تحقیق درمورد بررسی روشهای مختلف تیغ زنی بر عملکرد و بقای گیاه دارویی آنغوزه

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 13

بررسی روشهای مختلف تیغ زنی بر عملکرد و بقای گیاه دارویی آنغوزه

آنغوزه با نام علمی Ferula assa-foetida L از گیاهان دارویی مهم تیره چتریان است. این گیاه علفی, چند ساله و منوکارپیک است به طوری که در طول رویش فقط یکبار به گل می رود و سپس دوره رویشی آن خاتمه می یابد. ریشه این گیاه شیره ای را در خود ساخته و ذخیره می کند که با عمل تیغ زدن مورد بهره برداری قرار میگیرد. این شیره مصارف دارویی داشته و جهت تهیه داروهای ضد انگل, ضد تشنج و قاعده آور مورد استفاده قرار می گیرد. این مطالعه در مرتع آنغوزه منطقه خمروت شهرستان زرند ( واقع در شمال غرب کرمان ) به منظور تعیین بهترین روش تیغ زنی برای گیاه دارویی آنغوزه انجام شد . در این تحقیق اثرات پنج روش تیغ زنی عرضی ( شاهد ) , دو طرفه , یکطرفه , طولی و تلفیقی ( ترکیبی از یکطرفه و طولی ) برروی عملکرد شیرابه دهی و بقای گیاه آنغوره در قالب طرح کاملا تصادفی در پنج تکرار مورد بررسی قرارگرفت . نتایج تجزیه واریانس نشان دادکه اثر تیمارها (روشهای تیغ زنی ) بر عملکرد شیرابه و بقای گیاهان تیغ خورده در سطح احتمال ۱/۰ درصد معنی دار بود . میانگین عملکرد تولید شیرابه در روشهای تیغ زنی عرضی ( شاهد ) , دو طرفه , یکطرفه, طولی و تلفیقی به ترتیب ۹۴/۶۲ , ۶۴/۵۹ , ۰۸/۳۹ ,۶۶/۱۹ و۳۸/۴۲ گرم در هر بوته بود و درصد سبز شدن ( بقا ) گیاهان نیز به ترتیب ۱۲, ۸۶ , ۹۴, ۷۶, ۹۶ درصد بود . از آنجایی که روش تیغ زنی دو طرفه از نظر عملکرد تولید شیرابه (۶۴/۵۹ گرم در بوته) با روش تیغ زنی عرضی ( شاهد ) (۹۴/۶۲ گرم در بوته) تفاوت معنی داری نشان نداد و از طرف دیگر بقای گیاهان در روش دوطرفه (۸۶ درصد) تفاوت معنی داری (درسطح احتمال ۱/۰درصد) با روش تیغ زنی عرضی(۱۲درصد) داشت, لذا روش دوطرفه جهت بهره برداری ازگیاه آنغوزه توصیه می شود.

آنغوزه با نام علمی .Ferula assa-foetida L از گیاهان دارویی مهم تیره چتریان(۱) می باشد. این گیاه علفی, چند ساله و مونوکارپیک۲ است به طوریکه در طول رویش فقط یکبار به گل می رود (سال پنجم یا ششم رویش ) و سپس دوره رویشی آن خاتمه می یابد. ارتفاع این گیاه متفاوت و بین ۲ تا ۵/۲ متر است. در انتهای ساقه های اصلی و فرعی گلهای زرد رنگ و مجتمع به صورت گل آذین چتر مرکب پدیدار می شود. برگهای قاعده ساقه این گیاه عموما گوشتدار, به طول متوسط ۵۰ تا ۶۰ سانتی متر و فاقد دمبرگ و منقسم به قطعاتی با تقسیمات فرعی دندانه دار یا لوبدار است ( ۳و۴ ). این گیاه بومی استپ های ایران و قسمتهایی از افغانستان می باشد . در ایران این گیاه در استانهای فارس , کرمان , خراسان , یزد , سمنان , هرمزگان , سیستان و بلوچستان , اصفهان , لرستان, کهکیلویه و بویر احمد و بوشهررویش دارد (۲). قطر ریشه آنغوزه بین ۱۰ تا ۱۲ سانتی متر و طول آن ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر می باشد(۳). صمغ استخراج شده از این گیاه که با انجام عمل تیغ زنی راس طوقه انجام می گیرد, خاصیت دارویی دارد و منبع درآمد با ارزشی برای تعداد قابل توجهی از روستائیان و بهر ه برداران کشورمان می باشد . تقریبا تمام این صمغ آنغوزه دارای ترکیبات دی , تری و تتراسولفید , مشتقات کومارینی فئوتیدین۳ , کامولونفرول۴ , اپی سامارکاندین۵ , آمبلی پرنین وکانفرول۶ و ... می باشد(۷و۱۰) . محققین در اسانس حاصل از شیرابه آنغوزه چندین ترکیب مختلف شناسایی کردند(۸و ۹و ۱۱).

از بخشهای سبز گیاه نیز به عنوان سبزی خورده می شود(۷). شیرابه آنغوزه دارای اثر ضد تشنج , قاعده آور و ضد انگل است . در رفع ییوست افراد مسن نیز کاربرد دارد(۴و۱۲) . برای اولین بار شخصی بنام کامفر۷در سال ۱۶۸۷ میلادی روش تیغ زنی عرضی را در مراتع آنغوزه لارستان فارس اجرا کرد . سپس بومیان این منطقه این حرفه را آموختند واز آن زمان این روش ( عرضی ) در ایران اجرا گردیده است( ۱ ) . بدلیل اینکه در روش تیغ زنی عرضی پس از انجام مرحله پیچاندن و کشتن یک برش عرضی در راس طوقه گیاه زده می شود و جوانه انتهایی که در این ناحیه وجود دارد, قطع می گردد , لذا این روش تیغ زنی به مرگ گیاه می انجامد . به همین جهت تراکم بوته های آنغوزه در مراتع به شدت پائین آمده و نسل این گیاه مفید در معرض خطر انقراض قرار گرفته است . محمدی و علیها ( ۱۳۶۸) سه روش تیغ زنی گیاه باریجه۱ ( گونه نزدیک به آنغوزه ) را مورد بررسی قرار دادند . این سه روش , برش عرضی , برش طولی و نربری ( قطع ساقه گلدهنده ) می باشد. آنها گزارش کردند که دربرش عرضی بدلیل قطع جوانه انتهایی که در راس طوقه وجود دارد گیاه درسال بعد از تیغ زنی قادر به ادامه حیات نمی باشد. دربرش طولی چون جوانه انتهایی ازبین نمی رود به ادامه حیات گیاه صدمه ای وارد نمی گردد. در روش نربری چون فقط روی ساقه گل دهنده گیاهانی که درسال آخر عمر قرار دارند, اجرا می گردد, لذا گیاهان مرتع به مرحله بذر دهی نمی رسند و بدلیل عدم تشکیل بذ ر نسل گیاه در مرتع به مرور منقرض می گردد.

شاد در تحقیق خود(۱۳۷۴) سه روش, دو برشه (یک روش عمود بر محور غده و دومی موازی با محور غده) , روش اریب و روش سنتی (عرضی) را مورد بررسی قرار داد. وی گزارش کرد که از ۲۰ گیاه تیغ خورده به هر یک از روشهای اول و دوم ۱۲ گیاه باقی ماندند و در سال بعد برگ تولید نمودند و در روش سنتی از ۲۰ گیاه تیغ خورده هیچ کدام قادر به رشد در سال بعد نبودند و همگی خشک شدند. هدف از انجام این تحقیق یافتن روشی صحیح ازتیغ زدن ریشه است به طوری که نه تنها حداکثر مقدار شیرابه کسب گردد و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد بلکه به ادامه حیات گیاهان آنغوزه صدمه ای وارد نگردد.

● مواد و روش ها منطقه مورد مطالعه

این تحقیق در منطقه ای بنام خمروت در ۳۵ کیلومتری شمال شرق شهرزرند و ۱۰۰ کیلومتری شمال غرب شهر کرمان انجام شد . این منطقه دارای آب و هوای کوهستانی است و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۱۰۰ متر می باشد. حداکثر درجه حرارت مطلق آن۵/۳۸ درجه سانتیگراد در تیرماه و حداقل مطلق آن ۵/۱۲- درجه سانتیگراد در دیماه می باشد. متوسط سالیانه بارندگی حدود ۱۳۰ میلیمترمی باشد .