعانی فی هذَا الشَّهرِ اَجَبْتُهُ وَ مَنْ سَأَلَنی اَعْطَیْتُهُ وَ مَنِ اسْتَهْدَاَنی هَدَیْتُهُ.

ماه، ماه من است و بنده بنده من و رحمت از آن من است. پس هر کس که در این ماه، مرا بخواند، اجابتش می‏کنم و هر آن کس که از من تقاضا و درخواستی کند، عطایش می‏نمایم و آن که طلب هدایت کند، هدایتش می‏سازم!

لطیفا! آیا مرا با تمام روسیاهی عبد خود خوانده‏ای؟ و آیا خشکیده لبی چون مرا به آب رحمت خود فراخوانده‏ای؟ وای بر من! اگر در پاسخ دعوتت کوتاهی کنم و دل خویش همچون گذشته به عالم دنیا مشغول سازم؛ زیرا به فرموده امیرالمؤمنین، علی علیه‏السلام ، دنیا سایه‏ای ناپایدار است.

و نیز فرموده‏اند که دنیا خانه و محل سختی‏ها و گرفتاری‏هاست.

پس:

اگر به کوی تو باشد مرا مجال وصول

رسد ز دولت وصل تو کار من به حصول

کجا روم؟ چه کنم؟ حال دل که را گویم

که گشته‏ام ز غم و جور روزگار ملول

اکنون که هر تقاضایی بنمایم اجابتم می‏کنی، از تو چنین می‏خواهم:

الهی! فَاجْعَلْنا مِمَّنِ اصْطَفَیْتَهُ لِقُرْبِکَ وَ وِلایَتِکَ وَ اَخْلَصْتَهُ لِوَدِّکَ وَ مَحَبَّتِکَ وَ شَوَّقْتَهُ اِلی لِقائِکَ... وَاَعَذْتَهُ مِنْ هِجْرِکَ وَ قِلاکَ وَ بَوَّأتَهُ مَقْعَدَ الصِّدْقِ فی جِوارکَ.

معبودا! ما را از آنانی قرار ده که برای قرب و ولایتت برگزیده‏ای و برای دوستی و محبتت خالص و بی‏آلایش گردانیده‏ای و به دیدارت مشتاقشان نموده‏ای... و از هجر و دوری و راندنت پناهشان داده‏ای و در جوار خویش در جایگاه صدق و راستی مسکنشان بخشیده‏ای؟

ما ز دوست غیر از دوست مطلبی نمی‏خواهیم

حور و جنت ای زاهد بر تو باد ارزانی

سخن آخر

فرشته انس و ملک رحمت الهی در پایان پیام خود از جانب حضرت دوست، چنین فرموده است:

جَعَلْتُ هذَا الشَّهْرِ حَبْلاً بَیْنی وَ بَیْنَ عِبادِی فَمَنْ اِعْتَصَمَ لَهُ وَصِلَ اِلَیَّ؛ من ماه رجب را رشته‏ای بین خود و بندگانم قرار دادم، پس هر آن‏کس که به آن درآویزد، به وصال من نایل می‏شود.

چه بسیار ماه رجب‏ها آمد و ما نبودیم و چه بسیار بیاید و ما نباشیم. پس، اکنون که توفیق درک آن را یافته‏ایم و حضرت دوست ما را به خود فرا خوانده است، فرصت را از دست ندهیم و همواره مراقب حضور او باشیم و جز به دیدار جمال وی نگران نباشیم و جز رضای او نجوییم و جز طریق او نپوییم.

حالیا مصلحت وقت در آن می‏بینم

که کشم رخت به میخانه و خوش بنشینم

;بس که در خرقه سالوس زدم لاف صلاح

شرمسار رخ ساقی و می رنگینم

جام می گیرم و از اهل ریا دور شوم

یعنی از اهل جهان، پاکدلی بگزینم

آری! ما فرزندان آدم علیه‏السلام را اگر نسیم‏های رحمت خداوند ننوازد و نفحات حیات بخش او جانی تازه نبخشد، همواره در غفلت فرو می‏رویم و با اهل باطل نشستن را تمنا داریم و عمری در نادانی سپری می‏کنیم. پس، ماه رجب را که نفحات رحمانی خداوند در آن وزیدن گرفته است، دریابیم که اولیای دین فرموده‏اند:

اِنَّ لِرَبِّکُمْ فی اَیّام دهرِکم نَفَحاتٍ الا فَتَعَرَّضُوا لَها.

به راستی که برای پروردگارتان در روزهای عمرتان، نسیم‏هایی است. هان! پس خود را در معرض آنها قرار دهید!

منبع: http://www.hawzah.net

/خ

تحقیق درباره مراقبات ماه رجب

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 4

مراقبات ماه رجب

اشاره:

«... و از علمای معاصر کتب شیخ جلیل‌القدر، عارف بالله حاج میرزا جواد ملکی تبریزی(قدس سره) را مطالعه کن» (امام خمینی(رحمت الله علیه)). «این کتاب [المراقبات] دریای لبریزی است که در سنگ و پیمانه نگنجد و مؤلف آن پیشوای والامقامی است که بلندای شخصیت او با هیچ مقیاسی قابل اندازه‌گیری نیست.» (علامه طباطبایی(رحمت الله علیه)) پس، تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.

معارف

یکی از مراقبت های مهم در این ماه [رجب] به یاد داشتن حدیث «ملک داعی» می‏باشد که از پیامبر (صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) روایت شده که فرمود: «خدای متعال در آسمان هفتم فرشته‏ای را قرار داده است که «داعی» گفته می‏شود. هنگامی که ماه رجب آمد، این فرشته در هر شب این ماه تا صبح می‏گوید: خوشا به حال تسبیح‌کنندگان خدا، خوشا به حال فرمانبرداران خدا. خدای متعال می‏فرماید: همنشین کسی هستم که با من همنشینی کند، فرمانبردار کسی هستم که فرمانبردارم باشد و بخشنده خواهان بخشایش هستم. ماه ماه من، بنده بندة من و رحمت رحمت من است. هر کسی در این ماه مرا بخواند او را اجابت می‏کنم و هر کس از من بخواهد به او می‏دهم و هر کس از من هدایت بخواهد او را هدایت می‏کنم. این ماه را رشته‏ای بین خود و بندگانم قرار دادم که هر کس آن را بگیرد به من می‏رسد».

افسوس از کوتاهی ما در طاعت خدا کجایند شکرگزاران کجایند تلاشگران آیا عاقلان توان فهم حق این ندای آسمانی را دارند چرا جوابی نمی‏شنوم کجایند عارفانی که می‏دانند کسی توان شکر این نعمت را ندارد کجایند کسانی که اقرار به کوتاهی و عجز دارند که در جواب این منادی آسمانی بگویند: اجابت کرده و یاریت می‏کنیم درود و سلام بر تو ای منادی خدای زیبا و جلیل، شاه شاهان، مهربان‌ترین مهربانان، خدای بردبار و کریم، رفیق دلسوز، صاحب عفو بزرگ، تبدیل کننده بدیهای انسان به خوبیها اینان بندگانی گناهکار و طغیانگر، پست و اسیر شهوتها و غفلتها می‏باشند.

ای فرستاده بزرگ خدا مردگان بظاهر زنده را صدا می‏کنی کسانی که قلبهایشان مرده و عقلهایشان جدا و روحهایشان فاسد شده چرا مردگان را صدا می‏زنی کسانی که صدای تو سودی به آنان نمی‏رساند، مگر اینکه با ندای تو قلبها زنده شده، عقلها بازگشته و روحها بیدار شود و درباره ارزش و بهای گران این ندای آسمانی و بزرگی پروردگار و پستی نفس و سختی آزمایش و بدی حال خود بیندیشند. آنان شایسته راندن و دور نمودن و لعنت و عذاب هستند، ولی وسعت رحمت پروردگار باعث این دعوت بزرگ شده است، آن هم با این زبان و بیان لطیفی که بالاتر از تصور انسان و خواسته و آرزوی اوست. اکنون با واسطه قرار دادن این ندای آسمانی و لطف بزرگ از خدا می‏خواهیم ما را موفق به اجابت این دعوت و کرامت بزرگ بدارد.

ای وعده دهنده سعادت با خوش‏آمد گویی و کمال میل و جانفشانی ندای تو را اجابت می‏کنیم؛ زیرا ما را به تسبیح کردن مالک کریم خود توجه دادی و ما را ترغیب به اطاعت از مولای مهربان خود کردی و ما را به کرامت پروردگار رساندی. ای منادی زبان حال افراد پست پاسخت می‏دهند که ما را بهره‏مند ساخته و بزرگ داشتی و دعوت به بزرگ‌ترین سعادتها نمودی. پستی و فساد و کوچکی ما کجا و تسبیح و تمجید خدایمان کجا خاک کجا و خدای خدایان کجا آلوده به پلیدیها کجا و مجلس پاکان کجا و اسیر در زنجیر کجا و منزل آزادگان کجا؟ ولی لطف پروردگار باعث شده تا به ما اجازه تسبیح خود را بدهد. و حکمت او ما را مشرّف به این تکلیف کرده است. چه رسوایی بزرگی اگر بعد از این بخشش بزرگ در تسبیح او کوتاهی و در فرمانبرداری او سستی کنیم چه آقای کریمی و چه بنده‏های پستی، چه خدای بردبار و چه بندگان کم عقلی!

با گوش دل شنیدیم آنچه را از پروردگار به ما رساندی که «من همنشین کسی هستم که با من همنشینی کند» در حالی که بزرگی این ابلاغ هر زبانی را در عالم امکان و در تکلیف جواب آن، لال کرده و عاقلان از زیبایی این کرامت متحیر شدند. اگر هر کدام از مشرف‌شدگان به این خطاب دارای بدن تمام جهانیان و روحهای تمام صاحبان روح بودند و تمام آن را در جواب و برای بزرگداشت این خطاب فدا می‏کردند، چیزی از حقوق آن را ادا نکرده و شکر حتی جزیی از آن را نمی‏توانستند بجا آورند.

پس چرا انسان بیکاره پست از اجابت این دعوت غفلت می‏کند و در استفاده از این منزلت و مقام بزرگ کوتاهی می‏کند و به این هم بسنده ننموده و بجای تمجید و تسبیح خدا، کسی را تمجید می‏کند که تمجیدش مستوجب آتش بوده، و به جای همراهی با فرشته‏های نزدیک خدا و پیامبران، در مجلسی که پروردگار جهانیان حضور دارد، به قرین شدن با جن‏ها و شیطان‏ها در میان طبقات جهنم راضی می‏شود.

عجیب‏تر از این دیده‏ای دیده‏ای که خالق مخلوق را برای همنشین خود بخواند ولی مخلوق اجابت نکند و در حالی که آقا مناجات بنده و انس او را دوست دارد، بنده از قبول عنایت او خودداری کند پس با تأسف و اعتراف به غفلتهای خود و با ناچاری جواب می‏گوییم: بله، ای پروردگار و آقا و ای مالک و مولا اگر توفیق تو نصیب ما شده و در این دعوت عنایت تو شامل حال ما شود و با این دعوت ما را به کرامت برسانی ‌ـ‌ چنانچه از کرم تو جز این انتظار نمی‏رود و از کمال بخشش تو جز این انتظاری نیست ‌ـ‌ چه سعادت بزرگی که در این صورت به بالاتر از آرزوی خود می‏رسیم. ولی وای بر ما اگر جز این باشد در این حالت چه کنیم با این تیره روزی و مجازات دوری از رحمت حق پس می‏گوییم: و هیچ خدایی جز تو نیست.

تو را تسبیح و تمجید می‏کنیم. ماییم ستمگران. خدایا به خود ستم کردیم و اگر ما را نبخشی و به ما رحم نکنی از زیانکاران خواهیم بود. بلکه به ناچاری بیشتر جسارت کرده، ذلت و پستی خود را آشکار نموده، با قسمهای بزرگی نیز آن را تأکید کرده و عرض می‏کنیم: قسم به عزت و جلالت ای پروردگار ما!

حتماً از دستورات تو سرپیچی، خود را هلاک کرده و بر تو می‏شوریم و فاسد می‏شویم، اگر با توفیق خود ما را نگهداری نکنی و با عنایت خود بر ما خوبی نکنی. زیرا توان و نیرویی نیست مگر با یاری تو.

پس از این با توفیق تو بیشتر گفته و با یاری تو در خواستن خود پافشاری می‏کنیم و به جناب قدس تو که نه، بلکه به حضرت رحمت و لطفت بخاطر جلب عطوفت آقای خود و نازل شدن رحمت پروردگار خود عرضه می‏داریم: ای کریم‌ترین کریمان و ای بخشنده‏ترین بخشندگان ای کسی که خود را لطف نامیده است این منادی ما را در این ماه بزرگ به کرم تو دعوت و به لطف و رحمتت اشاره و بزرگواری و بزرگداشت تو را برای ما گفت (ماه ماه من است و بنده بنده من و رحمت رحمت من) بنابراین با این دعوت ما میهمانان دعوت شده تو و درماندگان درگاهت گردیدیم.

و تو کسی هستی که دوست نداری میهماندار از میهمان خود پذیرایی نکند، گرچه میهمان بر اثر عدم پذیرایی از بین نرود و میهماندار از کسانی باشد که پذیرایی دارایی او را کم کند. و اگر از ما پذیرایی نکنی، در پناه تو گرسنه مانده و از بین می‏رویم در حالی که پذیرایی و احسان دارائیت را بیشتر می‏کند. ای کسی که نیکوکاری چیزی از او کم نکرده و محروم نمودن چیزی به او اضافه نمی‏کند ما را بخاطر بدیمان مجازات مکن.

کسی هستی که بهای بیشتری به من دادی و به کسانی که مهمان نبوده ولی مضطر باشند، وعده اجابت دادی و در کتابت وعده بر طرف کردن گرفتاری آنان را دادی و اکنون ای پروردگار ما محتاج بخشایش تو و نجات از مجازات دردناکت می‏باشیم و هیچ نیاز و اضطراری بالاتر از این اضطرار نیست. پس کجاست اجابت و بر طرف کردن گرفتاری ای بخشاینده دست ما را بگیر و از ورطه هلاکت شدگان و سقوط زیانکاران نجات ده. و چنانچه ماه، ماه تو، بنده، بنده تو و رحمت رحمت تو است، دست زدن و گرفتن طناب نجات تو نیز تنها با توفیقی از جانب تو میسر است. زیرا تمام خیرها از تو بوده و در غیر تو یافت نمی‏شود. از کجا به خیر برسیم در حالی که خیری یافت نمی‏شود مگر از ناحیه تو و چگونه نجات پیدا کنیم در حالی که کسی نمی‏تواند نجات یابد مگر با کمک تو.

ای کریم! اگر عدل تو ما را اجابت نموده ولی ترازوی حکمتت ما را رد کند و بگوید: فضل و بخشش بر شما خلاف حکمت و موفق نمودن شما خلاف عدالت در قضاوت است زیرا سزاوار فضل و بخشش نبوده و خوبی به شما کار درستی نیست بخاطر این که گناهان روی شما را سیاه و غفلت از یاد من قلوب شما را تیره و دوستی دنیا نفس و عقل شما را مریض کرده و رحمت من گرچه شامل هر چیزی هست ولی مگر سخنم را در کتابم نشنیدید که: رحمتم را برای متقین قرار می‏دهم. [1] و من گرچه ارحم الراحمین و بخشنده مهربانی هستم ولی مجازاتم نیز سخت و شدید است و اگر حکمتم در میان آفریدگانم نبود.

که اهل عدل و فضل را از دیگران جدا نمایم در کجا زیبایی و بزرگی من به روشنی آشکار می‏شد، ما نیز در جواب قضاوت حکمتت با آموزش و یاری تو می‏گوییم: شکی نیست که سزاوار فضل و بخشایش تو نیستم اما ای کریم اگر سزاوار فضل بودن شرط بهره‏مندی از فضل تو بود هیچگاه فضل تو در جهان آشکار نمی‏شد. زیرا غیر تو بجز از جانب تو نه خیری دارد و نه سزاوار چیزی است سزاواری فضل تو نیز فضلی است از جانب تو و امکان ندارد فضل از سزاوار فضل بودن بوجود آید. و در مورد سیاهی چهره و تیرگی قلبهایمان نیز به همین صورت جواب می‏دهیم زیرا تمامی نورها در تو و از جانب تو است.

بنابراین اگر ما را نورانی نکنی چگونه نورانی شویم و اگر ذرّه‏ای از نور و روشنی خود را به ما عنایت فرمایی و ما را با دادن ذره‏ای از زندگی خود، بزرگ بداری ما را زندگی و شفا داده و کامل و نورانی خواهی نمود. و آیه قرآن (رحمت خود را برای متقین قرار می‏دهم)[2] نیز با امیدواری و آرزوها و دعای ما منافاتی ندارد. زیرا ما نیز توقع داریم از فضل خود به ما تقوا عنایت فرمایی. چنانچه به متقین عطا فرمودی و سپس رحمتت را نصیب ما سازی.

وانگهی این فرمایش تو فقط تصریح می‏کند که رحمت خود را برای افراد با تقوا قرار داده‏ای و نفرموده‏ای که غیر آنها را از رحمت خود بهره‏مند نمی‏سازی. و در جواب این که اگر اهل فضل و عدل را از دیگران جدا نکنم، زیبایی و بزرگیم در کجا بروشنی جلوه می‏کنند، می‏گوییم برای آشکار شدن بزرگی، عدل و مجازات تو کافی است ستیزه‏گران و کسانی را که از روی تکبر تو را عبادت نمی‏کنند، مجازات نمایی و با عدلت با آنان رفتار نمایی تا بزرگی و عدل تو بخوبی آشکار شود، و غیر از من افرادی داری که آنان را مجازات نمایی ولی من کسی را بجز تو ندارم که به من رحم کند. اقرار کنندگان به آنچه می‏خواهی و گدایان و دعا کنندگان و امیدواران و اهل ترس و حیای از تو کجا و آشکار شدن بزرگیت کجا؟

بخصوص که، اگر چه گناهکاریم ولی به اولیا و دوستان فرمانبردارت متوسل می‏شویم و رویمان گرچه سیاه است ولی با روی پاک دوستان پاکت که نزد تو درخشان است به تو توجه می‏کنیم و دلهای ما گرچه تاریک است ولی از نور بندگان عارف به تو، روشنی می‏گیریم. و اگر دوستی دنیا دلهای ما را مریض و عقلهای ما را نابود کرده، ولی محبت اولیای تو آن را زنده کرده و اگر فضل تو در بندگان چنگ زننده به دستگیره فضل و دامن کرمت آشکار می‏شود، چه اشکالی دارد که فضل آنان نیز در اهل ولایت آنان که به دستگیره محبت آنان چنگ زده‏اند، ظاهر شود.

و اگر عدل تو در مورد ثبوت ولایت آنان، با ما بحث کند، گرچه معلوم نیست ولایت آنان در ما باشد، ولی شکی نیست که دشمنان تو و دشمنان آنها فقط بخاطر ولایت آنان با ما دشمنی می‏کنند. و مدت زیادی بخاطر اولیای تو ما را آزار دادند. و همین مقدار کافی است که به دامن عفو و دستگیره فضل و کرمت و رشته اولیایت چنگ زنیم.

بنابراین به خاطر فضل و کرمت و به خاطر مقام اولیایت، محمد و آل او، صلواتی بی‏پایان بر آنان فرست، صلواتی که با آن گناهان ما را آمرزیده عیبهای ما را اصلاح و عقل و نور ما را با آن کامل کنی و خود و آنان را به ما بشناسانی و ما را به خودت و آنان نزدیک نمایی و مقام ما را در همنشینی با آنان نزد خود بالا ببری، و با این صلوات از ما خوشنود شده آنچنانکه هیچگاه از ما خشمگین نشوی تا در حالی که از تو راضی بوده و تو نیز از ما راضی باشی بر تو وارد شویم، و ما را به آل محمد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم ملحق نمایی همراه با شیعیان نزدیک و اولیای گذشته آنان در جایگاه راستی نزد پادشاه توانا ‌ـ‌ که در آنجا از نعمتها بهره‏مندند ـ[3] و بر محمد و آل پاک او صلوات فرست که هر چه خدا خواهد، همان است و قدرتی جز او نیست».

از دیگر مراقبتها در این ماه این است که سالک معنی ماه حرام را بداند تا مواظب تمام کارها و حالتها و حتی اموری که وارد قلبش می‏شود باشد. و بداند که سه ماه رجب، شعبان و رمضان ماه عبادت است. بنابراین سزاوار است طالبان علم در آن ماهها عبادت را مقدم بر تحصیل علم نمایند، گرچه تحصیل علم نیز از برترین عبادتهاست.

پی‏نوشت‏ها:

* ـ برگرفته از کتاب المراقبات، میرزاجوادآقا ملکی تبریزی، فصل هشتم، ص 96.

[1] ـ «فَسَأَکْتُبُهَا لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ»؛ (اعراف/ 156).

[2] ـ همان.

[3] ـ قمر/ 55.

منبع: http://www.hawzah.net

/خ

تحقیق درباره ماه رجب ، طلیعه انس

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 6

ماه رجب ، طلیعه انس

مقدمه

رجب، هفتمین ماه سال قمری است که در اسلام به آن اهمیت ویژه‏ای داده شده و در شمار ماه‏های پرفضیلتْ و یکی از چهارماه برخوردار از حرمت و قداست ویژه است. رجب، ماهی است که در آنْ بندگان و مؤمنان و ره‏پویان، خود را برای شرکت در مهمانی بزرگ خداوند آماده می‏کنند. ماهِ زدودن غبار تیرگی از روح و جان، ماهِ تمرین حضور و توجه به بیشتر به معنویات، و ماه بندگی و فرمان‏بری و در نهایتْ سرآغاز اُنس و الفتی جانانه به پروردگار هستی‏بخش است.

سلام بر ماه رجب

سلام بر ماه رجب، ماه پیوند بندگان با معبود مهربان، ماه بارش باران مهر و محبت الهی، ماه رسیدن به سر منزل مقصود، و ماه اُنس شب زنده‏دارانِ همیشه بیدار با محبوب و معبود بی‏همتا.

سلام بر هلال رجب که آمدنش مژده پایان اندوه است و بدر آنْ یادآور تولد ماه تمام، امامِ هُمام و حیدر کرّار و پایانشْ نوید رهایی بشر از جهل و نادانی، شکوفایی اخلاق انسانی، بعثت آن بزرگْ مردِ تاریخ برای همیشه زمان.

سلام بر بهار مناجات و بندگی. سلام بر نجوای شبانه اهالی رجب. سلام بر شب‏های رجب که پذیرای زاهدان است و سلام بر روزهایش که میزبان عاشقان وصال الهی است و سلام بر لحظه لحظه رجب که شاهد ذکرِ ذاکران است.

اهالی رجب

اهالی رجب، مردان و زنان با ایمانی‏اند که آرزویی جز وصال یار ندارند و اشتیاقی غیر از دیدارْ در آن‏ها نیست. ذکرشان اللّه‏، کارشان لِلّه و هدفشان کسب خشنودی پروردگار است. «رجبیّون» قصدی جز رضوان الهی ندارند. بهشتِ آنان توجه محبوب است و دوزخشانْ حرمان یاد او. آن‏گاه که یارشان به اشک شوقی آن‏ها را می‏نوازد، برایشان از آن‏چه در دنیاست بهتر و خوش‏گوارتر است. هر کس توشه‏ای از سفره رجب برمی‏دارد و در خانه تکانی آن، همه می‏کوشند تا غباری بر گرد جان باقی نگذارند.

عقده دل وانما، ماه رجب می‏رسد

هلهله کن عاکفا، ماه طرب می‏رسد

آفتاب رجب، گرمی‏بخش دل‏های اهالی آن است و مهتابشْ نوازش‏دهنده دیدگان نجواکنندگان و ستاره‏های آن، آیات تفکر و تأمل اندیشمندان است.

مناسبت‏های رجب

ماه رجب، از ماه‏های بزرگی است که طلوع سه امام معصوم، امام علی علیه‏السلام ، امام محمد باقر علیه‏السلام و امام جواد علیه‏السلام را در آن شاهدیم و شروع بزرگ ترین جنبش تاریخ بشری، یعنی برانگیخته شدن پیام آور مهر و محبت، محمد مصطفی صلی‏الله‏علیه‏و‏آله برای هدایت و سعادت انسان‏ها، در آن اتفاق افتاده است. یاد و نام پیشوایان شهید این ماه، حضرت امام موسی کاظم علیه‏السلام و امام هادی علیه‏السلام و نیز پیام‏آور کربلا، زینب کبری علیهاالسلام گرمی‏بخش دل‏های مؤمنان است و نیمه رجب هم، پذیرای معتکفان کوی دوست خواهد بود و شاهدِ خلوتِ مشتاقان.

رجب در قرآن

خداوند در آیه 36 سوره توبه می‏فرماید: «به درستی که تعداد ماه‏ها نزد خداوند و در کتاب تکوین او از همان روزی که آسمان‏ها و زمین را آفرید، دوازده ماه است که چهار ماه آن، ماه حرام می‏باشد» طبق بیان روایات، یکی از چهار ماه حرام، ماه رجب است که بر خلاف سه ماهِ ذی قعده، ذی حجّه و محرّم که به دنبال هم آمده‏اند، این ماه به تنهایی و جدای از آن‏ها واقع شده است. منظور از حرام بودن چهار ماه، این است که مردم در این ماه‏ها، از جنگیدن با یکدیگر دست بکشند و امنیت عمومی همه جا حکم‏فرما شود تا مردمان به زندگی خود و فراهم آوردن وسایل آسایش و سعادت خویش برسند و به عبادت و طاعت خود بپردازند.

فلسفه ماه‏های حرام

ماه رجب، یکی از چهار ماه حرام است که در آنْ از جنگ و خون‏ریزی نهی شده است. تحریم جنگ در این چهار ماه، یکی از راه‏های پایان دادن به جنگ‏های طولانی و وسیله‏ای برای دعوت به صلح و آرامش بود؛ زیرا هنگامی که جنگ‏جویان چهار ماه از سال اسلحه را بر زمین گذاشته و صدای چکاچک شمشیرها خاموش گردد و مجالی برای تفکر و اندیشه به وجود آید، احتمال پایان یافتن جنگ بسیار زیاد است. اسلام در هر سال برای پیروان خود یک آتش‏بس چهارماهه اعلام می‏دارد که اینْ خود نشانه روح صلح‏طلبی اسلام است. البته اگر دشمن بخواهد از این قانون اسلامی سوء استفاده کند و حریم ماه‏های حرام را بشکند، اجازه مقابله به مثل به مسلمانان داده شده است.

رجب در کلامِ پیامبر خاتم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله

رجب، ماهی است که پیامبر اسلام (صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و سلّم) در آن مأمور شد تا خوبی‏ها را تکمیل کرده و انسانِ متحیّرِ سرگردان را منزل بنمایاند و آیینی آورد که برای همیشه تاریخ، انسان‏ها را راهنما باشد. مبعوثِ رجب، درباره فضیلت‏های آن می‏فرماید: «رجب، ماهِ نزول رحمت الهی است و خداوند در این ماه، رحمت خود را بر بندگان خویش فرو می‏ریزد».

و در کلام زیبای دیگر می‏فرماید: «در بهشت قصری است که غیر از روزه‏داران ماه رجب؛ کسی وارد آن نمی‏شود». و بدین ترتیب، حضرت لزوم توجه بیش‏تر به این ماه و تفاوت قائل شدن بین رجب و سایر ماه‏ها را متذکر می‏شود و بر پیروان ایشان است که این ماه را، چونان فرصتی طلایی غنیمت بشمارند و در حفظ حرمت و بهره‏مندی از آن کوشا باشند.

رجب در نگاه پیشوای هفتم

ماه رجب، زمینه‏ای مناسب برای نزدیک شدن به خداوند و زدودن زنگار گناه از جان و دل است. پیشوای هفتم، امام موسی کاظم علیه‏السلام که خود در این ماه به دیدار معبود شتافت، در خصوص ماه رجب به امتیازی که خداوند در این ماه برای انسان‏ها برای روی آوردن به نیکی و پاک کردن سیاهی‏ها داده، اشاره می‏کند و می‏فرماید: «رجب، ماه بزرگی است که خداوند نیکی‏ها را در آنْ دو چندان پاداش می‏دهد».

شرافت رجب در بیان استاد بزرگ اخلاق

مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، استاد بزرگ اخلاق و عرفان، در کتاب شریف و ارجمند المراقبات درباره دلایل شرافت ماه رجب، می‏نویسد: «ماه رجب، یکی از ماه‏های حرام می‏باشد و از اوقات دعاست.[این ماه] حتی در زمان جاهلیت نیز به این مطلب مشهور بوده و مردم آن زمان منتظر این ماه بودند تا در آن دعا کنند. هم‏چنین این ماه، ماهِ امیرالمؤمنین است، چنان‏چه طبق روایاتْ شعبان ماهِ رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و رمضان ماه خدای متعال می‏باشد». ایشان هم‏چنین همه سالکان راه حق را بر مواظبت این ماه و بجا آوردن اعمال مخصوص آن توصیه می‏کنند.

نام‏های رجب

ماه رجب، به دلیل برخورداری از مزایای گوناگون و توجه به ابعاد معنوی آن، نام‏های دیگری نیز دارد؛ نام‏هایی مثل ماه آمرزش خواهی (شهرُ الاستغفار)؛ ماه تک (رَجَبُ الفَرد) به دلیل تنها واقع شدن و جدا شدن آن از سایر ماه‏های حرام؛ سرشار (رَجَبُ الاَصَبّ) به دلیل نزول سرشار رحمت الهی؛ ماه امیرمؤمنان (شهرُ امیرِالمؤمنین)، ریسمان الهی و اَصَمْ یعنی برخوردار از فضیلت‏های بسیار.

رجب، تمرین تزکیه

ماه رجب، ماه آمادگی برای حضور در مهمانی خداوند است و برنامه‏های پیشنهادی اسلام در این ماه، همه از نوعی تمرین و یافتن آمادگی حکایت دارند. تأکید بزرگان دینی بر گرفتن روزه در این ماه و ذکر پاداش‏های بسیار برای روزه‏داری در ماه رجب، برای تشویق مسلمانان برای کسب آمادگیِ بار یافتن به ضیافت الهی، مؤید این مطلب است.

در روایتی از یکی از یاران امام صادق علیه‏السلام می‏خوانیم: «در روزهای پایانی ماه رجب، به محضر امام صادق علیه‏السلام مشرّف شدم. حضرت با دیدنِ من، فرمودند: آیا در این ماه روزه گرفته‏ای، عرض کردم: خیر. حضرت فرمود: آن قدر ثواب از دست داده‏ای که اندازه‏اش را جز خداوند نمی‏داند، همانا این ماهی است که خداوند آن‏را بر دیگر ایام برتری داده و حرمت آن‏را بزرگ شمرده است و برای روزه‏داران آن، کرامت خویش را واجب کرده است».

توجه امام خمینی رحمه‏الله به ماه رجب

برای عارفان و پویندگان راهِ حق، فرصت‏هایی چون ماه رجب با آن فضایل و کرامتش، دُرّی قیمتی است که به راحتی از آن نمی‏گذرند. سالکان کوی دوست که هر لحظه در اندیشه نزدیکی بیش‏تر و برتر به حضرت سبحان هستند، از هیچ فرصت و کوششی در این راه کوتاهی نمی‏کنند و با استفاده از شب‏ها و روزهای ماهی چون ماه نزول باران رحمت الهی، رجب، در اُنس بیش تر با خداوند می‏کوشند. «حضرت امام خمینی رحمه‏الله نیز با توجه به آگاهی از فضایل این ماه، عنایت بیش‏تری نسبت به این ماه و خلوت و انس باخدای بی‏همتا و دوری از اغیارنشان می‏دادند».

شهید مطهری رحمه‏الله و ماه رجب

استاد مرتضی مطهری، درباره خاطراتش از ماه رجب می‏نویسد: «ما که بچه بودیم در منزل خود، انتظار آمدن ماه رجب را می‏کشیدیم و چند روز مانده به آمدن ماه، همه جا صحبت از این ماه شریف بود. شب اول آن برای مشاهده هلال رجب، در مسجد جمع می‏شدیم».

ایشان هم‏چنین درباره انتقال فرهنگ اهتمام به سنت‏های اسلامی چون احترام به ماه رجب، و استفاده از فرصت‏های آن، در پیامی انتقادی می‏فرمایند: «این ماه، ماه استغفار و ماه عبادت و روزه است و این سنت‏ها در میان ما، در حال فراموشی است. بچه‏های ما کم کم حتی نام ماه‏های قمری را هم از یاد می‏برند و نمی‏توانند آن‏ها را ذکر کنند، ولی به هر حال تکلیف (بیان سنت‏های اسلامی) از ما ساقط نمی‏شود».

برخی از اعمال مستحبی رجب