تحقیق درمورد مطالعه پدیده استفاده‌ اعتیادی از اینترنت در بین نوجوانان و جوانان (25 15 سال) شهر تهران

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 10

مطالعه پدیده استفاده‌ اعتیادی از اینترنت در بین نوجوانان و جوانان (25-15 سال) شهر تهران

چکیده :

مقاله حاضر به مطالعه پدیده اعتیاد به اینترنت به عنوان یکی از مسائل اجتماعی در عصر ارتباطات میپردازد.  پدیده اعتیاد به اینترنت مدتی است که در کشورهای توسعهیافته بعنوان یکی از پیامدهای توسعه روزافزون شبکه ارتباطات الکترونیکی مطرح شده و کژکارکردهای بسیاری برای فرد، خانواده و جامعه به همراه داشته است.  این مقاله برگرفته از تحقیقی پیمایشی در سال 1385 شمسی درباره وضعیت این پدیده در ایران است.  جامعه آماری را نوجوانان و جوانان 25-15 ساله شهر تهران که به اینترنت دسترسی دارند تشکیل می‏دهد.  حجم نمونه نیز برابر با 800 نفر است.  نتایج حاکی از آن است که پدیده استفاده اعتیادی از اینترنت در ایران نیز وجود دارد هرچند استفاده اکثر نوجوانان و جوانان از اینترنت بنظر طبیعی می‏رسد.  همچنین، براساس نتایج این مطالعه، استفاده اعتیادی از اینترنت در بین برخی از نوجوانان و جوانان، با مسائلی مانند عدممسئولیتپذیری اجتماعی، انزوای اجتماعی، فقدان حمایت اجتماعی، ناکارآمدی تحصیلی و کاری ارتباط مستقیم و با احساس خودارزشی ارتباط معکوس دارد.

کلید واژه ها :اعتیاد اینترنتی، مسئولیتپذیری اجتماعی، انزوای اجتماعی، حمایت اجتماعی، ناکارآمدی تحصیلی و کاری، احساس خودارزشی

مقدمهدسترسی به اینترنت، پدیده‏ای رو به گسترش است و هر روز تعداد بیشتری از افراد در زمره استفاده کنندگان اینترنت قرار می‏گیرند.  اینترنت در همه جا حضور دارد: در خانه، مدرسه، و حتی در مراکز خرید.  طبق برآورد صورت گرفته، در سال 1981، 66 میلیون نفر از مردم آمریکا به اینترنت دسترسی داشته که در سال 1999 شمار آنها به 83 میلیون بالغ گردیده است (بیگز، 2000: 1) .  در بین کاربران اینترنت، جوانان بیشترین استفاده را از آن دارند.  نتایج تحقیقات انجام شده در ایالات متحده نشانگر آن است که استفاده از اینترنت در میان جوانان، بیش از هر گروه سنی دیگری است (بولن و هاره، 2000: 5) .  کودکان نیز گروه سنی دیگری هستند که استفاده وسیعی از اینترنت دارند.  در سال 2005، بیش از 77 میلیون کودک وارد فضای سایبر شده‌اند (غمامی، 1384: 45).  همزمان با دسترسی روزافزون و گسترده افراد به اینترنت، شاهد نوع جدیدی از اعتیاد یعنی اعتیاد اینترنتی هستیم که موضوع رو به رشد عصر اطلاعات است.  همانند تمامی انواع دیگر اعتیاد‌، اعتیاد به اینترنت نیز با علائمی همراه است همچون، اضطراب، افسردگی، کجخلقی، بی‌قراری، تفکرهای وسواسی، کناره‌گیری، اختلالات عاطفی، و ازهم‌گسیختگی روابط اجتماعی.  از طرفی، در عین حال که روابط افراد (به ویژه کودکان و نوجوانان) در جهان مجازی افزایش می‌یابد، در مقابل از دامنه روابط آنان در جهان واقعی کاسته می‌شود و احتمال افت عملکرد آموزشی آنان نیز می‌رود (سامسون، 2005: 2) . اعتیاد اینترنتی، انسانها را به افرادی رهاشده‌ تبدیل کرده و بر روابط اجتماعی آنان تأثیر می‌گذارد.  در نتیجه استفاده بیش از حد از اینترنت، بهره‌وری و بازده کاری کاربران اینترنت، پایین می‏آید.  آنان با تأخیر به محل کار می‌روند و دچار کم‌کاری می‌شوند.  عدم‌تحرک جسمی و چاقی به همراه علائمی چون درد کمر، پشت و ماهیچه، از دیگر تبعات این مسئله‌اند.  این کاربران حتی در صورت کناره‌گیری از اینترنت، دچار علائم اختلال می‌شوند (سز، 2003: 1) .   به هر حال، پدیده اعتیاد اینترنتی، همزمان با افزایش دسترسی روزانه مردم به منابع آن‌لاین شایع‌تر می‌شود.  وب، اطلاع‌دهنده، مفید، دارای منابع غنی و سرگرم‌کننده است.  اما برای بسیاری از مردمی که به آن معتادند، این منافع، در حال تبدیل شدن به آسیب‌ها و نابهنجاریهای روانی و رفتاری است (فریس، 2002: 1) .    مطالعات نشان داده است که 14 درصد از کاربران اینترنت، جزو کاربران آسیب‌شناسانه اینترنت هستند که دچار علائم رفتارهای وسواسی، حالت روان‌شیدایی، افسردگی و جز این‌ها هستند (زاهنیسر، 2000: 1) .   این مقاله درصدد پاسخگویی به این سوالات اساسی است که 1- آیا پدیده استفاده‌ی اعتیادی از اینترنت در ایران وجود دارد؟ 2- استفاده اعتیادآمیز از اینترنت، چه تبعاتی برای افراد (به ویژه کودکان و نوجوانان) در زمینههای مختلف اجتماعی, فرهنگی و آموزشی دارد؟

دیدگاه‏ها و نظریه‏ها در تبیین اعتیاد اینترنتی و پیامدهای آنعلل گرایش به اینترنت چیست و چرا برخی از افراد بهره‏مند از آن، دچار مشکل می‌شوند و در معرض خطر ازدست ‌دادن شغل، ازهم‌گسیختگی روابط اجتماعی، و یا زیانهای مالی قرار می‏گیرند؟ در پاسخ به این سوال، دیدگاههای متعددی مطرح شده است.  اعتیاد به اینترنت یک موضوع بین‌رشته‏ای است و علوم مختلفی چون پزشکی، ارتباطات، جامعه‏شناسی، حقوق، اخلاق و روانشناسی هر یک از زوایای مختلف علل و پیامدهای این پدیده را مورد مطالعه قرار داده‏اند.  ما در این قسمت بیشتر به ابعاد روانشناختی و اجتماعی آن توجه نموده‏ایم.  اهم نظریه‌ها درباره دلایل گرایش اعتیادی افراد به اینترنت عبارتند از:

1ـ نظریه پویایی روانی و شخصیت

این نظریه ریشه‌های اعتیاد فرد به اینترنت را مرتبط با شوک‌های روحی یا کمبودهای عاطفی دوران کودکی، ویژگیهای شخصیتی و یا سایر اختلالات، و خلق‌وخوها یا شرایط روحی موروثی می‏داند.  طبق این دیدگاه، بسته به حوادث دوران کودکی و یا ویژگیهای شخصیتی مکتسب در سن بلوغ، فرد برای توسعه یک رفتار اعتیادآمیز و یا هر رفتار دیگری مستعد می‌شود.  در این حالت، آنچه که اهمیت دارد، موضوع یا فعالیت نیست، بلکه فرد و مبنایی است که وی تحت آن، معتاد می‌شود (دوران، 2003: 2)

نظریه کنترل اجتماعیبراساس نظریه کنترل اجتماعی هیرشی، ابعاد اصلی پیوند اجتماعی عبارتند از: 1- دلبستگی و علاقه به دیگران، 2- تعهد به خانواده، شغل، دوستان، 3- مشغولیت و مشارکت مداوم در فعالیت‌های زندگی، کار و خانوادگی و 4- اعتقاد به ارزشها و اصول اخلاقی گروه یا جامعه.  ضعف هر یک از این چهار بعد پیوند اجتماعی در فرد می‏تواند موجب بروز رفتارهای انحرافی در او شود (امیدوار و صارمی، 1381: 56).  اگر اعتیاد به اینترنت را نیز در زمره رفتارهای انحرافی در نظر گیریم، می‏توان در تحلیل این پدیده، از نظریه کنترل اجتماعی هیرشی نیز استفاده کرد. 3ـ تبیین رفتاریاین تبیین‌ بر پایه مطالعات بی.  اف.  اسکینر راجع به شرطی‌شدن عامل یا کنشگر می‌باشد.  براساس این دیدگاه، فرد برای دریافت پاداش وارد اینترنت می‌شود.  پاداش‌هایی که وی از این رفتار می‌گیرد، فرار از واقعیت، رسیدن به عشق و سرگرمیهای زیاد می‌باشد و چنانچه فرد در زمانهای آتی نیز به این پاداش‌ها احساس نیاز کند، احتمالاً به اینترنت روی خواهد آورد و در نتیجه، این روند تقویت شده و چرخه همچنان ادامه پیدا می‌کند (دوران، 2003: 2).

4ـ تبیین بیوپزشکیبر پایه تبیین‌ بیوپزشکی، عوامل ارثی و مادرزادی و یا اختلالات شیمیایی در مغز و فرارسان‌ها، دلایل اصلی روی‌آوردن فرد به اعتیاد می‌باشند.  از نظر این دیدگاه، وجود برخی کروموزومها، هورمونها، و مواد زائد و یا فقدان مواد شیمیایی لازم و مشخص و فرارسان‌هایی که فعالیت مغز و سایر عناصر دستگاه عصبی را تنظیم می‌کنند، در بروز اعتیاد در فرد موثرند (فریس، 2002: 3-2).  از این دیدگاه، روش‌های چندی وجود دارد که طی آن، استفاده از اینترنت احتمالاً باعث تحریک این فرایند عصبی ـ بیولوژیکی می‌شود.  روشهای مورد نظر عبارتند از: 1ـ تجربه بالقوه شدید قدرت، هیجان، خوشحالی، تحریک، تحقق اهداف و رضایت، که در نتیجه آن، فرد قادر خواهد بود در یک آن به منبع گسترده اطلاعات و جهان لایتناهی منابع راجع به هر چیزی، متصل شود.  2ـ احساس مخاطره‌جویی و ریسک‌پذیری همراه با ناشناخته‌ماندن چیزی که ممکن است در اتصال بعدی به اینترنت بتوان آن را مشخص کرد.  این امر ناشناخته ممکن است کسب اطلاعات جدید و جالب و یا فرصتهای تعاملی همچون ارتباط صرف با یک دوست، رفتن به اتاق‌های چت، هرزه‌نگاری، سکس‌ سایبر، خرید آن‌لاین و جز این‌ها باشد.   3ـ اثر خویشتن‏داری رضایت‌بخشی که گمنامی کاربر در نت به وی می‌دهد.  این امر هم باعث تسریع روند صمیمیت و پیوند اجتماعی می‌شود که ظاهراً صداقت آن از ارتباط شفاهی بیشتر است و هم موجب می‌شود که فرد دچار رویا و خواب و خیال شود و یا یک هویت کلی جدیدی برای خود ایجاد کند که ممکن است بسیار لذت بخش هم باشد.   4ـ اثر هیپنوتیزم‌آور حرکات تصاویر بر روی صفحه مانیتور رایانه (یا تلویزیون).  5ـ جذابیت چندرسانه‌ای همانند رنگ، صدای موزیک یا استریو، سرعت و گرافیکهای فلاش‌دار (شرکت قانوندانان مراقب قانوندانان، 2005: 2-4).

5- تبیین شناختیهمانند دیدگاه روان‌کاوی، دیدگاه شناختی متوجه فرایندهای درونی است.  البته این دیدگاه بیش از آنکه بر امیال، نیازها، و انگیز‌ش‌ها تأکید کند، بر اینکه افراد چگونه اطلاعات را کسب کرده و تفسیر می‌کنند و آنها را در حل مشکلات بکار می‌گیرند، تأکید دارد.  اصولاً دیدگاه شناختی بیشتر به افکار کنونی و شیوه‌های حل مسأله توجه دارد تا تاریخچه شخصی. در این دیدگاه، اعتیاد به اینترنت برآمده از شناخت‌های معیوب و یا پردازش معیوب شناختی است و درمان آن مبتنی بر تصحیح فرایند شناخت‌های معیوب است (امیدوار و صارمی، 1381: 52).

6- تبیین شناختی ـ رفتاریرشد اعتیاد به اینترنت با شرایط روان‌شناختی قبلی به وجود می‌آید.  در اکثر مواقع، این آسیب‌شناسی شامل افسردگی، اضطراب اجتماعی و انواع روان‌پریشی‌ها است.  وقتی فرد در معرض استفاده از اینترنت قرار می‌گیرد، فرایند کاربرد مشکل‌زای اینترنت شروع می‌شود.  این آسیب‌شناسی زمینه‌ای، نوعی آمادگی و تمایل است و موجب شروع استرس می‏شود.  البته چندین عامل دیگر نیز در ایجاد و یا حفظ اختلال دخالت دارند: اولاً، بعضی از تقویت‌کننده‌های رفتاری وجود دارند که به عنوان عامل شرطی عمل می‌کنند.  اتاق، صندلی، دست‌زدن به صفحه کلید، موس، صدای شروع رایانه، بوق یا صدای زنگ آن از این عوامل هستند.  ثانیاً، بدکاری شناختی نیز در اینجا عمل می‌کند.  زیرا شناخت غیرسازشی در زمینه خود و دنیا، شاخص‌های اولیه این اختلال هستند.  باورهایی همچون این موضوع که فرد فقط در اینترنت قدرت کنترل دارد، فقط در آنجا برای خود کسی است و فقط در آنجا قابل احترام است و مانند آن، افکار شناختی مشکل‌زا در زمینه «خود» هستند.   باورهایی مانند هیچکس در بیرون از اینترنت از من خوشش نمی‌آید، یا اینترنت تنها جایی است که واقعاً می‌شود مردم را شناخت، و هر کسی به نوعی به اینترنت آلوده است و مانند آن افکار شناختی مشکل‌زا در زمینه «دنیا» هستند.  ثالثاً، بیان کیفی کاربری اینترنت بستگی به شبکه حمایتی اجتماعی فرد دارد.  اگر تمام عوامل در فرد وجود داشته باشد و حمایت اجتماعی نشود، احتمال دارد به اعتیاد اینترنتی عمومی روی بیاورد که با رفتارهای جلب توجه اجتماعی، غیرشخصی و غفلت کاری مشخص می‌شود.  اما اگر جهات اجتماعی داشته باشد، اعتیاد به اینترنت ویژه در او ایجاد خواهد شد که فقط در بخش ویژه‌ای از تکنولوژی مانند بازی یا هرزه‌نگاری جنسی است. از دیدگاه رفتاری ـ شناختی، نشانه‌های اختلال شامل افکار وسواسی درباره اینترنت، کنترل تکانه ضعیف، ناتوانی در متوقف‌کردن استفاده از اینترنت و مهم‌تر از همه، این باور که اینترنت تنها دوست فرد است.  علاوه بر این، در موقعی که تماس برقرار نیست، به فکر اینترنت بودن پیش‌بینی‌ تماس‌ بعدی با آن و صرف مخارج زیاد درباره اینترنت و کارهای مربوط به آن نیز نشانه‌های دیگر این اختلال هستند.  مشکل عمده دیگر، جدا‌کردن فرد از دوستان خود به نفع دوستان اینترنتی است و در نهایت نوعی احساس گناه درباره استفاده از اینترنت و دروغ‌گفتن به دوستان درباره وقت صرف‌شده و به صورت سری‌ نگهداشتن آن،‌ نشانه‌های دیگر این اختلال هستند.  این افراد درحالی که می‌دانند کارشان از نظر اجتماعی مورد پسند نیست، نمی‌توانند آن را متوقف کنند.  چرا که به خودارزشی کمتر و در نتیجه نشانه‌های بیشتر می‌انجامد (امیدوار و صارمی، 1381: 52).

تحقیقات پیشینگروهول در توضیح این مسئله که چرا مردم به گونه‌ای اعتیادآور از اینترنت استفاده می‌کنند، معتقد است که علت گرایش افراد به استفاده اعتیادآور از اینترنت، تمایل آنها به دوری‌گزیدن از مشکلاتی است که در زندگی شخصی با آنها مواجه‌اند.  به عبارتی، افراد برای اینکه از دست مشکلات زندگی فرار کنند، به اینترنت روی می‌آورند.  معتادان اغلب یک "زندگی دوم" و یا مفری را برای "فراموش‌کردن مشکلات‌شان در هنگام آن‌لاین بودن ایجاد می‌کنند، درست مانند احساس کرختی و مستی که افراد معتاد به الکل در هنگام نوشیدن الکل گزارش می‌دهند" (مرکز منابع آموزش جنسی، 2003: 3). کرات در تحقیق خود در سال 1999 بدین نتیجه رسید که نوجوانانی که از تماس‌های اجتماعی کناره‌گیری می‌کنند، از اینترنت بعنوان ابزاری برای فرار از واقعیت استفاده می‌کنند (لیم و همکاران، 2004: 2).تحقیقات دیگر نیز نشان دادهاند یکی از آثار وابستگی به اینترنت این است که افراد وابسته، زمان کمتری را با خانواده خود می‌گذرانند.  از علائم این وابستگی، گوشه‌گیری، اختلال در الگوی خواب، احساس نیاز به تنها بودن و فراموش ‌کردن مسؤولیت‌های خانوادگی است.  از سوی دیگر، باید به این امر اذعان داشت که همین عامل انزوای اجتماعی باعث تشدید اعتیاد اینترنتی در بین افراد میگردد.  یونگ (1996) نیز در تحقیقات خود دریافت 58 درصد دانش‌آموزان پس از استفاده زیاد از حد اینترنت در عادت‌های مطالعه خود دچار افت شدید شدند و نمرات آنها بطور قابل‌ملاحظه‌ای کاهش و میزان غیبت‌های این دانش‌آموزان افزایش یافت.  اگر چه به دلیل قابلیت‌های زیاد، اینترنت به عنوان یک ابزار ایده‌آل آموزشی شناخته شده است، اما متاسفانه دانش‌آموزان بجای انجام فعالیت خلاقانه، اغلب در سایتهای نامربوط، اتاق‌های گپ، سرویس‌های دوستی اینترنتی به گشت و گذار می‌پردازند و با نرم‌افزارهای بازی اینترنتی سروکار دارند.  همچنین، بردی (1996) در تحقیقاتش به این نتیجه رسید که استفاده بیش از حد و تا دیر وقت از خطوط اینترنت دانشگاه، دانشجویان را با خطرات استفاده نامناسب از اینترنت و مشکلات تحصیلی و عدممشارکت در برنامه‌های درسی مواجه ساخته است.  که به تدریج همین امر باعث تشدید اعتیاد اینترنتی بین این افراد میگردد.  اورزاک طی مطالعه‌ای که به سال 1999 انجام داد، دریافت که افرادی که اعتیاد اینترنتی دارند، کسانی هستند که به سادگی خسته و ملول می‌شوند، تنها، کمرو، خجالتی، افسرده و دچار سایر انواع اعتیاد هستند (چبی و همکاران، 2000: 1). ست نیز در تحقیق خود اظهار می‏دارد که اعتیاد اینترنتی، انسانها را به افرادی متروک و رهاشده‌ تبدیل کرده و بر روابط اجتماعی آنان با دیگران تأثیر می‌گذارد.  بهره‌وری و بازدهی کاری‌ کسانی که استفاده بیش از حد از اینترنت می‏کنند پایین می‏آید، این افراد، با تأخیر به محل کار می‌آیند و دچار کم‌کاری می‌شوند.  همچنین، افرادی که معتاد به گپ‏زدن اینترنتی می‌شوند، معمولاً بیش از حد درگیر روابط مجازی می‌شوند و احتمال اینکه به مسائل غیراخلاقی نیز آلوده گردند، بالا است.  دوستی اینترنتی خیلی سریع اهمیت و جایگاه روابط خانوادگی و دوستان قدیمی را می‌گیرد.  این اعتیاد در اکثر موارد منجر به شکست در ازدواج و بی‌ثباتی در روابط خانوادگی نیز می‏شود (فنیچل، 2003).در مجموع، بر اساس مطالعات پیشین، سایر پیامدهای اعتیاد اینترنتی عبارتند از: سستی در روابط اجتماعی فرد با دیگران و اختلال در مهارتهای زندگی واقعی (کینگ، 1996: 7)، اختلال در زندگی کاری و شغلی فرد (دوران، 2003: 3) ، فقدان کنترل بر رفتارها، تحریف زمان و کاهش حجب و حیا (دی آنجلیس، 2000: 1-2)، بریدن از زندگی واقعی (بولن و هاره، 2000: 3-11) . همچنین، بر اساس مطالعات پیشین، مهمترین دلایل استفاده اعتیادی از اینترنت، عبارتند از: تغییر شدید در وضع روحی و روانی و خلق و خوی فرد (دی آنجلیس، 2000: 1-2)، نارضایتی از زندگی زناشویی، فشار کاری، مشکلات مالی، عدم امنیت، اضطراب و دعواهای خانوادگی (چبی و همکاران، 2000: 1-2) ، فرار از واقعیت و کناره‏گیری از تماس‏های با دیگران در جامعه (لیم و همکاران، 2004: 2).

چارچوب نظری تحقیقچارچوب نظری این تحقیق، تلفیقی از برخی دیدگاههای مذکور و مطالعات پیشین است.  در مطالعه ارتباط متغیرهای عدم مسؤلیتپذیری اجتماعی و اعتیاد به اینترنت، از نظریه کنترل اجتماعی هیرشی، استفاده شده است.  بر این اساس، هر چه فرد تعهد کمتری نسبت به دیگران داشته باشد، گرایش و رفتار انحرافی او از جمله رفتار اعتیادی وی به اینترنت بیشتر میشود. برای مطالعه ارتباط متغیرهای احساس خودارزشی و اعتیاد به اینترنت، از تبیین شناختی_ رفتاری استفاده شده است.  اعتقاد فرد به اینکه فقط در اینترنت از قدرت برخوردار است و برای خود کسی است و فقط در آنجا قابل احترام است، باعث گرایش اعتیادی فرد به اینترنت میشوند. در مطالعه ارتباط متغیرهای فقدان حمایت اجتماعی و اعتیاد به اینترنت نیز از تبیین شناختی- رفتاری استفاده شده است.  اعتقاد فرد به اینکه هیچکس در بیرون از اینترنت از او خوشش نمی‏آید و به لحاظ اجتماعی مورد حمایت قرار نمی‏گیرد، باعث گرایش اعتیادی فرد به اینترنت میشوند. در مطالعه ارتباط متغیرهای احساس انزوای اجتماعی و اعتیاد به اینترنت نیز از تبیین شناختی- رفتاری استفاده شده است. اعتقاد فرد به اینکه اینترنت تنها دوست مخصوص و صمیمی اوست، موجب افزایش علاقه به دوستان مجازی و کاهش گرایش وی به دوستان واقعی و انزوای اجتماعی میشود. همانطورکه در شکل زیر نشان داده میشود پدیده استفاده اعتیادی از اینترنت رابطه دو سویهای با هر یک از متغیرهای احساس خود ارزشی، فقدان حمایت اجتماعی، انزوای اجتماعی، ناکامی تحصیلی و کاری و عدم مسؤلیتپذیری اجتماعی دارد.  در واقع، این متغیرها ضمن آن که بر پدیده اعتیاد اینترنتی اثر می‏گذارند، در عین حال به عنوان پیامدهای اعتیاد اینترنتی نیز شناخته میشوند.  در نظریهها و پیشینه تجربی تحقیق نیز این رابطه دو سویة ملاحظه می‏شود. با عنایت به این چارچوب نظری، مدل مورد استفاده در این تحقیق جهت تبیین پدیده استفاده اعتیادی از اینترنت به شکل زیر میباشد:

فرضیههای تحقیقبا توجه به مدل نظری مذکور، فرضیههای تحقیق عبارتند از:1- بین اعتیاد به اینترنت و مسئولیت‌پذیری اجتماعی رابطه وجود دارد.  2- بین اعتیاد به اینترنت و انزوای اجتماعی رابطه وجود دارد. 3- بین اعتیاد به اینترنت و ناکامی تحصیلی و کاری رابطه وجود دارد. 4- بین اعتیاد به اینترنت و فقدان حمایت اجتماعی رابطه وجود دارد. 5- بین اعتیاد به اینترنت و احساس خودارزشی رابطه وجود دارد.

روش تحقیقدر این تحقیق از روش پیمایشی استفاده شده است.  جامعه ‏آماری این پژوهش شامل نوجوانان و جوانان در فاصله سنی  25-15 سال شهر تهران است که به اینترنت دسترسی دارند.  از میان آنان، نمونه‌ای به حجم 800 نفر در نظر گرفته شده است.  روش نمونه‌گیری به دو شکل بوده است.  در روش اول، با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای ، درمجموع 600 نفر در گروه سنی مزبور از طریق مراجعه به خانوار انتخاب شده‏اند. در روش دوم، از بین کافینت‌های سطح شهر تهران تعداد 200 نفر کاربر در گروه سنی مزبور به شیوه تصادفی انتخاب و با آنان مصاحبه شده و پرسشنامه تکمیل شده است.  ابزار سنجش در این پژوهش پرسشنامه بوده است.  برای سنجش میزان و ابعاد اعتیاد اینترنتی، ترکیبی از مقیاس دیویس (شامل 20 سؤال) و پرسشنامه کاپلان (شامل 28 سؤال)، با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی ایران استفاده شده است و پس از تهیه پرسشنامه اولیه، به منظور اطمینان از روایی گویه‌های مطرح‌شده، با انجام یک پیش‌آزمون  با نمونه 50 نفر، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است که نتایج آن برای هر یک از مفاهیم و شاخصهای ترکیبی بالاتر از 70 درصد می‌باشد.  همچنین، جهت تعیین میزان اعتبارابزار اندازه‌گیری، از اعتبار صوری (محتوایی) استفاده شده است که در این روش از مشاوره و مصاحبه با اساتید و صاحبنظران موضوعی بهره گرفته شد.

یافتههای تحقیقبخش اول: نتایج توصیفییافتههای توصیفی تحقیق در سه بخش ارائه شده است: الف) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب استفاده از اینترنت ، ب) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب اعتیاد به اینترنت، و ج) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب متغیرهای تأثیرگذار و پیامدی استفاده از اینترنت.

الف) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب استفاده از اینترنت

1- اکثریت پاسخگویان (8/94 درصد) اظهار داشته‌اند که درمنزل خود کامپیوتر دارند. 2- بیش از یک سوم (8/39 درصد) پاسخگویان اظهار داشته‌اند که بین 4 تا 6 سال کامپیوتر در اختیار دارند؛ 37 درصد از افراد نیز بر داشتن کامپیوتر در مدت کمتر از 3 سال اشاره داشته‌اند.  در مجموع، متجاوز از سه چهارم (8/76 درصد) از پاسخگویان به مدت کمتر از 6 است که از کامپیوتر استفاده میکنند. 3- نزدیک به دو سوم پاسخگویان (6/61 درصد) اظهار داشته‌اند که کمتر از 3 سال است که به اینترنت دسترسی دارند.  5/30 درصد از آنها به مدت 4 تا 7 سال و 3/5 درصد از آنها نیز به مدت 8 سال از زمان دسترسی خود به اینترنت اشاره کردهاند.  4- بیش از دو سوم پاسخگویان (1/68 درصد) کمتر از 10 ساعت در هفته به اینترنت دسترسی دارند. 5- نزدیک به سه پنجم پاسخگویان (5/72 درصد) اظهار داشته‌اند که کمتر از 2 ساعت در هر ارتباط به اینترنت متصل می‌شوند.  

تحقیق درمورد مطالعه پدیده استفاده‌ اعتیادی از اینترنت در بین نوجوانان و جوانان (25 15 سال) شهر تهران

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 10

مطالعه پدیده استفاده‌ اعتیادی از اینترنت در بین نوجوانان و جوانان (25-15 سال) شهر تهران

چکیده :

مقاله حاضر به مطالعه پدیده اعتیاد به اینترنت به عنوان یکی از مسائل اجتماعی در عصر ارتباطات میپردازد.  پدیده اعتیاد به اینترنت مدتی است که در کشورهای توسعهیافته بعنوان یکی از پیامدهای توسعه روزافزون شبکه ارتباطات الکترونیکی مطرح شده و کژکارکردهای بسیاری برای فرد، خانواده و جامعه به همراه داشته است.  این مقاله برگرفته از تحقیقی پیمایشی در سال 1385 شمسی درباره وضعیت این پدیده در ایران است.  جامعه آماری را نوجوانان و جوانان 25-15 ساله شهر تهران که به اینترنت دسترسی دارند تشکیل می‏دهد.  حجم نمونه نیز برابر با 800 نفر است.  نتایج حاکی از آن است که پدیده استفاده اعتیادی از اینترنت در ایران نیز وجود دارد هرچند استفاده اکثر نوجوانان و جوانان از اینترنت بنظر طبیعی می‏رسد.  همچنین، براساس نتایج این مطالعه، استفاده اعتیادی از اینترنت در بین برخی از نوجوانان و جوانان، با مسائلی مانند عدممسئولیتپذیری اجتماعی، انزوای اجتماعی، فقدان حمایت اجتماعی، ناکارآمدی تحصیلی و کاری ارتباط مستقیم و با احساس خودارزشی ارتباط معکوس دارد.

کلید واژه ها :اعتیاد اینترنتی، مسئولیتپذیری اجتماعی، انزوای اجتماعی، حمایت اجتماعی، ناکارآمدی تحصیلی و کاری، احساس خودارزشی

مقدمهدسترسی به اینترنت، پدیده‏ای رو به گسترش است و هر روز تعداد بیشتری از افراد در زمره استفاده کنندگان اینترنت قرار می‏گیرند.  اینترنت در همه جا حضور دارد: در خانه، مدرسه، و حتی در مراکز خرید.  طبق برآورد صورت گرفته، در سال 1981، 66 میلیون نفر از مردم آمریکا به اینترنت دسترسی داشته که در سال 1999 شمار آنها به 83 میلیون بالغ گردیده است (بیگز، 2000: 1) .  در بین کاربران اینترنت، جوانان بیشترین استفاده را از آن دارند.  نتایج تحقیقات انجام شده در ایالات متحده نشانگر آن است که استفاده از اینترنت در میان جوانان، بیش از هر گروه سنی دیگری است (بولن و هاره، 2000: 5) .  کودکان نیز گروه سنی دیگری هستند که استفاده وسیعی از اینترنت دارند.  در سال 2005، بیش از 77 میلیون کودک وارد فضای سایبر شده‌اند (غمامی، 1384: 45).  همزمان با دسترسی روزافزون و گسترده افراد به اینترنت، شاهد نوع جدیدی از اعتیاد یعنی اعتیاد اینترنتی هستیم که موضوع رو به رشد عصر اطلاعات است.  همانند تمامی انواع دیگر اعتیاد‌، اعتیاد به اینترنت نیز با علائمی همراه است همچون، اضطراب، افسردگی، کجخلقی، بی‌قراری، تفکرهای وسواسی، کناره‌گیری، اختلالات عاطفی، و ازهم‌گسیختگی روابط اجتماعی.  از طرفی، در عین حال که روابط افراد (به ویژه کودکان و نوجوانان) در جهان مجازی افزایش می‌یابد، در مقابل از دامنه روابط آنان در جهان واقعی کاسته می‌شود و احتمال افت عملکرد آموزشی آنان نیز می‌رود (سامسون، 2005: 2) . اعتیاد اینترنتی، انسانها را به افرادی رهاشده‌ تبدیل کرده و بر روابط اجتماعی آنان تأثیر می‌گذارد.  در نتیجه استفاده بیش از حد از اینترنت، بهره‌وری و بازده کاری کاربران اینترنت، پایین می‏آید.  آنان با تأخیر به محل کار می‌روند و دچار کم‌کاری می‌شوند.  عدم‌تحرک جسمی و چاقی به همراه علائمی چون درد کمر، پشت و ماهیچه، از دیگر تبعات این مسئله‌اند.  این کاربران حتی در صورت کناره‌گیری از اینترنت، دچار علائم اختلال می‌شوند (سز، 2003: 1) .   به هر حال، پدیده اعتیاد اینترنتی، همزمان با افزایش دسترسی روزانه مردم به منابع آن‌لاین شایع‌تر می‌شود.  وب، اطلاع‌دهنده، مفید، دارای منابع غنی و سرگرم‌کننده است.  اما برای بسیاری از مردمی که به آن معتادند، این منافع، در حال تبدیل شدن به آسیب‌ها و نابهنجاریهای روانی و رفتاری است (فریس، 2002: 1) .    مطالعات نشان داده است که 14 درصد از کاربران اینترنت، جزو کاربران آسیب‌شناسانه اینترنت هستند که دچار علائم رفتارهای وسواسی، حالت روان‌شیدایی، افسردگی و جز این‌ها هستند (زاهنیسر، 2000: 1) .   این مقاله درصدد پاسخگویی به این سوالات اساسی است که 1- آیا پدیده استفاده‌ی اعتیادی از اینترنت در ایران وجود دارد؟ 2- استفاده اعتیادآمیز از اینترنت، چه تبعاتی برای افراد (به ویژه کودکان و نوجوانان) در زمینههای مختلف اجتماعی, فرهنگی و آموزشی دارد؟

دیدگاه‏ها و نظریه‏ها در تبیین اعتیاد اینترنتی و پیامدهای آنعلل گرایش به اینترنت چیست و چرا برخی از افراد بهره‏مند از آن، دچار مشکل می‌شوند و در معرض خطر ازدست ‌دادن شغل، ازهم‌گسیختگی روابط اجتماعی، و یا زیانهای مالی قرار می‏گیرند؟ در پاسخ به این سوال، دیدگاههای متعددی مطرح شده است.  اعتیاد به اینترنت یک موضوع بین‌رشته‏ای است و علوم مختلفی چون پزشکی، ارتباطات، جامعه‏شناسی، حقوق، اخلاق و روانشناسی هر یک از زوایای مختلف علل و پیامدهای این پدیده را مورد مطالعه قرار داده‏اند.  ما در این قسمت بیشتر به ابعاد روانشناختی و اجتماعی آن توجه نموده‏ایم.  اهم نظریه‌ها درباره دلایل گرایش اعتیادی افراد به اینترنت عبارتند از:

1ـ نظریه پویایی روانی و شخصیت

این نظریه ریشه‌های اعتیاد فرد به اینترنت را مرتبط با شوک‌های روحی یا کمبودهای عاطفی دوران کودکی، ویژگیهای شخصیتی و یا سایر اختلالات، و خلق‌وخوها یا شرایط روحی موروثی می‏داند.  طبق این دیدگاه، بسته به حوادث دوران کودکی و یا ویژگیهای شخصیتی مکتسب در سن بلوغ، فرد برای توسعه یک رفتار اعتیادآمیز و یا هر رفتار دیگری مستعد می‌شود.  در این حالت، آنچه که اهمیت دارد، موضوع یا فعالیت نیست، بلکه فرد و مبنایی است که وی تحت آن، معتاد می‌شود (دوران، 2003: 2)

نظریه کنترل اجتماعیبراساس نظریه کنترل اجتماعی هیرشی، ابعاد اصلی پیوند اجتماعی عبارتند از: 1- دلبستگی و علاقه به دیگران، 2- تعهد به خانواده، شغل، دوستان، 3- مشغولیت و مشارکت مداوم در فعالیت‌های زندگی، کار و خانوادگی و 4- اعتقاد به ارزشها و اصول اخلاقی گروه یا جامعه.  ضعف هر یک از این چهار بعد پیوند اجتماعی در فرد می‏تواند موجب بروز رفتارهای انحرافی در او شود (امیدوار و صارمی، 1381: 56).  اگر اعتیاد به اینترنت را نیز در زمره رفتارهای انحرافی در نظر گیریم، می‏توان در تحلیل این پدیده، از نظریه کنترل اجتماعی هیرشی نیز استفاده کرد. 3ـ تبیین رفتاریاین تبیین‌ بر پایه مطالعات بی.  اف.  اسکینر راجع به شرطی‌شدن عامل یا کنشگر می‌باشد.  براساس این دیدگاه، فرد برای دریافت پاداش وارد اینترنت می‌شود.  پاداش‌هایی که وی از این رفتار می‌گیرد، فرار از واقعیت، رسیدن به عشق و سرگرمیهای زیاد می‌باشد و چنانچه فرد در زمانهای آتی نیز به این پاداش‌ها احساس نیاز کند، احتمالاً به اینترنت روی خواهد آورد و در نتیجه، این روند تقویت شده و چرخه همچنان ادامه پیدا می‌کند (دوران، 2003: 2).

4ـ تبیین بیوپزشکیبر پایه تبیین‌ بیوپزشکی، عوامل ارثی و مادرزادی و یا اختلالات شیمیایی در مغز و فرارسان‌ها، دلایل اصلی روی‌آوردن فرد به اعتیاد می‌باشند.  از نظر این دیدگاه، وجود برخی کروموزومها، هورمونها، و مواد زائد و یا فقدان مواد شیمیایی لازم و مشخص و فرارسان‌هایی که فعالیت مغز و سایر عناصر دستگاه عصبی را تنظیم می‌کنند، در بروز اعتیاد در فرد موثرند (فریس، 2002: 3-2).  از این دیدگاه، روش‌های چندی وجود دارد که طی آن، استفاده از اینترنت احتمالاً باعث تحریک این فرایند عصبی ـ بیولوژیکی می‌شود.  روشهای مورد نظر عبارتند از: 1ـ تجربه بالقوه شدید قدرت، هیجان، خوشحالی، تحریک، تحقق اهداف و رضایت، که در نتیجه آن، فرد قادر خواهد بود در یک آن به منبع گسترده اطلاعات و جهان لایتناهی منابع راجع به هر چیزی، متصل شود.  2ـ احساس مخاطره‌جویی و ریسک‌پذیری همراه با ناشناخته‌ماندن چیزی که ممکن است در اتصال بعدی به اینترنت بتوان آن را مشخص کرد.  این امر ناشناخته ممکن است کسب اطلاعات جدید و جالب و یا فرصتهای تعاملی همچون ارتباط صرف با یک دوست، رفتن به اتاق‌های چت، هرزه‌نگاری، سکس‌ سایبر، خرید آن‌لاین و جز این‌ها باشد.   3ـ اثر خویشتن‏داری رضایت‌بخشی که گمنامی کاربر در نت به وی می‌دهد.  این امر هم باعث تسریع روند صمیمیت و پیوند اجتماعی می‌شود که ظاهراً صداقت آن از ارتباط شفاهی بیشتر است و هم موجب می‌شود که فرد دچار رویا و خواب و خیال شود و یا یک هویت کلی جدیدی برای خود ایجاد کند که ممکن است بسیار لذت بخش هم باشد.   4ـ اثر هیپنوتیزم‌آور حرکات تصاویر بر روی صفحه مانیتور رایانه (یا تلویزیون).  5ـ جذابیت چندرسانه‌ای همانند رنگ، صدای موزیک یا استریو، سرعت و گرافیکهای فلاش‌دار (شرکت قانوندانان مراقب قانوندانان، 2005: 2-4).

5- تبیین شناختیهمانند دیدگاه روان‌کاوی، دیدگاه شناختی متوجه فرایندهای درونی است.  البته این دیدگاه بیش از آنکه بر امیال، نیازها، و انگیز‌ش‌ها تأکید کند، بر اینکه افراد چگونه اطلاعات را کسب کرده و تفسیر می‌کنند و آنها را در حل مشکلات بکار می‌گیرند، تأکید دارد.  اصولاً دیدگاه شناختی بیشتر به افکار کنونی و شیوه‌های حل مسأله توجه دارد تا تاریخچه شخصی. در این دیدگاه، اعتیاد به اینترنت برآمده از شناخت‌های معیوب و یا پردازش معیوب شناختی است و درمان آن مبتنی بر تصحیح فرایند شناخت‌های معیوب است (امیدوار و صارمی، 1381: 52).

6- تبیین شناختی ـ رفتاریرشد اعتیاد به اینترنت با شرایط روان‌شناختی قبلی به وجود می‌آید.  در اکثر مواقع، این آسیب‌شناسی شامل افسردگی، اضطراب اجتماعی و انواع روان‌پریشی‌ها است.  وقتی فرد در معرض استفاده از اینترنت قرار می‌گیرد، فرایند کاربرد مشکل‌زای اینترنت شروع می‌شود.  این آسیب‌شناسی زمینه‌ای، نوعی آمادگی و تمایل است و موجب شروع استرس می‏شود.  البته چندین عامل دیگر نیز در ایجاد و یا حفظ اختلال دخالت دارند: اولاً، بعضی از تقویت‌کننده‌های رفتاری وجود دارند که به عنوان عامل شرطی عمل می‌کنند.  اتاق، صندلی، دست‌زدن به صفحه کلید، موس، صدای شروع رایانه، بوق یا صدای زنگ آن از این عوامل هستند.  ثانیاً، بدکاری شناختی نیز در اینجا عمل می‌کند.  زیرا شناخت غیرسازشی در زمینه خود و دنیا، شاخص‌های اولیه این اختلال هستند.  باورهایی همچون این موضوع که فرد فقط در اینترنت قدرت کنترل دارد، فقط در آنجا برای خود کسی است و فقط در آنجا قابل احترام است و مانند آن، افکار شناختی مشکل‌زا در زمینه «خود» هستند.   باورهایی مانند هیچکس در بیرون از اینترنت از من خوشش نمی‌آید، یا اینترنت تنها جایی است که واقعاً می‌شود مردم را شناخت، و هر کسی به نوعی به اینترنت آلوده است و مانند آن افکار شناختی مشکل‌زا در زمینه «دنیا» هستند.  ثالثاً، بیان کیفی کاربری اینترنت بستگی به شبکه حمایتی اجتماعی فرد دارد.  اگر تمام عوامل در فرد وجود داشته باشد و حمایت اجتماعی نشود، احتمال دارد به اعتیاد اینترنتی عمومی روی بیاورد که با رفتارهای جلب توجه اجتماعی، غیرشخصی و غفلت کاری مشخص می‌شود.  اما اگر جهات اجتماعی داشته باشد، اعتیاد به اینترنت ویژه در او ایجاد خواهد شد که فقط در بخش ویژه‌ای از تکنولوژی مانند بازی یا هرزه‌نگاری جنسی است. از دیدگاه رفتاری ـ شناختی، نشانه‌های اختلال شامل افکار وسواسی درباره اینترنت، کنترل تکانه ضعیف، ناتوانی در متوقف‌کردن استفاده از اینترنت و مهم‌تر از همه، این باور که اینترنت تنها دوست فرد است.  علاوه بر این، در موقعی که تماس برقرار نیست، به فکر اینترنت بودن پیش‌بینی‌ تماس‌ بعدی با آن و صرف مخارج زیاد درباره اینترنت و کارهای مربوط به آن نیز نشانه‌های دیگر این اختلال هستند.  مشکل عمده دیگر، جدا‌کردن فرد از دوستان خود به نفع دوستان اینترنتی است و در نهایت نوعی احساس گناه درباره استفاده از اینترنت و دروغ‌گفتن به دوستان درباره وقت صرف‌شده و به صورت سری‌ نگهداشتن آن،‌ نشانه‌های دیگر این اختلال هستند.  این افراد درحالی که می‌دانند کارشان از نظر اجتماعی مورد پسند نیست، نمی‌توانند آن را متوقف کنند.  چرا که به خودارزشی کمتر و در نتیجه نشانه‌های بیشتر می‌انجامد (امیدوار و صارمی، 1381: 52).

تحقیقات پیشینگروهول در توضیح این مسئله که چرا مردم به گونه‌ای اعتیادآور از اینترنت استفاده می‌کنند، معتقد است که علت گرایش افراد به استفاده اعتیادآور از اینترنت، تمایل آنها به دوری‌گزیدن از مشکلاتی است که در زندگی شخصی با آنها مواجه‌اند.  به عبارتی، افراد برای اینکه از دست مشکلات زندگی فرار کنند، به اینترنت روی می‌آورند.  معتادان اغلب یک "زندگی دوم" و یا مفری را برای "فراموش‌کردن مشکلات‌شان در هنگام آن‌لاین بودن ایجاد می‌کنند، درست مانند احساس کرختی و مستی که افراد معتاد به الکل در هنگام نوشیدن الکل گزارش می‌دهند" (مرکز منابع آموزش جنسی، 2003: 3). کرات در تحقیق خود در سال 1999 بدین نتیجه رسید که نوجوانانی که از تماس‌های اجتماعی کناره‌گیری می‌کنند، از اینترنت بعنوان ابزاری برای فرار از واقعیت استفاده می‌کنند (لیم و همکاران، 2004: 2).تحقیقات دیگر نیز نشان دادهاند یکی از آثار وابستگی به اینترنت این است که افراد وابسته، زمان کمتری را با خانواده خود می‌گذرانند.  از علائم این وابستگی، گوشه‌گیری، اختلال در الگوی خواب، احساس نیاز به تنها بودن و فراموش ‌کردن مسؤولیت‌های خانوادگی است.  از سوی دیگر، باید به این امر اذعان داشت که همین عامل انزوای اجتماعی باعث تشدید اعتیاد اینترنتی در بین افراد میگردد.  یونگ (1996) نیز در تحقیقات خود دریافت 58 درصد دانش‌آموزان پس از استفاده زیاد از حد اینترنت در عادت‌های مطالعه خود دچار افت شدید شدند و نمرات آنها بطور قابل‌ملاحظه‌ای کاهش و میزان غیبت‌های این دانش‌آموزان افزایش یافت.  اگر چه به دلیل قابلیت‌های زیاد، اینترنت به عنوان یک ابزار ایده‌آل آموزشی شناخته شده است، اما متاسفانه دانش‌آموزان بجای انجام فعالیت خلاقانه، اغلب در سایتهای نامربوط، اتاق‌های گپ، سرویس‌های دوستی اینترنتی به گشت و گذار می‌پردازند و با نرم‌افزارهای بازی اینترنتی سروکار دارند.  همچنین، بردی (1996) در تحقیقاتش به این نتیجه رسید که استفاده بیش از حد و تا دیر وقت از خطوط اینترنت دانشگاه، دانشجویان را با خطرات استفاده نامناسب از اینترنت و مشکلات تحصیلی و عدممشارکت در برنامه‌های درسی مواجه ساخته است.  که به تدریج همین امر باعث تشدید اعتیاد اینترنتی بین این افراد میگردد.  اورزاک طی مطالعه‌ای که به سال 1999 انجام داد، دریافت که افرادی که اعتیاد اینترنتی دارند، کسانی هستند که به سادگی خسته و ملول می‌شوند، تنها، کمرو، خجالتی، افسرده و دچار سایر انواع اعتیاد هستند (چبی و همکاران، 2000: 1). ست نیز در تحقیق خود اظهار می‏دارد که اعتیاد اینترنتی، انسانها را به افرادی متروک و رهاشده‌ تبدیل کرده و بر روابط اجتماعی آنان با دیگران تأثیر می‌گذارد.  بهره‌وری و بازدهی کاری‌ کسانی که استفاده بیش از حد از اینترنت می‏کنند پایین می‏آید، این افراد، با تأخیر به محل کار می‌آیند و دچار کم‌کاری می‌شوند.  همچنین، افرادی که معتاد به گپ‏زدن اینترنتی می‌شوند، معمولاً بیش از حد درگیر روابط مجازی می‌شوند و احتمال اینکه به مسائل غیراخلاقی نیز آلوده گردند، بالا است.  دوستی اینترنتی خیلی سریع اهمیت و جایگاه روابط خانوادگی و دوستان قدیمی را می‌گیرد.  این اعتیاد در اکثر موارد منجر به شکست در ازدواج و بی‌ثباتی در روابط خانوادگی نیز می‏شود (فنیچل، 2003).در مجموع، بر اساس مطالعات پیشین، سایر پیامدهای اعتیاد اینترنتی عبارتند از: سستی در روابط اجتماعی فرد با دیگران و اختلال در مهارتهای زندگی واقعی (کینگ، 1996: 7)، اختلال در زندگی کاری و شغلی فرد (دوران، 2003: 3) ، فقدان کنترل بر رفتارها، تحریف زمان و کاهش حجب و حیا (دی آنجلیس، 2000: 1-2)، بریدن از زندگی واقعی (بولن و هاره، 2000: 3-11) . همچنین، بر اساس مطالعات پیشین، مهمترین دلایل استفاده اعتیادی از اینترنت، عبارتند از: تغییر شدید در وضع روحی و روانی و خلق و خوی فرد (دی آنجلیس، 2000: 1-2)، نارضایتی از زندگی زناشویی، فشار کاری، مشکلات مالی، عدم امنیت، اضطراب و دعواهای خانوادگی (چبی و همکاران، 2000: 1-2) ، فرار از واقعیت و کناره‏گیری از تماس‏های با دیگران در جامعه (لیم و همکاران، 2004: 2).

چارچوب نظری تحقیقچارچوب نظری این تحقیق، تلفیقی از برخی دیدگاههای مذکور و مطالعات پیشین است.  در مطالعه ارتباط متغیرهای عدم مسؤلیتپذیری اجتماعی و اعتیاد به اینترنت، از نظریه کنترل اجتماعی هیرشی، استفاده شده است.  بر این اساس، هر چه فرد تعهد کمتری نسبت به دیگران داشته باشد، گرایش و رفتار انحرافی او از جمله رفتار اعتیادی وی به اینترنت بیشتر میشود. برای مطالعه ارتباط متغیرهای احساس خودارزشی و اعتیاد به اینترنت، از تبیین شناختی_ رفتاری استفاده شده است.  اعتقاد فرد به اینکه فقط در اینترنت از قدرت برخوردار است و برای خود کسی است و فقط در آنجا قابل احترام است، باعث گرایش اعتیادی فرد به اینترنت میشوند. در مطالعه ارتباط متغیرهای فقدان حمایت اجتماعی و اعتیاد به اینترنت نیز از تبیین شناختی- رفتاری استفاده شده است.  اعتقاد فرد به اینکه هیچکس در بیرون از اینترنت از او خوشش نمی‏آید و به لحاظ اجتماعی مورد حمایت قرار نمی‏گیرد، باعث گرایش اعتیادی فرد به اینترنت میشوند. در مطالعه ارتباط متغیرهای احساس انزوای اجتماعی و اعتیاد به اینترنت نیز از تبیین شناختی- رفتاری استفاده شده است. اعتقاد فرد به اینکه اینترنت تنها دوست مخصوص و صمیمی اوست، موجب افزایش علاقه به دوستان مجازی و کاهش گرایش وی به دوستان واقعی و انزوای اجتماعی میشود. همانطورکه در شکل زیر نشان داده میشود پدیده استفاده اعتیادی از اینترنت رابطه دو سویهای با هر یک از متغیرهای احساس خود ارزشی، فقدان حمایت اجتماعی، انزوای اجتماعی، ناکامی تحصیلی و کاری و عدم مسؤلیتپذیری اجتماعی دارد.  در واقع، این متغیرها ضمن آن که بر پدیده اعتیاد اینترنتی اثر می‏گذارند، در عین حال به عنوان پیامدهای اعتیاد اینترنتی نیز شناخته میشوند.  در نظریهها و پیشینه تجربی تحقیق نیز این رابطه دو سویة ملاحظه می‏شود. با عنایت به این چارچوب نظری، مدل مورد استفاده در این تحقیق جهت تبیین پدیده استفاده اعتیادی از اینترنت به شکل زیر میباشد:

فرضیههای تحقیقبا توجه به مدل نظری مذکور، فرضیههای تحقیق عبارتند از:1- بین اعتیاد به اینترنت و مسئولیت‌پذیری اجتماعی رابطه وجود دارد.  2- بین اعتیاد به اینترنت و انزوای اجتماعی رابطه وجود دارد. 3- بین اعتیاد به اینترنت و ناکامی تحصیلی و کاری رابطه وجود دارد. 4- بین اعتیاد به اینترنت و فقدان حمایت اجتماعی رابطه وجود دارد. 5- بین اعتیاد به اینترنت و احساس خودارزشی رابطه وجود دارد.

روش تحقیقدر این تحقیق از روش پیمایشی استفاده شده است.  جامعه ‏آماری این پژوهش شامل نوجوانان و جوانان در فاصله سنی  25-15 سال شهر تهران است که به اینترنت دسترسی دارند.  از میان آنان، نمونه‌ای به حجم 800 نفر در نظر گرفته شده است.  روش نمونه‌گیری به دو شکل بوده است.  در روش اول، با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای ، درمجموع 600 نفر در گروه سنی مزبور از طریق مراجعه به خانوار انتخاب شده‏اند. در روش دوم، از بین کافینت‌های سطح شهر تهران تعداد 200 نفر کاربر در گروه سنی مزبور به شیوه تصادفی انتخاب و با آنان مصاحبه شده و پرسشنامه تکمیل شده است.  ابزار سنجش در این پژوهش پرسشنامه بوده است.  برای سنجش میزان و ابعاد اعتیاد اینترنتی، ترکیبی از مقیاس دیویس (شامل 20 سؤال) و پرسشنامه کاپلان (شامل 28 سؤال)، با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی ایران استفاده شده است و پس از تهیه پرسشنامه اولیه، به منظور اطمینان از روایی گویه‌های مطرح‌شده، با انجام یک پیش‌آزمون  با نمونه 50 نفر، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است که نتایج آن برای هر یک از مفاهیم و شاخصهای ترکیبی بالاتر از 70 درصد می‌باشد.  همچنین، جهت تعیین میزان اعتبارابزار اندازه‌گیری، از اعتبار صوری (محتوایی) استفاده شده است که در این روش از مشاوره و مصاحبه با اساتید و صاحبنظران موضوعی بهره گرفته شد.

یافتههای تحقیقبخش اول: نتایج توصیفییافتههای توصیفی تحقیق در سه بخش ارائه شده است: الف) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب استفاده از اینترنت ، ب) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب اعتیاد به اینترنت، و ج) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب متغیرهای تأثیرگذار و پیامدی استفاده از اینترنت.

الف) توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب استفاده از اینترنت

1- اکثریت پاسخگویان (8/94 درصد) اظهار داشته‌اند که درمنزل خود کامپیوتر دارند. 2- بیش از یک سوم (8/39 درصد) پاسخگویان اظهار داشته‌اند که بین 4 تا 6 سال کامپیوتر در اختیار دارند؛ 37 درصد از افراد نیز بر داشتن کامپیوتر در مدت کمتر از 3 سال اشاره داشته‌اند.  در مجموع، متجاوز از سه چهارم (8/76 درصد) از پاسخگویان به مدت کمتر از 6 است که از کامپیوتر استفاده میکنند. 3- نزدیک به دو سوم پاسخگویان (6/61 درصد) اظهار داشته‌اند که کمتر از 3 سال است که به اینترنت دسترسی دارند.  5/30 درصد از آنها به مدت 4 تا 7 سال و 3/5 درصد از آنها نیز به مدت 8 سال از زمان دسترسی خود به اینترنت اشاره کردهاند.  4- بیش از دو سوم پاسخگویان (1/68 درصد) کمتر از 10 ساعت در هفته به اینترنت دسترسی دارند. 5- نزدیک به سه پنجم پاسخگویان (5/72 درصد) اظهار داشته‌اند که کمتر از 2 ساعت در هر ارتباط به اینترنت متصل می‌شوند.  

تحقیق درمورد مطالعه پدیده استفاده‌ اعتیادی از اینترنت در بین نوجوانان و جوانان (25 15 سال) شهر ایذه

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 62

چکیده :

مقاله حاضر به مطالعه پدیده اعتیاد به اینترنت به عنوان یکی از مسائل اجتماعی در عصر ارتباطات می پردازد. پدیده اعتیاد به اینترنت مدتی است که در کشورهای توسعه یافته بعنوان یکی از پیامدهای توسعه روزافزون شبکه ارتباطات الکترونیکی مطرح شده و کارکردهای بسیاری برای فرد، خانواده و جامعه به همراه داشته است. این مقاله برگرفته از تحقیقی پیمایشی در سال 1389 شمسی درباره وضعیت این پدیده در ایران است. جامعه آماری را نوجوانان و جوانان 25-15 ساله شهر ایذه که به اینترنت دسترسی دارند تشکیل می‏دهد. حجم نمونه نیز برابر با 800 نفر است. نتایج حاکی از آن است که پدیده استفاده اعتیادی از اینترنت در ایران نیز وجود دارد هرچند استفاده اکثر نوجوانان و جوانان از اینترنت بنظر طبیعی می‏رسد. همچنین، براساس نتایج این مطالعه، استفاده اعتیادی از اینترنت در بین برخی از نوجوانان و جوانان، با مسائلی مانند عدم مسئولیت پذیری اجتماعی، انزوای اجتماعی، فقدان حمایت اجتماعی، ناکارآمدی تحصیلی و کاری ارتباط مستقیم و با احساس خودارزشی ارتباط معکوس دارد.

کلید واژه ها :اعتیاد اینترنتی، مسئولیت پذیری اجتماعی، انزوای اجتماعی، حمایت اجتماعی، ناکارآمدی تحصیلی و کاری، احساس خودارزشی

مقدمه

دسترسی به اینترنت، پدیده‏ای رو به گسترش است و هر روز تعداد بیشتری از افراد در زمره استفاده کنندگان اینترنت قرار می‏گیرند. اینترنت در همه جا حضور دارد: در خانه، مدرسه، و حتی در مراکز خرید. طبق برآورد صورت گرفته، در سال 1981، 66 میلیون نفر از مردم آمریکا به اینترنت دسترسی داشته که در سال 1999 شمار آنها به 83 میلیون بالغ گردیده است (بیگز، 2000: 1) . در بین کاربران اینترنت، جوانان بیشترین استفاده را از آن دارند. نتایج تحقیقات انجام شده در ایالات متحده نشانگر آن است که استفاده از اینترنت در میان جوانان، بیش از هر گروه سنی دیگری است (بولن و هاره، 2000: 5) . کودکان نیز گروه سنی دیگری هستند که استفاده وسیعی از اینترنت دارند. در سال 2005، بیش از 77 میلیون کودک وارد فضای سایبر شده‌اند(غمامی، 1384: 45).

همزمان با دسترسی روزافزون و گسترده افراد به اینترنت، شاهد نوع جدیدی از اعتیاد یعنی اعتیاد اینترنتی هستیم که موضوع رو به رشد عصر اطلاعات است. همانند تمامی انواع دیگر اعتیاد‌، اعتیاد به اینترنت نیز با علائمی همراه است همچون، اضطراب، افسردگی، کج خلقی، بی‌قراری، تفکرهای وسواسی، کناره‌گیری، اختلالات عاطفی، و ازهم‌گسیختگی روابط اجتماعی. از طرفی، در عین حال که روابط افراد (به ویژه کودکان و نوجوانان) در جهان مجازی افزایش می‌یابد، در مقابل از دامنه روابط آنان در جهان واقعی کاسته می‌شود و احتمال افت عملکرد آموزشی آنان نیز می‌رود (سامسون، 2005: 2) .

اعتیاد اینترنتی، انسانها را به افرادی رهاشده‌ تبدیل کرده و بر روابط اجتماعی آنان تأثیر می‌گذارد. در نتیجه استفاده بیش از حد از اینترنت، بهره‌وری و بازده کاری کاربران اینترنت، پایین می‏آید. آنان با تأخیر به محل کار می‌روند و دچار کم‌کاری می‌شوند. . این کاربران حتی در صورت کناره‌گیری از اینترنت، دچار علائم اختلال می‌شوند (سز، 2003: 1) .

بیان مسئله

در بررسی تاریخ، بشری را نمی توان یافت که با مسائل مربوط به مواد مخدر دست به گریبان نبوده و شاید بتوان گفت مواد مخدر همزاد با بشر در این جهان یافت شده و تا زمانی که انسان در این عرصه وجود دارد آن نیز پا بر جاست. مسائل مربوط به مواد مخدر تازگی نداشته و اثرات آن نیز همواره در سرنوشت ملتها و اقوام قابل جستجو است. در کتب تاریخی ایران و حتی در کتاب قانون ابن سینا از اثرات این مواد نامبرده شده است. اما بیشتر گزارشات در مورد مواد مخدرمربوط به زمان صفویه و سپس قاجاریه تا عصر کنونی است همراه با فراز و نشیبهای این دوران که اشاعه مصرف مواد افیونی مورد توجه بوده است. قوانین یکصد ساله در مورد محدود نمودن مصرف مواد نیز یافت میشود.در زمان ما مسئله مواد مخدر شکل مخاطره آمیز و کاملا پیچیده ای به خود گرفته و در عین حال گسترش جهانی یافته است. اعتیاد به مواد مخدر علاوه بر زیانهای جدی و خطرناک جسمی از قبیل ابتلا به بیماریهای عفونی واگیردار همچون ایدز - هپاتیت - سل- عوارض و مشکلات عدیده اجتماعی و اقتصادی ازقبیل افزایش جرمهای مرتبط با مواد مخدر همچون جنایت و سرقت، فقر و تکدی گری و هدر رفتن سرمایه های کلان مادی کشورها را بدنبال داشته است. کشور ما دارای جمعیتی جوان است. بیش از 50%جمعیت کشور درسنین زیر 20 سال بوده و 62% از این جمعیت در شهرها ساکن بوده و از هر چهار نفر ایرانی یک نفر در معرض مهاجرت قرار دارد. موقعیت استراتژیک ایران و قرارگیری آن در کنار کشورهایی همچون افغانستان و پاکستان که جزو تولید کنندگان عمده مواد مخدر بوده و از طرفی ما یک مسئله ترانزیت و عبور مواد مخدر به جهت ویژگیهای خاص منطقه ای از کشور ما یک مسیر مناسب جهت قاچاق مواد مخدرفراهم ساخته و هم بازار مصرف داخلی آن که رشد روز افزونی داشته است.پس از پیروزی انقلاب اسلامی علیرغم تلاش بی وقفه نظام مقدس اسلامی کشورمان و تقدیم بیش از 2700 نفر شهید از نیروهای نظامی و انتظامی این روند رو به رشده بوده است در نتیجه آمار معتادین و نیز عوارض ناشی از اعتیاد افراد افزایش داشته است. برآوردهای رسمی اولیه و ساده از تعداد معتادین و سوء مصرف کنندگان مواد مخدر رقمی حدود 2میلیون نفر را ذکر مینماید و با در نظر گرفتن حداقل یک خانواده 5 نفری مرتبط با این افراد به رقمی حدود 10میلیون نفر انسان که در ارتباط نزدیک با معضلات و مشکلات ناشی از آن میباشند دست می یابیم. محبوسین زندانهای کشور در سال 77معادل 16.775نفر بوده که قریب به 60% آنان مرتبط با مواد مخدرو اعتیاد بوده اند.

تحقیق درباره آمار اعتیاد به اینترنت word

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 21

مطالعه پدیده استفاده‌ اعتیادی از اینترنت در بین نوجوانان و جوانان (25-15 سال) شهرستان ایذه

چکیده :

مقاله حاضر به مطالعه پدیده اعتیاد به اینترنت به عنوان یکی از مسائل اجتماعی در عصر ارتباطات می پردازد. پدیده اعتیاد به اینترنت مدتی است که در کشورهای توسعه یافته بعنوان یکی از پیامدهای توسعه روزافزون شبکه ارتباطات الکترونیکی مطرح شده و کژکارکردهای بسیاری برای فرد، خانواده و جامعه به همراه داش0ته است. این مقاله برگرفته از تحقیقی پیمایشی در سال 1385 شمسی درباره وضعیت این پدیده در ایران است. جامعه آماری را نوجوانان و جوانان 25-15 ساله شهر تهران که به اینترنت دسترسی دارند تشکیل می‏دهد. حجم نمونه نیز برابر با 800 نفر است. نتایج حاکی از آن است که پدیده استفاده اعتیادی از اینترنت در ایران نیز وجود دارد هرچند استفاده اکثر نوجوانان و جوانان از اینترنت بنظر طبیعی می‏رسد. همچنین، براساس نتایج این مطالعه، استفاده اعتیادی از اینترنت در بین برخی از نوجوانان و جوانان، با مسائلی مانند عدم مسئولیت پذیری اجتماعی، انزوای اجتماعی، فقدان حمایت اجتماعی، ناکارآمدی تحصیلی و کاری ارتباط مستقیم و با احساس خودارزشی ارتباط معکوس دارد.

کلید واژه ها :اعتیاد اینترنتی، مسئولیت پذیری اجتماعی، انزوای اجتماعی، حمایت اجتماعی، ناکارآمدی تحصیلی و کاری، احساس خودارزشی

مقدمه

دسترسی به اینترنت، پدیده‏ای رو به گسترش است و هر روز تعداد بیشتری از افراد در زمره استفاده کنندگان اینترنت قرار می‏گیرند. اینترنت در همه جا حضور دارد: در خانه، مدرسه، و حتی در مراکز خرید. طبق برآورد صورت گرفته، در سال 1981، 66 میلیون نفر از مردم آمریکا به اینترنت دسترسی داشته که در سال 1999 شمار آنها به 83 میلیون بالغ گردیده است (بیگز، 2000: 1) . در بین کاربران اینترنت، جوانان بیشترین استفاده را از آن دارند. نتایج تحقیقات انجام شده در ایالات متحده نشانگر آن است که استفاده از اینترنت در میان جوانان، بیش از هر گروه سنی دیگری است (بولن و هاره، 2000: 5) . کودکان نیز گروه سنی دیگری هستند که استفاده وسیعی از اینترنت دارند. در سال 2005، بیش از 77 میلیون کودک وارد فضای سایبر شده‌اند(غمامی، 1384: 45).

همزمان با دسترسی روزافزون و گسترده افراد به اینترنت، شاهد نوع جدیدی از اعتیاد یعنی اعتیاد اینترنتی هستیم که موضوع رو به رشد عصر اطلاعات است. همانند تمامی انواع دیگر اعتیاد‌، اعتیاد به اینترنت نیز با علائمی همراه است همچون، اضطراب، افسردگی، کج خلقی، بی‌قراری، تفکرهای وسواسی، کناره‌گیری، اختلالات عاطفی، و ازهم‌گسیختگی روابط اجتماعی. از طرفی، در عین حال که روابط افراد (به ویژه کودکان و نوجوانان) در جهان مجازی افزایش می‌یابد، در مقابل از دامنه روابط آنان در جهان واقعی کاسته می‌شود و احتمال افت عملکرد آموزشی آنان نیز می‌رود (سامسون، 2005: 2) .

اعتیاد اینترنتی، انسانها را به افرادی رهاشده‌ تبدیل کرده و بر روابط اجتماعی آنان تأثیر می‌گذارد. در نتیجه استفاده بیش از حد از اینترنت، بهره‌وری و بازده کاری کاربران اینترنت، پایین می‏آید. آنان با تأخیر به محل کار می‌روند و دچار کم‌کاری می‌شوند. عدم‌تحرک جسمی و چاقی به همراه علائمی چون درد کمر، پشت و ماهیچه، از دیگر تبعات این مسئله‌اند. این کاربران حتی در صورت کناره‌گیری از اینترنت، دچار علائم اختلال می‌شوند (سز، 2003: 1) .

به هر حال، پدیده اعتیاد اینترنتی، همزمان با افزایش دسترسی روزانه مردم به منابع آن‌لاین شایع‌تر می‌شود. وب، اطلاع‌دهنده، مفید، دارای منابع غنی و سرگرم‌کننده است. اما برای بسیاری از مردمی که به آن معتادند، این منافع، در حال تبدیل شدن به آسیب‌ها و نابهنجاریهای روانی و رفتاری است (فریس، 2002: 1) . مطالعات نشان داده است که 14 درصد از کاربران اینترنت، جزو کاربران آسیب‌شناسانه اینترنت هستند که دچار علائم رفتارهای وسواسی، حالت روان‌شیدایی، افسردگی و جز این‌ها هستند (زاهنیسر، 2000: 1) .

این مقاله درصدد پاسخ گویی به این سوالات اساسی است که 1- آیا پدیده استفاده‌ی اعتیادی از اینترنت در ایران وجود دارد؟ 2- استفاده اعتیادآمیز از اینترنت، چه تبعاتی برای افراد (به ویژه کودکان و نوجوانان) در زمینه های مختلف اجتماعی, فرهنگی و آموزشی دارد؟

دیدگاه‏ها و نظریه‏ها در تبیین اعتیاد اینترنتی و پیامدهای آن

علل گرایش به اینترنت چیست و چرا برخی از افراد بهره‏مند از آن، دچار مشکل می‌شوند و در معرض خطر ازدست ‌دادن شغل، ازهم‌گسیختگی روابط اجتماعی، و یا زیانهای مالی قرار می‏گیرند؟ در پاسخ به این سوال، دیدگاههای متعددی مطرح شده است. اعتیاد به اینترنت یک موضوع بین‌رشته‏ای است و علوم مختلفی چون پزشکی، ارتباطات، جامعه‏شناسی، حقوق، اخلاق و روانشناسی هر یک از زوایای مختلف علل و پیامدهای این پدیده را مورد مطالعه قرار داده‏اند. ما در این قسمت بیشتر به ابعاد روانشناختی و اجتماعی آن توجه نموده‏ایم. اهم نظریه‌ها درباره دلایل گرایش اعتیادی افراد به اینترنت عبارتند از:

1ـ نظریه پویایی روانی و شخصیت

این نظریه ریشه‌های اعتیاد فرد به اینترنت را مرتبط با شوک‌های روحی یا کمبودهای عاطفی دوران کودکی، ویژگیهای شخصیتی و یا سایر اختلالات، و خلق‌وخوها یا شرایط روحی موروثی می‏داند. طبق این دیدگاه، بسته به حوادث دوران کودکی و یا ویژگیهای شخصیتی مکتسب در سن بلوغ، فرد برای توسعه یک رفتار اعتیادآمیز و یا هر رفتار دیگری مستعد می‌شود. در این حالت، آنچه که اهمیت دارد، موضوع یا فعالیت نیست، بلکه فرد و مبنایی است که وی تحت آن، معتاد می‌شود (دوران، 2003: 2)

نظریه کنترل اجتماعی

براساس نظریه کنترل اجتماعی هیرشی، ابعاد اصلی پیوند اجتماعی عبارتند از: 1- دلبستگی و علاقه به دیگران، 2- تعهد به خانواده، شغل، دوستان، 3- مشغولیت و مشارکت مداوم در فعالیت‌های زندگی، کار و خانوادگی و 4- اعتقاد به ارزشها و اصول اخلاقی گروه یا جامعه. ضعف هر یک از این چهار بعد پیوند اجتماعی در فرد می‏تواند موجب بروز رفتارهای انحرافی در او شود (امیدوار و صارمی، 1381: 56). اگر اعتیاد به اینترنت را نیز در زمره

تحقیق درباره آمار کامل اعتیاد اینترنت word

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 15

مطالعه پدیده استفاده‌ اعتیادی از اینترنت در بین نوجوانان و جوانان (25-15 سال) شهرستان ایذه

چکیده :

مقاله حاضر به مطالعه پدیده اعتیاد به اینترنت به عنوان یکی از مسائل اجتماعی در عصر ارتباطات می پردازد. پدیده اعتیاد به اینترنت مدتی است که در کشورهای توسعه یافته بعنوان یکی از پیامدهای توسعه روزافزون شبکه ارتباطات الکترونیکی مطرح شده و کژکارکردهای بسیاری برای فرد، خانواده و جامعه به همراه داشته است. این مقاله برگرفته از تحقیقی پیمایشی در سال 1385 شمسی درباره وضعیت این پدیده در ایران است. جامعه آماری را نوجوانان و جوانان 25-15 ساله شهر تهران که به اینترنت دسترسی دارند تشکیل می‏دهد. حجم نمونه نیز برابر با 800 نفر است. نتایج حاکی از آن است که پدیده استفاده اعتیادی از اینترنت در ایران نیز وجود دارد هرچند استفاده اکثر نوجوانان و جوانان از اینترنت بنظر طبیعی می‏رسد. همچنین، براساس نتایج این مطالعه، استفاده اعتیادی از اینترنت در بین برخی از نوجوانان و جوانان، با مسائلی مانند عدم مسئولیت پذیری اجتماعی، انزوای اجتماعی، فقدان حمایت اجتماعی، ناکارآمدی تحصیلی و کاری ارتباط مستقیم و با احساس خودارزشی ارتباط معکوس دارد.

کلید واژه ها :اعتیاد اینترنتی، مسئولیت پذیری اجتماعی، انزوای اجتماعی، حمایت اجتماعی، ناکارآمدی تحصیلی و کاری، احساس خودارزشی

مقدمه

دسترسی به اینترنت، پدیده‏ای رو به گسترش است و هر روز تعداد بیشتری از افراد در زمره استفاده کنندگان اینترنت قرار می‏گیرند. اینترنت در همه جا حضور دارد: در خانه، مدرسه، و حتی در مراکز خرید. طبق برآورد صورت گرفته، در سال 1981، 66 میلیون نفر از مردم آمریکا به اینترنت دسترسی داشته که در سال 1999 شمار آنها به 83 میلیون بالغ گردیده است (بیگز، 2000: 1) . در بین کاربران اینترنت، جوانان بیشترین استفاده را از آن دارند. نتایج تحقیقات انجام شده در ایالات متحده نشانگر آن است که استفاده از اینترنت در میان جوانان، بیش از هر گروه سنی دیگری است (بولن و هاره، 2000: 5) . کودکان نیز گروه سنی دیگری هستند که استفاده وسیعی از اینترنت دارند. در سال 2005، بیش از 77 میلیون کودک وارد فضای سایبر شده‌اند(غمامی، 1384: 45).

همزمان با دسترسی روزافزون و گسترده افراد به اینترنت، شاهد نوع جدیدی از اعتیاد یعنی اعتیاد اینترنتی هستیم که موضوع رو به رشد عصر اطلاعات است. همانند تمامی انواع دیگر اعتیاد‌، اعتیاد به اینترنت نیز با علائمی همراه است همچون، اضطراب، افسردگی، کج خلقی، بی‌قراری، تفکرهای وسواسی، کناره‌گیری، اختلالات عاطفی، و ازهم‌گسیختگی روابط اجتماعی. از طرفی، در عین حال که روابط افراد (به ویژه کودکان و نوجوانان) در جهان مجازی افزایش می‌یابد، در مقابل از دامنه روابط آنان در جهان واقعی کاسته می‌شود و احتمال افت عملکرد آموزشی آنان نیز می‌رود (سامسون، 2005: 2) .

اعتیاد اینترنتی، انسانها را به افرادی رهاشده‌ تبدیل کرده و بر روابط اجتماعی آنان تأثیر می‌گذارد. در نتیجه استفاده بیش از حد از اینترنت، بهره‌وری و بازده کاری کاربران اینترنت، پایین می‏آید. آنان با تأخیر به محل کار می‌روند و دچار کم‌کاری می‌شوند. عدم‌تحرک جسمی و چاقی به همراه علائمی چون درد کمر، پشت و ماهیچه، از دیگر تبعات این مسئله‌اند. این کاربران حتی در صورت کناره‌گیری از اینترنت، دچار علائم اختلال می‌شوند (سز، 2003: 1) .

1ـ نظریه پویایی روانی و شخصیت

این نظریه ریشه‌های اعتیاد فرد به اینترنت را مرتبط با شوک‌های روحی یا کمبودهای عاطفی دوران کودکی، ویژگیهای شخصیتی و یا سایر اختلالات، و خلق‌وخوها یا شرایط روحی موروثی می‏داند. طبق این دیدگاه، بسته به حوادث دوران کودکی و یا ویژگیهای شخصیتی مکتسب در سن بلوغ، فرد برای توسعه یک رفتار اعتیادآمیز و یا هر رفتار دیگری مستعد می‌شود. در این حالت، آنچه که اهمیت دارد، موضوع یا فعالیت نیست، بلکه فرد و مبنایی است که وی تحت آن، معتاد می‌شود (دوران، 2003: 2)

نظریه کنترل اجتماعی

براساس نظریه کنترل اجتماعی هیرشی، ابعاد اصلی پیوند اجتماعی عبارتند از: 1- دلبستگی و علاقه به دیگران، 2- تعهد به خانواده، شغل، دوستان، 3- مشغولیت و مشارکت مداوم در فعالیت‌های زندگی، کار و خانوادگی و 4- اعتقاد به ارزشها و اصول اخلاقی گروه یا جامعه. ضعف هر یک از این چهار بعد پیوند اجتماعی در فرد می‏تواند موجب بروز رفتارهای انحرافی در او شود (امیدوار و صارمی، 1381: 56). اگر اعتیاد به اینترنت را نیز در زمره رفتارهای انحرافی در نظر گیریم، می‏توان در تحلیل این پدیده، از نظریه کنترل اجتماعی هیرشی نیز استفاده کرد.

3ـ تبیین رفتاری

این تبیین‌ بر پایه مطالعات بی. اف. اسکینر راجع به شرطی‌شدن عامل یا کنشگر می‌باشد. براساس این دیدگاه، فرد برای دریافت پاداش وارد اینترنت می‌شود. پاداش‌هایی که وی از این رفتار می‌گیرد، فرار از واقعیت، رسیدن به عشق و سرگرمیهای زیاد می‌باشد و چنانچه فرد در زمانهای آتی نیز به این پاداش‌ها احساس نیاز کند، احتمالاً به اینترنت روی خواهد آورد و در نتیجه، این روند تقویت شده و چرخه همچنان ادامه پیدا می‌کند (دوران، 2003: 2).

4ـ تبیین بیوپزشکی

بر پایه تبیین‌ بیوپزشکی، عوامل ارثی و مادرزادی و یا اختلالات شیمیایی در مغز و فرارسان‌ها، دلایل اصلی روی‌آوردن فرد به اعتیاد می‌باشند. از نظر این دیدگاه، وجود برخی کروموزومها، هورمونها، و مواد زائد و یا فقدان مواد شیمیایی لازم و مشخص و فرارسان‌هایی که فعالیت مغز و سایر عناصر دستگاه عصبی را تنظیم می‌کنند، در بروز اعتیاد در فرد موثرند (فریس، 2002: 3-2). از این دیدگاه، روش‌های چندی وجود دارد که طی آن، استفاده از اینترنت احتمالاً باعث تحریک این فرایند عصبی ـ بیولوژیکی می‌شود. روشهای مورد نظر عبارتند از:

1ـ تجربه بالقوه شدید قدرت، هیجان، خوشحالی، تحریک، تحقق اهداف و رضایت، که در نتیجه آن، فرد قادر خواهد بود در یک آن به منبع گسترده اطلاعات و جهان لایتناهی منابع راجع به هر چیزی، متصل شود.